นิทานเซน : อาจารย์เซนละลายเกลือ

《禅师化盐》

ยังมีศิษย์เซนผู้หนึ่ง เกิดความสงสัยเกี่ยวกับวิถีการบรรลุธรรม จึงได้มาสอบถามอาจารย์เซนว่า "ท่านอาจารย์ ศิษย์หมั่นนั่งสมาธิ ปฏิบัติธรรม สวดมนต์ภาวนามิเคยขาด นอนแต่หัวค่ำ ตื่นแต่เช้ามืด สำรวมจิตใจไม่คิดฟุ้งซ่าน ในบรรดาศิษย์ของท่าน นับว่าตัวข้าขยันหมั่นเพียรที่สุด แต่เหตุใดศิษย์ยังไม่สามารถรู้แจ้งได้เสียที?"

อาจารย์เซนจึงหยิบขวดน้ำเต้าใบหนึ่งออกมา จากนั้นนำเกลือหยาบมาหยิบมือหนึ่ง ส่งให้ศิษย์ผู้นั้นพลางกล่าวว่า "เจ้าจงนำน้ำใส่ลงไปในขวดน้ำเต้าให้เต็มก่อน จากนั้นนำเกลือหยาบนี้ใส่ลงไปให้ละลายในขวดน้ำเต้าให้หมด หากทำได้ เจ้าจะสามารถรู้แจ้ง"

เมื่อได้รับคำแนะนำ ศิษย์เซนรีบปฏิบัติตาม แต่เวลาผ่านไปไม่นานนัก ก็วิ่งกลับมาหาอาจารย์เซน พร้อมทั้งเอ่ยด้วยความเศร้าว่า "ศิษย์พยายามคนให้เกลือละลายในน้ำ แต่ไม่สะดวกเพราะปากน้ำเต้าเล็กเกินไป ส่วนเม็ดเกลือก็มีมากเกินไป คนอย่างไรก็ไม่ละลาย เกรงว่าชาตินี้ศิษย์จะไม่ สามารถรู้แจ้ง"

อาจารย์เซนรับขวดน้ำเต้าในมือศิษย์มาเทน้ำออกบางส่วน แล้วเขย่าขวดไปมา เพียงไม่กี่ครั้งเม็ดเกลือในน้ำเต้าก็ละลายหมดสิ้น จากนั้นอาจารย์เซนจึงกล่าวด้วยความเมตตาว่า "เพียรพยายามตั้งแต่เช้าจรดเย็น ไม่เหลือเวลารักษาจิตปกติเอาไว้บ้างก็ไม่ต่างจากขวดน้ำเต้าที่ใส่น้ำจนเต็มไร้พื้นที่ว่าง ไม่อาจเขย่าและไม่สามารถทำละลายสิ่งใดได้...ทำอย่างไรจึงละลายเกลือได้ ทำอย่างนั้นก็จะสามารถรู้แจ้งได้เช่นกัน"

"แปลว่า ต้องไม่ขยัน ทำตัวเรื่อยๆ เฉื่อยๆ จึงจะสามารถรู้แจ้ง เช่นนั้นหรือ?" ศิษย์ยังคงไม่เข้าใจ

"อันว่าสายพิณนั้น หากตึงเกินไปก็อาจขาด หากหย่อนเกินไปก็ไม่อาจดีดให้เกิดเสียงเพลง เช่นเดียวกับการปฏิบัติธรรม ทางสายกลางและจิตปกติคือวิถีแห่งการบรรลุธรรมที่แท้จริง" อาจารย์เซนกล่าว

ที่มา : หนังสือ 《禅的故事精华版》, 慕云居 เรียบเรียง, สำนักพิมพ์ 地震出版社, 2006.12, ISBN 7-5028-2995-4