‘เพื่อความอยู่รอด’ คือคำตอบอธิบายว่าทำไม‘จีน’จึงยอมเสี่ยงถูก‘สหรัฐฯ’แซงก์ชั่น และเข้าช่วยติดอาวุธ‘รัสเซีย

(เก็บความจากเอเชียไทมส์ www.atimes.com)

Why China risks US sanctions arming Russia: survival
By CHEE MENG TAN
27/04/2024

ปักกิ่งตระหนักเป็นอย่างดีว่า ถ้าหากรัสเซียเพลี่ยงพล้ำพังครืนลงไป ฝ่ายตะวันตกก็จะสามารถระดมรวมศูนย์ทรัพยากรของพวกเขาทั้งหมดมาจัดการกับสิ่งที่พวกเขาหมายหัวเอาไว้ว่าเป็น “ภัยคุกคามจากจีน”

รัฐมนตรีต่างประเทศ แอนโทนี บลิงเคน ของสหรัฐฯ ระดมยิงซัลโวตักเตือนจีนชุดใหญ่ ระหว่างการประชุมระดับรัฐมนตรีต่างประเทศของกลุ่ม จี7 [1] (กลุ่ม 7 ชาติอุตสาหกรรมสำคัญของฝ่ายตะวันตก) บนเกาะคาปรี ประเทศอิตาลี เมื่อวันที่ 20 เมษายนที่ผ่านมา นักการทูตระดับท็อปของสหรัฐฯผู้นี้พูดถึงประเทศจีนโดยกล่าวหาว่า เป็น “ผู้มีส่วนร่วมช่วยเหลือรายสำคัญที่สุด” (prime contributor ) [2] รายหนึ่งที่ทำให้เทคโนโลยีซึ่งเกี่ยวข้องกับอาวุธตกไปถึงมือรัสเซีย รวมทั้งระบุว่า ปักกิ่งกำลังเติมเชื้อไฟเข้าไปใน “ภัยคุกคามขนาดใหญ่โตที่สุดต่อความมั่นคงปลอดภัยของยุโรปนับตั้งแต่สงครามเย็นสิ้นสุดลง” ทีเดียว

อีกไม่กี่วันต่อมา เมื่อเขาเดินทางถึงกรุงปักกิ่ง [3] บลิงเคนยังแจกแจงข้อกล่าวหาของเขาอย่างลงรายละเอียดมากยิ่งขึ้น โดยระบุว่า ขณะที่จีนกระทำตามคำขอร้องของสหรัฐฯในเรื่องไม่ขายอาวุธให้รัสเซียในระหว่างที่เกิดสงครามยูเครน แต่รายการข้าวของต่างๆ ที่สามารถนำไปใช้ในทางทหารได้ด้วย ซึ่งแดนมังกรขายให้แก่แดนหมีขาวในช่วงเวลาดังกล่าว กลับมีขนาดใหญ่โตกว้างขวางมาก โดยมีทั้งพวกเซมิคอนดักเตอร์, โดรน, หมวกเหล็ก, เสื้อกันกระสุน, เครื่องจักรอุปกรณ์ต่างๆ, และวิทยุประเภทต่างๆ [4]

ดูเหมือนว่า การที่จีนจัดส่งข้าวของต่างๆ เพื่อช่วยเติมเต็มส่วนที่ร่อยหรอลงไปของอาณาจักรอุตสาหกรรมรัสเซีย ก็เป็นเรื่องที่บ่อนทำลายความมั่นคงของยูเครน [5] และต้องถือเป็นโชคร้ายสำหรับจีน เพราะการที่ฝ่ายจีนสนับสนุนความพยายามในการทำสงครามของวังเครมลินเช่นนี้ น่าจะส่งผลให้พวกกิจการต่างๆ ของจีนถูกลงโทษแซงก์ชั่น [6]จากรัฐบาลสหรัฐฯ

ทำไมปักกิ่งจึงกำลังให้ความช่วยเหลือมอสโกอย่างกระตือรือร้นเหลือเกินเช่นนี้ แม้กระทั่งเมื่อกำลังจะเผชิญกับการแซงก์ชั่นของสหรัฐฯอยู่รอมร่อ ซึ่งน่าที่จะเพิ่มความลำบากให้แก่ปัญหาต่างๆ ของแดนมังกรในภาวะที่ประสบกับเศรษฐกิจที่อ่อนแอลงมากเช่นนี้อยู่แล้ว? [7] คำตอบอย่างสั้นๆ ก็คือว่า เพื่อความอยู่รอด

จีนจำเป็นต้องมีพันธมิตร

ประเทศจีนตระหนักถึงความเป็นจริงที่ว่า ถ้าพวกเขาปรารถนาที่จะทำลาย [8] การผูกขาดอำนาจของสหรัฐฯให้ได้แล้ว พวกเขาไม่สามารถกระทำเรื่องนี้โดยลำพังคนเดียวได้ นอกเหนือจากต้องการรัสเซียที่มีความเข้มแข็งเอาไว้ช่วยปฏิรูป [9] ระบบระหว่างประเทศซึ่งมีสหรัฐฯครอบงำอยู่ [10] แล้ว จีนยังต้องการรัสเซียสำหรับการอยู่รอดในระยะยาวของพวกเขาอีกด้วย

มีคำพังเพยที่มีชื่อเสียงในภาษาจีนอยู่บทหนึ่ง กล่าวว่า “ทันทีที่ริมฝีปากจากไป ฟันก็จะต้องรู้สึกหนาว” [11] (ความหมายที่คำพังเพยนี้ต้องการสื่อ ก็คือ เมื่อมีสองสิ่งที่ต่างขึ้นต่อกันและกัน แล้วสิ่งหนึ่งเกิดหายไป มันก็ย่อมจะต้องมีผลกระทบกระเทือนต่ออีกสิ่งหนึ่งที่เหลือ) ในเวลานี้ ฝ่ายตะวันตกกำลังจัดการกับรัฐอันธพาลรัสเซีย [12] แต่ถ้ารัสเซียล้มครืนลง ปักกิ่งย่อมตระหนักดีว่า ฝ่ายตะวันตกก็น่าจะรวมศูนย์ทรัพยากรของพวกตนเพื่อจัดการกับ “ภัยคุกคามจากจีน” [13] ด้วยเหตุนี้เอง ปักกิ่งจึงต้องช่วยเหลือมอสโก

ในปัจจุบัน ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง และประธานาธิบดีวลาดิมีร์ ปูติน ต่างแสดงออกซึ่งการมีไมตรีจิตมิตรภาพที่ใกล้ชิดสนิทสนมกัน [14] ความใกล้ชิดกันของระบอบปกครองทั้งสองนี้ยิ่งปรากฏให้เห็นเพิ่มมากขึ้นอีกจากคำแถลงร่วมฉบับหนึ่ง [15]ที่เผยแพร่ออกมาในวันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2022 ซึ่งประกาศว่า มิตรภาพระหว่างจีน-รัสเซียนั้น “ไม่มีข้อจำกัดใดๆ ทั้งสิ้น” และพื้นที่ปริมณฑลของความร่วมมือกันระหว่างทั้งสองฝ่ายก็ “ไม่มีข้อห้ามข้อกีดขวางใดๆ ทั้งสิ้น”

อย่างไรก็ดี ขอให้เรามีความเข้าใจอย่างกระจ่างเที่ยงตรงเกี่ยวกับข้อเท็จจริงประการหนึ่ง นั่นคือ ความสัมพันธ์จีน-รัสเซียนั้นไม่ใช่ว่าจะสวยงามราวกับโรยไว้ด้วยกลีบกุหลาบ [16]เสมอไป ย้อนหลังกลับไปหลายสิบปี สหภาพโซเวียตและจีนก็ได้เผชิญประสบการณ์ของการเกิดความตึงเครียดระหว่างกันอย่างใหญ่โตมหึมาหลายครั้งหลายครา ทั้งในเรื่องความขัดแย้งกันเกี่ยวกับหลักการของลัทธิคอมมิวนิสต์ [17] ตลอดจนทั้งการพิพาทกันในประเด็นปัญหาชายแดนระหว่างประเทศทั้งสอง [18]

ความสัมพันธ์ระหว่างสองฝ่ายอยู่ในสภาพขมึงทึงเสียจนกระทั่งระบอบปกครองคอมมิวนิสต์ทั้งสองประกาศสะบั้นความเป็นพันธมิตรอย่างเป็นทางการของพวกเขา [19] ในปี 1961 และในเวลาต่อมากองทหารจีนและกองทหารรัสเซียก็ได้ปะทะกัน [20] ในบริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือของจีนและในแคว้นซินเจียง

ไม่ใช่เรื่องน่าประหลาดใจอะไรเลย ที่จนถึงเวลานี้ไม่ว่าฝ่ายจีนหรือฝ่ายรัสเซียต่างยังคงมีความไม่ไว้วางใจกันแฝงฝัง [21] อยู่ และพวกผู้เชี่ยวชาญชาวจีนยังคงแสดงความหวั่นกลัวว่า รัสเซียอาจจะยกเอาเรื่องผลประโยชน์ของพวกเขาเอง [22] ขึ้นเป็นเรื่องสำคัญเหนือสายสัมพันธ์ทวิภาคี

ตัวอย่างเช่น ถ้าหาก ทรัมป์ เกิดชนะเลือกตั้งได้ขึ้นเป็นประธานาธิบดีอีกสมัยหนึ่งจริงๆ สหรัฐฯอาจจะแสดงความสนับสนุนยูเครนลดน้อยลง [23] และหันมาปรับปรุงสายสัมพันธ์ที่มีอยู่กับรัสเซีย ในฉากทัศน์ภาพสมมุติสถานการณ์เช่นว่านี้ วังเครมลินอาจจะถือการมีสายสัมพันธ์ที่ดีขึ้นกับฝ่ายตะวันตกเป็นเรื่องสำคัญลำดับต้นๆ ของตน และอาจจะบันยะบันยังการให้ความสนับสนุนแก่จีนในการต่อสู้ต้านทานสหรัฐฯ

หากขบคิดพิจารณากันในแนวทางนี้ การที่จีนไม่ไว้ใจรัสเซียและความวิตกกังวลเกี่ยวกับความอยู่รอดปลอดภัยของตนเอง อาจจะเป็นเชื้อเพลิงทำให้คณะผู้แทนระดับสูงของจีนเดินทางจากปักกิ่งไปเยือนกรุงเปียงยาง เมืองหลวงของเกาหลีเหนือ เมื่อไม่นานมานี้ก็เป็นได้ ทั้งนี้ เมื่อวันที่ 13 เมษายน 2024 จ้าว เล่อจี้ ประธานสภาผู้แทนประชาชนแห่งชาติ (รัฐสภา) ของจีน [24] และเป็นผู้นำอาวุโสหมายเลข 3 ของพรรคคอมมิวนิสต์จีน [25] ได้นำคณะไปเยือนเปียงยางอย่างเป็นทางการ

ระหว่างการพบปะหารือกับผู้นำเกาหลีเหนือ คิม จองอึน จ้าวระบุว่า การพบปะหารือครั้งนี้มีความมุ่งหมายที่จะย้ำยืนยันความสัมพันธ์อันดีระหว่างทั้งสองชาติ และหยั่งรากปักฐานความร่วมมือระดับทวิภาคีให้ลึกซึ้งหนักแน่นยิ่งขึ้น [26]

ถ้าตีความคำกล่าวนี้ตามเนื้อผ้า หมายความว่า จ้าว เพียงแต่มาเยือนฉันสันถวไมตรีธรรมดาๆ เท่านั้นเองหรือ?

อย่างไรก็ตาม จังหวะเวลาของการพบปะหารือกันคราวนี้ชวนให้เกิดความรู้สึกว่ามันต้องมีอะไรแปลกประหลาดยิ่งกว่าเรื่องปกติธรรมดามากมายนักหนา กล่าวคือ มันเกิดขึ้นท่ามกลางความสัมพันธ์ที่ผงาดเด่นขึ้นมาอย่างผิดหูผิดตา [27] ระหว่างเกาหลีเหนือกับรัสเซีย รายงานหลายๆ กระแสบ่งชี้ว่า รัสเซียกำลังจัดซื้อพวกเครื่องกระสุนปริมาณใหญ่โต ]28] จากเกาหลีเหนือเพื่อเป็นเชื้อเพลิงสำหรับความพยายามทางการสงครามของเครมลินในการรบรากับยูเครน เรื่องนี้จะต้องทำให้มอสโกกับเปียงยางมีความใกล้ชิดกันเพิ่มขึ้นมากอย่างแน่นอน [29]

ความเป็นจริงมีอยู่ว่า เปียงยางแต่ไหนแต่ไรมาก็นิยมหาประโยชน์จากความเป็นปรปักษ์กันระหว่างมอสโกกับปักกิ่ง [30] เพื่อบรรลุเป้าหมายต่างๆ ของพวกเขา ยุทธศาสตร์ของการนำเอาฝ่ายจีนมาประชันขันแข่งกับฝ่ายรัสเซียเช่นนี้ เรียกได้ว่าเป็นการกางตำรานำเอาบทตอนวิธีเล่นการเมืองแบบให้ได้ผลประโยชน์เข้าตัวอย่างเต็มเหนี่ยว มาประยุกต์ใช้งานกันอย่างเอาจริงเอาจังทีเดียว

กระนั้นก็ตาม ความจริงยังคงมีอยู่ว่า อย่างไรเสียปักกิ่งก็ไม่สามารถปล่อยให้พวกเขาเองสูญเสียอิทธิพลที่มีเหนือเกาหลีเหนือไปให้แก่ฝ่ายอื่นๆ ไม่ว่าหน้าไหนทั้งนั้น จะเป็นฝ่ายอเมริกันหรือฝ่ายรัสเซียก็ตามที นี่ก็เพราะว่าความเสี่ยงทางด้านความมั่นคงของประเทศจีนนั้น ผูกติดขึ้นอยู่กับการต้องคอยทำให้เกาหลีเหนือพึ่งพาอาศัยจีนนั่นเอง

ภัยคุกคามจากเกาหลีเหนือ

ความหวาดกลัวดังกล่าวนี้ไม่ใช่ว่าจะเป็นไปอย่างไร้เหตุผล เกาหลีเหนือนั้นแต่ไหนแต่ไรมาก็มีประเพณีที่จะทำสิ่งซึ่งเป็นการท้าทายจีน ตัวอย่างของการท้าทายที่เกิดขึ้นในระยะไม่นานมานี้ บังเกิดขึ้นในรูปของการประหารชีวิตลุงที่เป็นผู้โปรจีนของ คิม จองอึน [31], การลอบสังหาร คิม จองนัม พี่ชายต่างมารดาของคิม จองอึน ในมาเลเซีย [32] , ตลอดจนการที่เกาหลีเหนือมีท่าทีมุ่งป่าวประกาศอย่างเอิกเกริกในเวลาทำการทดสอบต่างๆ ทางด้านอาวุธ [33]

เรื่องที่สำคัญยิ่งกว่านี้อีกก็คือว่า ปักกิ่งมีความหวาดกลัวว่าถ้าเกาหลีเหนือกลายเป็นมหาอำนาจนิวเคลียร์อย่างเติบโตเต็มที่แล้ว โสมแดงกระทั่งอาจจะจุดชนวนอาวุธนิวเคลียร์ตูมตามขึ้นบนดินแดนจีนก็เป็นได้ [34]

ในเรื่องนี้ มันอาจจะฟังดูแปลกประหลาดเอามากๆ เนื่องจากระบอบปกครองทั้งสองต่างได้ลงนามกันในสนธิสัญญาเพื่อการป้องกันร่วมกันและความร่วมมือกัน [35] มาตั้งแต่ปี 1961 โดยที่มีการต่ออายุสนธิสัญญาฉบับนี้ออกไปอีกเมื่อปี 2021 [36] ทว่าเบื้องลึกลงไปจากหน้าฉากของการมีไมตรีจิตมิตรภาพ ก็คือความโกรธขึ้งไม่พอใจที่หยั่งรากลึกมากและกลายเป็นแผลเน่าเปื่อยกลัดหนองมาเป็นเวลาหลายร้อยปีแล้ว

ทั้งนี้ เกาหลีเคยตกเป็นรัฐบรรณาการ [37] ของจักรวรรดิจีน และต้องเล่นบทรัฐบริวารที่ต้องสนองความต้องการของจีนมาหลายศตวรรษ ดังนั้นเมื่อตอนที่ฝ่ายจีนเข้าแทรกแซง [38] ในช่วงที่เกิดสงครามเกาหลี (Korean War) และแม้กระทั่งการที่ปักกิ่งผูกสัมพันธ์ฉันปกติกับพวกศัตรูตัวกลั่นๆ ของเกาหลีเหนือ[39] การกระทำดังกล่าวเหล่านี้ไม่เพียงสร้างความโกรธแค้น [39] ให้โสมแดงเท่านั้น แต่ยังเป็นการเปิดแผลทางประวัติศาสตร์แห่งการได้รับการปฏิบัติดูแลเสมือนว่าเป็นรัฐบริวารของจีน [40] เท่านั้น

ถ้าหากปักกิ่งปรารถนาที่จะธำรงรักษาที่มั่นอันใหญ่โตมั่นคงในเกาหลีเหนือเอาไว้แล้ว พวกเขาก็จำเป็นต้องคอยจำกัดควบคุมประดาอิทธิพลที่ไม่ใช่จีนซึ่งรายล้อมเปียงยางอยู่อย่างชนิดต้องยอมทุ่มกันสุดตัว ทั้งนี้จีนก็กำลังปฏิบัติเช่นนี้อยู่โดยเดินแต้มคู 2 ด้านไปพร้อมๆ กัน

ด้านแรก จีนส่ง จ้าว เดินทางไปโน้มน้าวเกลี้ยกล่อม [41] คิม จองอึน และให้ความมั่นใจแก่บุรุษเหล็กเกาหลีเหนือผู้นี้ว่า ปักกิ่งหนุนหลังเขาอย่างเต็มที่ ส่วนด้านที่สอง จีนก็กำลังจัดส่งอาวุธและเทคโนโลยีไปให้รัสเซีย เพื่อที่ทำเนียบเครมลินจะได้ลดทอนหรือกระทั่งยุติการต้องพึ่งพาอาศัยอาวุธจากเปียงยาง

ถ้ามองกันอย่างผาดๆ ผิวเผินแล้ว เรื่องที่ปักกิ่งจัดส่งอาวุธและเทคโนโลยีไปให้ทำเนียบเครมลิน ดูไม่น่าเกี่ยวข้องอะไรกับการที่ จ้าว เดินทางไปเยือนกรุงเปียงยาง ทว่านั่นไม่เป็นความจริงหรอก

ฉี เมิ่ง ถาน เป็นรองศาสตราจารย์ทางด้านเศรษฐศาสตร์ธุรกิจ อยู่ที่มหาวิทยาลัยนอตติงแฮม, สหราชอาณาจักร

ข้อเขียนนี้มาจากเว็บไซต์ เดอะ คอนเวอร์เซชั่น https://theconversation.com/ โดยสามารถติดตามอ่านข้อเขียนดั้งเดิมชิ้นนี้ได้ https://theconversation.com/why-is-china-risking-us-sanctions-by-arming-russia-survival-228333

เชิงอรรถ

[1]https://www.nytimes.com/2024/04/19/world/europe/g7-blinken-israel-iran-ukraine.html
[2]https://www.cnbc.com/2024/04/22/blinken-to-warn-china-over-support-for-russias-military-during-trip.html
[3]https://www.reuters.com/world/blinken-meet-chinese-counterpart-wang-yi-beijing-2024-04-26/
[4]https://www.cnbc.com/2024/04/22/blinken-to-warn-china-over-support-for-russias-military-during-trip.html
[5]https://edition.cnn.com/2024/04/24/politics/blinken-second-china-visit-expectations/index.html
[6]https://asiatimes.com/www.ft.com/content/0911e97e-03c8-4870-a72e-9b55f1f2405e#selection-2043.0-2046.0
[7] https://theconversation.com/china-why-the-countrys-economy-has-hit-a-wall-and-what-it-plans-to-do-about-it-225623
[8] https://www.csis.org/analysis/best-and-bosom-friends-why-china-russia-ties-will-deepen-after-russias-war-ukraine
[9]https://www.mfa.gov.cn/eng/wjbxw/202309/t20230913_11142010.html#:%7E:text=China%20takes%20an%20active%20part,just%20and%20equitable%20global%20governance.
[10]https://www.foreignaffairs.com/responses/long-unipolar-moment-american-dominance
[11]https://www.chinesethought.cn/EN/shuyu_show.aspx?shuyu_id=2236
[12]https://carnegieendowment.org/2023/05/15/rogue-power-russia-s-wartime-foreign-policy-pub-89756
[13]https://www.fbi.gov/investigate/counterintelligence/the-china-threat
[14]https://www.nbcnews.com/news/world/xi-jinping-vladimir-putin-meet-china-russia-belt-road-israel-gaza-rcna120983
[15]https://www.airuniversity.af.edu/Portals/10/CASI/documents/Translations/2022-02-04%20China%20Russia%20joint%20statement%20International%20Relations%20Entering%20a%20New%20Era.pdf
[16]https://www.nytimes.com/2023/03/20/world/asia/china-russia-ties.html%22%22
[17]https://www.cfr.org/backgrounder/china-russia-relationship-xi-putin-taiwan-ukraine
[18]https://www.cfr.org/backgrounder/china-russia-relationship-xi-putin-taiwan-ukraine
[19] https://apnews.com/article/china-russia-history-xi-putin-ties-6f1b1b69fc4f7be1e979ac29de9728f7
[20] https://apnews.com/article/china-russia-history-xi-putin-ties-6f1b1b69fc4f7be1e979ac29de9728f7
[21]https://www.cfr.org/backgrounder/china-russia-relationship-xi-putin-taiwan-ukraine
[22]https://foreignpolicy.com/2023/09/11/china-russia-alliance-cooperation-brics-sco-economy-military-war-ukraine-putin-xi/
[23]https://foreignpolicy.com/2023/09/11/china-russia-alliance-cooperation-brics-sco-economy-military-war-ukraine-putin-xi/
[24] https://www.reuters.com/world/asia-pacific/china-willing-enhance-north-korean-ties-top-legislator-says-visit-xinhua-reports-2024-04-13/#:%7E:text=BEIJING%2C%20April%2013%20(Reuters),cooperation%2C%20Chinese%20state%20media%20said.
[25] https://apnews.com/article/china-north-korea-talks-6c2083d7a1d4cdeba6d72b7bc983c59e
[26]https://english.news.cn/20240414/4bbb33cf783e47399a8cd709b34c598d/c.html
[27]https://www.reuters.com/world/europe/russia-is-developing-ties-with-n-korea-all-areas-including-sensitive-ones-2024-01-17/
[28]https://www.aljazeera.com/news/2024/2/28/n-korea-sent-russia-millions-of-munitions-in-exchange-for-food-says-seoul#:%7E:text=North%20Korea%20has%20sent%20about,weapons%20manufacturing%2C%20according%20to%20officials.
[29] https://asia.nikkei.com/Spotlight/N-Korea-at-crossroads/North-Korea-leans-on-Russian-ties-to-expand-relations-with-Iran#:%7E:text=Since%20the%20end%20of%20the,to%20work%20on%20military%20cooperation.
[30]https://www.uscc.gov/sites/default/files/2022-01/China-North_Korea_Strategic_Rift.pdf
[31]https://www.nytimes.com/2016/03/13/world/asia/north-korea-executions-jang-song-thaek.html
[32] https://www.wsj.com/video/the-moment-kim-jong-nam-was-attacked-cctv-footage/D4AAC6B7-60BE-4457-8B20-093F3F063197
[33]https://news.usni.org/2024/01/25/north-korea-test-fires-new-cruise-missile-china-denounces-u-s-taiwan-strait-transit
[34]https://www.rand.org/pubs/commentary/2023/09/north-korea-and-china-arent-the-allies-you-think-they.html
[35]https://www.marxists.org/subject/china/documents/china_dprk.htm
[36] https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/why-china-north-korea-decided-renew-60-year-old-treaty
[37]https://ijkh.khistory.org/m/makeCookie.php?url=/m/journal/view.php?number=539
[38] https://cup.columbia.edu/book/a-misunderstood-friendship/9780231200554
[39]https://www.uscc.gov/sites/default/files/2022-01/China-North_Korea_Strategic_Rift.pdf
[40]https://www.uscc.gov/sites/default/files/2022-01/China-North_Korea_Strategic_Rift.pdf
[41]https://ijkh.khistory.org/m/makeCookie.php?url=/m/journal/view.php?number=539