เปิดตำนาน “เทศกาลสารทจีน” ต้อนรับดวงวิญญาณกลับบ้าน ชี้ทางสู่สรวงสวรรค์

ไชน่าเดลี่ สื่อจีนรายงาน (17 ส.ค.) วันที่ 17 สิงหาคม 2556 นี้ เป็นวันเทศกาลสำคัญของชาวจีนรวมทั้งชาวไทยเชื้อสายจีนอีกเทศกาลหนึ่ง นั่นคือ "สารทจีน" หรือเทศกาล "จงหยวนเจี๋ย" (中元节) ซึ่งตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 7 ตามปฏิทินจันทรคติของทุกปี

เทศกาลนี้มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า "เทศกาลผี" (鬼节) เนื่องจากตามประเพณีความเชื่อทางจันทรคติ เดือน 7 ถือเป็น "เดือนปล่อยผี" ที่พญายมราชจะเปิดประตูนรกให้เหล่าวิญญาณได้กลับมาเยี่ยมเยือนโลกมนุษย์ได้ และเชื่อกันว่าวันสารทจีน จะเป็นวันที่ประตูผีเปิดกว้างที่สุด

ดังนั้นคนที่ยังมีชีวิตอยู่บนโลกมนุษย์ จึงตระเตรียมเครื่องเซ่นไหว้ไว้อย่างพร้อมสรรพ ทั้งสำรับคาวหวาน ธูป เทียน กระดาษเงิน กระดาษทอง ฯลฯ เพื่อกราบไหว้ญาติพี่น้องและบรรพบุรุษที่มาจากยมโลก โดยเฉพาะถ้าเป็นบ้านที่เพิ่งมีผู้ล่วงลับ จะมีธรรมเนียมไปทำพิธีบูชาที่หลุมฝังศพด้วย นอกจากนี้ ยังมีการเซ่นไหว้ "พวกผีไร้ญาติ" ให้พวกเขาได้รับรู้ถึงความอบอุ่นและมิตรไมตรีของเหล่ามนุษย์

ตำนานพระโมคคัลลานะช่วยแม่พ้นนรก : ปฐมเหตุแห่งเทศกาลสารทจีน

ชาวจีนยังคงเชื่อว่า การบำเพ็ญกุศลในช่วงเทศกาลสารทจีน จะส่งผลให้บรรพบุรุษที่กำลังเสวยเคราะห์กรรมในโลกวิญญาณหลุดพ้นจากทุคติได้ ทั้งนี้ ดังที่เห็นได้จากเรื่อง “พระโมคคัลลานะช่วยแม่พ้นนรก” (目连救母) ในคัมภีร์ “อุลลัมพนสูตร” (อ่านว่า อุน-ลัม-พะ-นะ-สูด) ของพระพุทธศาสนานิกายมหายาน ซึ่งเป็นที่มาของการทำบุญ และไหว้เจ้าในเทศกาลสารทจีน

คัมภีร์ดังกล่าวบอกเล่าเรื่องราวของ “มู่เหลียน” (目连) หรือที่รู้จักกันในนาม “พระโมคคัลลานะ” อัครสาวกเบื้องซ้ายของพระพุทธเจ้า ผู้เป็นเอตทัคคะในด้านผู้มีฤทธิ์มาก ซึ่งครั้งหนึ่งได้พบว่ามารดาผู้ล่วงลับได้เกิดเป็นเปรตหิวโหย จึงนำอาหารใส่บาตรไปโปรดมารดา ทว่า อำนาจแห่งอกุศลกรรมบันดาลให้สรรพอาหาร กลับกลายเป็นถ่านเพลิงก่อนจะเข้าถึงปากทุกครั้งไป พระโมคคัลลานะจึงนำความมาทูลถามพระพุทธเจ้า

คัมภีร์ฯระบุต่อไปว่า พระพุทธองค์ได้ทรงแนะนำให้จัดเครื่องภัตตาหารใส่พานภาชนะเป็นสังฆทานถวายแด่พระสงฆ์จากทุกสารทิศ ในวัน 15 ค่ำกลางเดือน 7 ซึ่งด้วยอำนาจบุญฤทธิ์แห่งการถวายทานดังกล่าว ทำให้มารดาของพระโมคคัลลานะพ้นจากความหิวโหย และพ้นจากอบายภูมิในเวลาต่อมา จึงเกิดเป็นประเพณีการทำบุญในวัน 15 ค่ำกลางเดือน 7 ของทุกปี และกลายเป็นเทศกาลสำคัญประจำปีของชาวจีนในที่สุด

ลอยประทีปดอกบัว : นำทางดวงวิญญาณสู่สุขคติ

ในค่ำคืนของวันสารทกลางเดือน 7 ผู้คนยังนิยมลอยโคมไฟในน้ำ เรียกว่า ‘เหอฮวาเติง (โคมดอกบัว)’ โดยจะมีการจุดเทียนไว้กลางดอกบัว หรือวางเทียนไว้ในกระดาษที่พับเป็นรูปดอกบัว ก่อนจะปล่อยให้ลอยไปตามสายน้ำ ทั้งนี้ เพื่อเป็นการขอพร อวยพร และสร้างกุศล ขณะเดียวกัน ยังมีผู้คนเชื่อว่า การลอยโคมไฟในน้ำจะช่วยนำทางให้กับภูตผีที่เพิ่งพ้นจากอบายภูมิ ได้เห็นภพภูมิที่จะไปเกิดใหม่ได้

เผากระดาษเงินกระดาษทอง

ชาวจีนเชื่อว่าดวงวิญญาณบรรพบุรุษจะกลับมาเยี่ยมเยือนโลกมนุษย์ในช่วงสารทจีนนานราวครึ่งเดือน จึงจัดพิธีต้อนรับดวงวิญญาณในช่วงต้นเดือน 7 และส่งดวงวิญญาณกลับตอนกลางเดือน โดยผู้คนมักจะเผา “เงินทอง” ซึ่งทำจากกระดาษ ให้ดวงวิญญาณนำติดตัวกลับไปใช้ในโลกวิญญาณ โดยหลายคนสอด “เงิน” ไว้ในซองกระดาษและเขียนชื่อผู้ที่ล่วงลับ ก่อนจะนำไปเผา

ข้อห้ามวันสารทจีน

ชาวจีนมักหลีกเลี่ยงการกระทำดังต่อไปนี้ เพื่อไม่ให้ถูกดวงวิญญาณเบียดเบียน

1. ห้ามตากผ้าเปียกตอนกลางคืน เนื่องจากจะเป็นการดึงดูดวิญญาณเร่ร่อน

2. ห้ามปล่อยผมสยายเวลานอน เนื่องจากหากไม่รวบผมให้ดี อาจจะทำให้ผีเข้าใจผิดคิดว่าเป็นพวกเดียวกัน

3. ห้ามฉลองวันเกิดตอนกลางคืน ไม่เช่นนั้นอาจมีวิญญาณมาร่วมงานวันเกิดด้วย

4. ห้ามถ่ายภาพตอนกลางคืน เนื่องจากอาจถ่ายภาพติดดวงวิญญาณ และทำให้วิญญาณตามกลับบ้าน

5. ห้ามพูดคำว่า “ผี” และคำพูดไม่เหมาะสม เพราะอาจจะทำให้วิญญาณไม่พอใจ และติดตามมาล้างแค้น

6. ห้ามเหยียบกระดาษเงินกระดาษทอง เนื่องจากเป็นสิ่งที่พลีให้แก่ดวงวิญญาณ ทำให้มีดวงวิญญาณจำนวนมาก
ห้อมล้อมเงินกระดาษ การเหยียบเงินกระดาษอาจทำให้ภูตผีพากันโกรธและตามมาทำร้ายได้

7. ห้ามตบบ่าคนอื่น ชาวจีนบางคนเชื่อว่าร่างกายคนมีจุดกำเนิดไฟในการขับไล่ภูตผี 3 แห่ง คือบริเวณศีรษะ และบ่าทั้งสองข้าง การตบบ่าคนอื่น อาจทำให้ไฟในการป้องกันตนเองจากดวงวิญญาณของเขาดับมอดลงได้

8. ห้ามหันไปมองเมื่อได้ยินเสียงแปลกๆ มิเช่นนั้นอาจพบกับสิ่งที่น่าสะพรึงกลัว

ทุกวันนี้ แม้ประเพณีจีนดั่งเดิมจะเลือนรางจนแทบจะจางหายไปแล้วในเมืองจีนยุคใหม่ แต่มีอีกหลายครอบครัวที่ยังคงปฏิบัติตามขนมธรรมเนียมประเพณีเดิม เพียงแต่อาจย่นย่อพิธีลงบ้าง