กิตตินันท์ นาคทอง Facebook.com/kittinanlive
คนที่มาเยือนภาคเหนือตอนล่าง เช่นจังหวัดสุโขทัย จะได้พบเห็นรถสองแถวที่มีโครงรถเป็นไม้ เรียกกันว่า “รถคอกหมู” อีกหนึ่งเอกลักษณ์ที่นักท่องเที่ยว ทั้งชาวไทยและต่างชาติ จะต้องขึ้นมาสัมผัสด้วยตัวเองสักครั้ง
“รถคอกหมู” เป็นรถโดยสารประจำทาง ระหว่างเขตเทศบาลเมืองสุโขทัยธานี ที่ตั้งของตัวเมืองสุโขทัยในปัจจุบัน ไปยังเมืองเก่า (อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย) และต่างอำเภอ เช่น สายศรีสำโรง สายกงไกรลาศ สายบ้านด่านลานหอย
นอกจากในตัวเมืองสุโขทัยแล้ว ยังมีให้บริการในบางอำเภอ เช่น สายสวรรคโลก-ทุ่งเสลี่ยม, สายสวรรคโลก-ศรีสัชนาลัย, สายกงไกรลาศ-พิษณุโลก รวมทั้งจังหวัดที่อยู่ติดกันอย่างพิษณุโลก ก็มีรถคอกหมูสายพิษณุโลก-บ้านกร่าง เช่นเดียวกัน
ที่มาที่ไปของรถคอกหมูก็คือ สมัยก่อนมีรถโดยสารจากเมืองแพร่ลงมายัง อ.สวรรคโลก (ห่างจากตัวเมืองสุโขทัยไปทางทิศเหนือ 35 กิโลเมตร) โครงตัวถังเป็นไม้ทรงสี่เหลี่ยมคล้ายคอกหมู มีที่ขึ้นด้านข้าง ชาวบ้านเลยเรียกว่ารถคอกหมู
อีกตำนานหนึ่ง มาจากคำว่า “คอกหมู่” โดยมีการตีไม้กั้นเป็นคอกและมีผู้โดยสารเป็นหมู่คณะ แต่ด้วยสำเนียงการออกเสียงของชาวสุโขทัย เป็นภาษาไทยกลางสำเนียงสุโขทัย จึงกลายเป็นเรียกว่า “คอกหมู” มาถึงปัจจุบัน
รถคอกหมูสายแรกของสุโขทัย คือ สายสุโขทัย-กงไกรลาศ ไปตามถนนสิงหวัฒน์ เปิดให้บริการเมื่อปี 2480 ต่อมาในปี 2514 เริ่มมีรถคอกหมูสายสุโขทัย-เมืองเก่า และสายสุโขทัย-บ้านด่านลานหอย
ปัจจุบันรถคอกหมูสายสุโขทัย-เมืองเก่า มีให้บริการที่สถานีขนส่งผู้โดยสารสุโขทัย ตั้งแต่เช้าถึงเย็น รถออกทุก 30 นาที เที่ยวสุดท้ายออกจากอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย 6 โมงเย็น ค่าโดยสารถึงปลายทาง 30 บาท
ส่วนรถคอกหมูสายสุโขทัย-บ้านด่านลานหอย มีเพียงคันเดียว ให้บริการวันละ 1 เที่ยว ออกจากตัวอำเภอบ้านด่านลานหอย 9 โมงเช้า เที่ยวกลับออกจาก บขส.สุโขทัย ก่อนเที่ยงวันเท่านั้น
สิ่งที่น่าเป็นห่วง คือ เมื่อชาวบ้านออกรถส่วนตัวมากขึ้น ทำให้ผู้คนใช้บริการรถคอกหมูน้อยลง มีเพียงสายสุโขทัย-เมืองเก่าเท่านั้น ที่มีให้บริการทุกวัน ผู้โดยสารส่วนมากจะเป็นนักเรียน ผู้สูงอายุ และนักท่องเที่ยว
คนสุโขทัยกลุ่มหนึ่งเห็นว่า หนึ่งในปัญหาหลักของจังหวัดคือ การที่ภายในจังหวัดไม่มีรถโดยสารสาธารณะที่เชื่อถือได้ในเรื่องของเวลา ทำให้เป็นอุปสรรคการเดินทางของคนในจังหวัด และนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและต่างชาติ
ขณะเดียวกัน รถคอกหมูเคยเป็นเอกลักษณ์ของชาวสุโขทัย และยังเคยเป็นวิถีชีวิตหลักของคนในจังหวัด แต่ในปัจจุบันรถคอกหมูกำลังจะสูญหายไปจากจังหวัด นอกจากปัญหารถออกไม่ตรงเวลาแล้ว พฤติกรรมของคนในจังหวัดเปลี่ยนไป
กลุ่มคนสุโขทัย ในนาม บริษัท สุโขทัยพัฒนาเมือง จำกัด (STCD) มองว่า ด้วยเอกลักษณ์ของตัวรถคอกหมู สามารถพัฒนาเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวของจังหวัดได้ จึงเข้ามาส่งเสริมและพัฒนาการให้บริการให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น
โดยริเริ่มพัฒนา “รถคอกหมู เมืองสุโขทัย” (SUKHOTHAI KOCK MOO) จุดประสงค์หลัก คือ ส่งเสริมให้จังหวัดสุโขทัยมีระบบขนส่งสาธารณะที่เชื่อถือได้ และให้เป็นกระสวยกาลเวลา นำพานักท่องเที่ยวไปสู่วิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวสุโขทัย
เริ่มต้นจากทำ “ป้ายหยุดรถประจำทาง” (BUS STOP) ให้มีมาตรฐานเดียวกัน กำหนดจุดจอดสถานที่สำคัญ รวม 45 จุด พร้อมจุดเปลี่ยนรถสาธารณะ ได้แก่ วัดราชธานี ร้านไตรรัตน์ บ้านกล้วย เทศบาลเมืองเก่า และโรงพยาบาลสุโขทัย
อีกอย่างหนึ่ง คือการใช้เทคโนโลยีเว็บแอปพลิเคชั่น ผ่านเว็บไซต์ SUKHO-THAIBUS.COM ที่รองรับกับทุกหน้าจอ สามารถเลือกเส้นทาง เลือกต้นทาง เลือกปลายทาง ระยะเวลาเดินทาง กด GO เพื่อเรียกรถ โดยจะแสดงเวลาที่รถจะมาถึง
ที่ผ่านมา บริษัท สุโขทัยพัฒนาเมือง ได้แนะนำบริการรถคอกหมู เมืองสุโขทัย ตามเทศกาลต่างๆ เช่น งานวิ่งสุโขทัยมาราธอน 2019 ได้มีนำรถคอกหมูบริการรับ-ส่งนักวิ่งฟรี จาก ททท.สำนักงานสุโขทัย ถึงอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยอีกด้วย
คงต้องให้กำลังใจในการฟื้นฟูรถคอกหมู ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ประจำท้องถิ่น ให้อยู่คู่จังหวัดสุโขทัยต่อไป แม้ว่าพฤติกรรมของคนต่างจังหวัดยุคนี้จะนิยมใช้รถส่วนตัว เพื่อความสะดวกรวดเร็วในการเดินทางก็ตาม
อ่านประกอบ : เปิดตำนาน 81 ปี “รถคอกหมู” เอกลักษณ์ซุโข่ทัย ใครมาก็อยากนั่งสักครั้งในชีวิต (ชมคลิป)
