หนังสือพิมพ์สากล – ไทมส์และสำนักข่าวเอพีพร้อมใจกันลงบทความชี้ว่า หลังเหตุการณ์แผ่นดินไหวที่เสฉวน เวินเจียเป่า นายกรัฐมนตรีจีนได้เปิดกว้างแก่สื่อต่างชาติอย่างไม่เคยเป็นมาก่อน แต่การให้อิสระแก่นักข่าวต่างชาติในการทำข่าวแผ่นดินไหวเช่นนี้ จะหมายถึงการเปลี่ยนแปลงนโยบายของรัฐบาลจีนต่อสื่อต่างชาติอย่างแท้จริงหรือไม่ จำต้องจับตาดูกันต่อไป
บทความของไทมส์สื่อชื่อดังเมืองผู้ดีรายงานเมื่อเร็วๆ นี้ว่า เมื่อเวินเจียเป่าเดินทางไปยังพื้นที่ประสบภัยที่อำเภอเวิ่นชวน มณฑลเสฉวนเป็นครั้งที่ 2 ผู้นำจีนได้อนุญาตให้นักข่าวต่างชาติ 13 คนเดินทางไปด้วยบนเครื่องบินลำเดียวกัน นับเป็นครั้งแรกที่ผู้นำจีนปฏิบัติต่อผู้สื่อข่าวต่างชาติเช่นนี้
นักข่าวจากไทมส์รู้สึกประหลาดใจมากกับเหตุการณ์ดังกล่าว และเวินเจียเป่ายังสร้างความมหัศจรรย์ใจอย่างยิ่ง เพราะเวินกระตือรือร้นที่จะพูดคุยกับผู้สื่อข่าวต่างชาติ เช่นเดียวกับที่ผู้นำในประเทศประชาธิปไตยปฏิบัติกัน ทั้งที่ตลอดมาผู้นำจีนมักจะมีอคติและตั้งป้อมกับผู้สื่อข่าวต่างชาติ
ด้านสำนักข่าวเอพีซึ่งรายงานข่าวจากอำเภอไป่ชวน มณฑลเสฉวน กล่าวในบทความเช่นเดียวกันว่า แผ่นดินไหวครั้งนี้ได้สร้างประวัติศาสตร์หน้าใหม่ของการทำข่าวในประเทศจีน เพราะไม่เคยมีผู้นำจีนคนใดให้อิสระเช่นนี้แก่ผู้สื่อข่าวในการทำข่าวภัยพิบัติครั้งใหญ่มาก่อน ทั้งนี้ ตามธรรมเนียมปฏิบัติเดิม พรรคคอมมิวนิสต์จีนจะควบคุมการออกข่าวอย่างเข้มงวดโดยเฉพาะข่าวร้าย
เวินเจียเป่ากล่าวระหว่างการเยี่ยมพื้นที่ประสบภัยครั้งหนึ่งว่า “เราได้ปรับเปลี่ยนนโยบายโดยเปิดกว้างมากยิ่งขึ้น เพราะเราคิดว่านี่ไม่ใช่เพียงภัยพิบัติของชาวจีน แต่เป็นของคนทั้งโลก” เวินยังย้ำว่า จีนให้ความสำคัญกับประชาชนเหนือสิ่งอื่นใด และนโยบายเปิดกว้างด้านสื่อของจีนจะไม่เปลี่ยนแปลง
บทความของเอพีอธิบายว่า การทำข่าวของสื่อต่างชาติในครั้งนี้แตกต่างจากที่ผ่านมาโดยสิ้นเชิง ในอดีตเมื่อเกิดอุทกภัย แผ่นดินไหว ไต้ฝุ่น หรือภัยพิบัติอื่นๆ ในประเทศจีน สื่อต่างชาติมักถูกกีดกัน ข่าวสารต่างๆ จากพื้นที่ประสบภัยแทบจะเปรียบเสมือนความลับของชาติ ความพยายามทำข่าวของผู้สื่อข่าวต่างชาติมักถูกขัดขวางโดยตำรวจ โน้ตบุ๊กถูกทำลายบ้าง ภาพถ่ายถูกลบบ้าง และนักข่าวจะถูกจับตาโดยตำรวจจีนตลอดเวลา แต่เหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งนี้ นักข่าวต่างชาติสามารถไปไหนมาไหนอย่างอิสระ ทหารและตำรวจจีนยังช่วยเอื้อเฟื้อบอกทางให้ด้วย
ความเข้มงวดในการทำข่าวของผู้สื่อข่าวต่างชาติเริ่มผ่อนคลายเมื่อราวต้นปี 2007 ซึ่งรัฐบาลจีนสัญญาว่าจะเพิ่มอิสระแก่สื่อต่างชาติ เพื่อภาพลักษณ์ที่ดีในฐานะเจ้าภาพจัดงานโอลิมปิกปักกิ่ง ถึงกระนั้นนักข่าวต่างชาติยังคงร้องเรียนเรื่องการถูกก่อกวนหรือกักกันอยู่บ้าง
รีเบคก้า แมคคินนอน อาจารย์คณะสื่อสารมวลชนจากมหาวิทยาลัยฮ่องกง แสดงความเห็นว่า ผู้นำจีนอาจจะตัดสินใจเปิดกว้างแก่สื่อในเสฉวน เพราะพวกเขาตระหนักดีว่าในเหตุการณ์ภัยพิบัติใหญ่เช่นนี้คงควบคุมสื่อได้ยาก นอกจากนี้ผู้นำจีนอาจห่วงภาพลักษณ์ก่อนที่จะเริ่มงานโอลิมปิกปักกิ่ง ซึ่งได้บทเรียนจากรัฐบาลทหารในพม่าที่ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนักเรื่องการจำกัดความช่วยเหลือเหยื่อจากวาตภัยที่นานาชาติเสนอให้
อย่างไรก็ตาม สื่อต่างชาติทั้ง 2 สำนักเห็นว่า การเปิดกว้างแก่สื่อเช่นนี้และการให้อิสระแก่นักข่าวต่างชาติในการทำข่าวแผ่นดินไหว จะหมายถึงการเปลี่ยนนโยบายของรัฐบาลจีนอย่างแท้จริงหรือไม่ จำต้องจับตาดูต่อไป
สำหรับบททดสอบใหญ่ต่อไปที่รัฐบาลจีนต้องพิสูจน์เรื่องเปิดกว้างแก่สื่อ อาจเป็นการตรวจสอบของสื่อเกี่ยวกับข้อร้องเรียนเรื่องการก่อสร้างที่ไม่ได้มาตรฐาน การทุจริตในวงราชการ และการจัดการผิดพลาดในเขตประสบภัยแผ่นดินไหว
เมื่อสัปดาห์ที่แล้ว หญิงจีนรายหนึ่งได้ร้องเรียนกับผู้สื่อข่าวเอพีเกี่ยวกับการทุจริตของข้าราชการท้องถิ่นที่อาจเป็นสาเหตุให้อาคารเรียนของโรงเรียนแห่งหนึ่งในจี้ว์หยวน อำเภอตูเจียงเยี่ยนที่อยู่ใกล้เคียงกับอำเภอเวิ่นชวนพังทลายจนเป็นสาเหตุให้นักเรียนกว่า 900 คนเสียชีวิต
บทความของไทมส์สื่อชื่อดังเมืองผู้ดีรายงานเมื่อเร็วๆ นี้ว่า เมื่อเวินเจียเป่าเดินทางไปยังพื้นที่ประสบภัยที่อำเภอเวิ่นชวน มณฑลเสฉวนเป็นครั้งที่ 2 ผู้นำจีนได้อนุญาตให้นักข่าวต่างชาติ 13 คนเดินทางไปด้วยบนเครื่องบินลำเดียวกัน นับเป็นครั้งแรกที่ผู้นำจีนปฏิบัติต่อผู้สื่อข่าวต่างชาติเช่นนี้
นักข่าวจากไทมส์รู้สึกประหลาดใจมากกับเหตุการณ์ดังกล่าว และเวินเจียเป่ายังสร้างความมหัศจรรย์ใจอย่างยิ่ง เพราะเวินกระตือรือร้นที่จะพูดคุยกับผู้สื่อข่าวต่างชาติ เช่นเดียวกับที่ผู้นำในประเทศประชาธิปไตยปฏิบัติกัน ทั้งที่ตลอดมาผู้นำจีนมักจะมีอคติและตั้งป้อมกับผู้สื่อข่าวต่างชาติ
ด้านสำนักข่าวเอพีซึ่งรายงานข่าวจากอำเภอไป่ชวน มณฑลเสฉวน กล่าวในบทความเช่นเดียวกันว่า แผ่นดินไหวครั้งนี้ได้สร้างประวัติศาสตร์หน้าใหม่ของการทำข่าวในประเทศจีน เพราะไม่เคยมีผู้นำจีนคนใดให้อิสระเช่นนี้แก่ผู้สื่อข่าวในการทำข่าวภัยพิบัติครั้งใหญ่มาก่อน ทั้งนี้ ตามธรรมเนียมปฏิบัติเดิม พรรคคอมมิวนิสต์จีนจะควบคุมการออกข่าวอย่างเข้มงวดโดยเฉพาะข่าวร้าย
เวินเจียเป่ากล่าวระหว่างการเยี่ยมพื้นที่ประสบภัยครั้งหนึ่งว่า “เราได้ปรับเปลี่ยนนโยบายโดยเปิดกว้างมากยิ่งขึ้น เพราะเราคิดว่านี่ไม่ใช่เพียงภัยพิบัติของชาวจีน แต่เป็นของคนทั้งโลก” เวินยังย้ำว่า จีนให้ความสำคัญกับประชาชนเหนือสิ่งอื่นใด และนโยบายเปิดกว้างด้านสื่อของจีนจะไม่เปลี่ยนแปลง
บทความของเอพีอธิบายว่า การทำข่าวของสื่อต่างชาติในครั้งนี้แตกต่างจากที่ผ่านมาโดยสิ้นเชิง ในอดีตเมื่อเกิดอุทกภัย แผ่นดินไหว ไต้ฝุ่น หรือภัยพิบัติอื่นๆ ในประเทศจีน สื่อต่างชาติมักถูกกีดกัน ข่าวสารต่างๆ จากพื้นที่ประสบภัยแทบจะเปรียบเสมือนความลับของชาติ ความพยายามทำข่าวของผู้สื่อข่าวต่างชาติมักถูกขัดขวางโดยตำรวจ โน้ตบุ๊กถูกทำลายบ้าง ภาพถ่ายถูกลบบ้าง และนักข่าวจะถูกจับตาโดยตำรวจจีนตลอดเวลา แต่เหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งนี้ นักข่าวต่างชาติสามารถไปไหนมาไหนอย่างอิสระ ทหารและตำรวจจีนยังช่วยเอื้อเฟื้อบอกทางให้ด้วย
ความเข้มงวดในการทำข่าวของผู้สื่อข่าวต่างชาติเริ่มผ่อนคลายเมื่อราวต้นปี 2007 ซึ่งรัฐบาลจีนสัญญาว่าจะเพิ่มอิสระแก่สื่อต่างชาติ เพื่อภาพลักษณ์ที่ดีในฐานะเจ้าภาพจัดงานโอลิมปิกปักกิ่ง ถึงกระนั้นนักข่าวต่างชาติยังคงร้องเรียนเรื่องการถูกก่อกวนหรือกักกันอยู่บ้าง
รีเบคก้า แมคคินนอน อาจารย์คณะสื่อสารมวลชนจากมหาวิทยาลัยฮ่องกง แสดงความเห็นว่า ผู้นำจีนอาจจะตัดสินใจเปิดกว้างแก่สื่อในเสฉวน เพราะพวกเขาตระหนักดีว่าในเหตุการณ์ภัยพิบัติใหญ่เช่นนี้คงควบคุมสื่อได้ยาก นอกจากนี้ผู้นำจีนอาจห่วงภาพลักษณ์ก่อนที่จะเริ่มงานโอลิมปิกปักกิ่ง ซึ่งได้บทเรียนจากรัฐบาลทหารในพม่าที่ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนักเรื่องการจำกัดความช่วยเหลือเหยื่อจากวาตภัยที่นานาชาติเสนอให้
อย่างไรก็ตาม สื่อต่างชาติทั้ง 2 สำนักเห็นว่า การเปิดกว้างแก่สื่อเช่นนี้และการให้อิสระแก่นักข่าวต่างชาติในการทำข่าวแผ่นดินไหว จะหมายถึงการเปลี่ยนนโยบายของรัฐบาลจีนอย่างแท้จริงหรือไม่ จำต้องจับตาดูต่อไป
สำหรับบททดสอบใหญ่ต่อไปที่รัฐบาลจีนต้องพิสูจน์เรื่องเปิดกว้างแก่สื่อ อาจเป็นการตรวจสอบของสื่อเกี่ยวกับข้อร้องเรียนเรื่องการก่อสร้างที่ไม่ได้มาตรฐาน การทุจริตในวงราชการ และการจัดการผิดพลาดในเขตประสบภัยแผ่นดินไหว
เมื่อสัปดาห์ที่แล้ว หญิงจีนรายหนึ่งได้ร้องเรียนกับผู้สื่อข่าวเอพีเกี่ยวกับการทุจริตของข้าราชการท้องถิ่นที่อาจเป็นสาเหตุให้อาคารเรียนของโรงเรียนแห่งหนึ่งในจี้ว์หยวน อำเภอตูเจียงเยี่ยนที่อยู่ใกล้เคียงกับอำเภอเวิ่นชวนพังทลายจนเป็นสาเหตุให้นักเรียนกว่า 900 คนเสียชีวิต
