เอเอฟพี – นายกรัฐมนตรีชินโซ อาเบะ แห่งญี่ปุ่น เดินทางไปยังศาลวีรชนสงคราม “ยาสุกุนิ” ที่ใจกลางกรุงโตเกียววันนี้ (26) ซึ่งถือเป็นการไปสักการะโดยนายกรัฐมนตรีญี่ปุ่นครั้งแรกในรอบ 7 ปี ท่ามกลางความเดือดดาลของรัฐบาลจีนที่แถลงประณามการกระทำของผู้นำญี่ปุ่นว่า “รับไม่ได้อย่างสิ้นเชิง”
อาเบะ ซึ่งมีแนวคิดค่อนไปในทางชาตินิยมให้เหตุผลว่า การไปเยือนศาลวีรชนเป็นเสมือน “คำมั่นสัญญา” ของญี่ปุ่นที่จะต่อต้านสงคราม และไม่ได้มีเจตนาทำลายความรู้สึกของชาวจีนหรือเกาหลีใต้ที่ยังไม่ลืมความเจ็บปวดสมัยถูกยึดครองโดยกองทัพจักรวรรดิญี่ปุ่นในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2
ศาลเจ้ายาสุกุนิถูกสร้างขึ้นเพื่อรำลึกถึงดวงวิญญาณชาวญี่ปุ่นราว 2.5 ล้านคนที่เสียชีวิตไปในสงคราม ซึ่งส่วนใหญ่เป็นทหารชั้นผู้น้อย แต่ในช่วงทศวรรษ 1970 มีการนำป้ายวิญญาณของนายทหารระดับสูงหลายคนที่ถูกฝ่ายสัมพันธมิตรตราหน้าเป็น “อาชญากรสงคราม” มาไว้ที่ศาลแห่งนี้ด้วย
เกาหลีใต้และจีนมองว่า การกระทำเช่นนี้บ่งบอกว่าญี่ปุ่นไม่เคยสำนึกผิด และแสดงถึงมุมมองที่ผิดพลาดเกี่ยวกับความกระหายสงครามของญี่ปุ่นในอดีต
อาเบะ ซึ่งสวมเสื้อโค้ตสีดำและผูกเนกไทสีเงิน ให้สัมภาษณ์ต่อสื่อมวลชนว่า “ผมเลือกวันนี้เป็นวันที่จะมารายงาน (ต่อดวงวิญญาณในศาลเจ้า) ให้ทราบว่า เราได้ทำอะไรไปแล้วบ้างนับตั้งแต่รัฐบาลชุดนี้เข้ามาบริหารประเทศ และเพื่อให้สัญญาว่าญี่ปุ่นจะไม่ปล่อยให้ประชาชนต้องทุกข์ทรมานเพราะสงครามอีก”
“ผมทราบดีว่าบางคนซึ่งเข้าใจผิดได้ออกมาวิจารณ์ว่าเรามาศาลเจ้ายาสุกุนิเพื่อสักการะดวงวิญญาณของอาชญากรสงคราม แต่ที่ผมมาวันนี้เพื่อให้สัญญาว่าเราจะสร้างสรรค์ยุคใหม่ที่พลเมืองจะไม่ต้องประสบหายนะจากสงครามอีกต่อไป”
“ผมไม่มีเจตนาแม้แต่น้อยที่จะทำลายความรู้สึกของชาวจีนหรือชาวเกาหลีใต้... ตัวผมเองก็เหมือนกับอดีตนายกฯ ท่านก่อนๆ ที่ต้องการส่งเสริมความสัมพันธ์อันดีกับจีนและเกาหลีใต้ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ใหญ่หลวงต่อประเทศชาติ”
อย่างไรก็ดี จีนได้ออกมาประณามผู้นำญี่ปุ่นด้วยถ้อยคำที่รุนแรง โดยชี้ว่าอาเบะกำลังสดุดี “ความก้าวร้าวทางทหาร” ที่ญี่ปุ่นเคยกระทำมา
ทันทีที่ทราบข่าวว่านายกฯ ญี่ปุ่นไปเยือนศาลวีรชน โฆษกกระทรวงการต่างประเทศจีน ฉิน กัง ก็ได้มีถ้อยแถลงตอบโต้ทันทีว่า “เราขอประท้วงและประณามการกระทำของผู้นำญี่ปุ่นด้วยถ้อยคำรุนแรงที่สุด”
“จุดประสงค์หลักในการไปเยือนศาลเจ้ายาสุกุนิของนายกฯ ญี่ปุ่นก็คือ การสดุดีประวัติความก้าวร้าวทางทหารของญี่ปุ่นในยุคจักรวรรดินิยม” ฉินกล่าว พร้อมระบุว่าอาเบะได้ “เหยียบย่ำน้ำใจของชาวจีน รวมถึงพลเมืองประเทศอื่นๆ ในเอเชียที่เคยตกเป็นเหยื่อของญี่ปุ่น”
ในช่วงก่อนและระหว่างเกิดสงครามโลกครั้งที่ 2 กองทัพจักรวรรดิญี่ปุ่นได้เข้าไปยึดครองดินแดนเกือบทั่วทั้งเอเชียตะวันออก ทหารจากแดนอาทิตย์อุทัยปฏิบัติต่อพลเมืองท้องถิ่นและเชลยสงครามอย่างป่าเถื่อน โดยเฉพาะ “การสังหารหมู่ที่นานกิง” ซึ่งถูกกล่าวขานว่าเป็นความโหดร้ายที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ
นักวิจัยของรัฐบาลจีนประเมินว่า สงครามโลกครั้งที่ 2 ทำให้จีนต้องสูญเสียพลเมืองไปราวๆ 20.6 ล้านคน
หลัว เจ้าฮุย อธิบดีกรมเอเชียแห่งกระทรวงการต่างประเทศจีน ได้โพสต์ข้อความลงในไมโครบล็อกของกระทรวงวันนี้ (26) ว่า ญี่ปุ่น “ต้องยอมรับผลที่ตามมาจากการทำเช่นนี้” พร้อมชี้ว่า การที่ อาเบะ เป็นนายกรัฐมนตรีญี่ปุ่นคนแรกในรอบ 7 ปีที่ไปเยือนศาลเจ้ายาสุกุนิ “ได้ทำลายความรู้สึกของพลเมืองในเอเชีย และจะกลายเป็นอุปสรรคต่อความสัมพันธ์ในระดับทวิภาคีต่อไป”
ขณะเดียวกัน สำนักข่าวซินหวาของจีนก็รายงานว่า ผู้นำญี่ปุ่น “ทราบดีว่ากำลังทำอะไร และจะต้องได้รับผลเช่นไร”
“ถึง อาเบะ จะอ้างว่าให้สัญญาต่อต้านสงคราม แต่การที่เขาไปสักการะศาลวีรชนเท่ากับจงใจยั่วยุให้ความขัดแย้งรุนแรงขึ้น” และยังสะท้อน “นโยบายชาตินิยมขวาจัดที่ อาเบะ ใช้มาตลอด 1 ปีที่เข้ามาบริหารประเทศด้วย” ซินหวาระบุ
ผู้ใช้อินเทอร์เน็ตในจีนก็ออกมาแสดงความไม่พอใจเช่นกัน และมีบางคนตั้งข้อสังเกตว่า นายกฯญี่ปุ่นเลือกไปสักการะศาลเจ้ายาสุกุนิในวันเดียวกันกับที่ประธานาธิบดี สี่ จิ้นผิง ไปสักการะผู้นำ เหมา เจ๋อตง เนื่องในโอกาสครบรอบ 120 ปีวันเกิดของท่าน
“วันนี้ สี่ จิ้นผิง ไปสักการะผู้นำ เหมา เจ๋อตง และ อาเบะ ก็เลือกที่จะไปศาลเจ้ายาสุกุนิด้วย! เขาเลือกวันเดียวกันเป๊ะ! นี่มันจงใจยั่วยุชัดๆ” ความเห็นจากชาวจีนผู้หนึ่ง ระบุ
“ฐานอำนาจของ อาเบะ มาจากนโยบายเผชิญหน้ากับจีน ดังนั้นอะไรก็ตามที่จะทำให้จีนโกรธได้ เขาก็จะทำ” ชาวจีนอีกคนหนึ่งกล่าว
สถานทูตสหรัฐฯในกรุงโตเกียวก็มีถ้อยแถลงแสดงความ “ผิดหวัง” ที่ผู้นำญี่ปุ่นไปเยือนศาลเจ้ายาสุกุนิ ซึ่งแน่นอนว่าจะเป็นเหตุให้ความขัดแย้งในภูมิภาคร้อนแรงขึ้นไปอีก
“ญี่ปุ่นเป็นทั้งพันธมิตรและเพื่อนที่สำคัญของเรา แต่อย่างไรก็ตาม สหรัฐฯมีความผิดหวังที่ผู้นำโตเกียวตัดสินใจกระทำการบางอย่างอันจะเพิ่มความขัดแย้งกับประเทศเพื่อนบ้านของญี่ปุ่นเอง”
“สหรัฐฯหวังว่า ทั้งญี่ปุ่นและประเทศเพื่อนบ้านจะหาวิธีคลี่คลายปมขัดแย้งในอดีตอย่างสร้างสรรค์ เพื่อยกระดับความสัมพันธ์ และส่งเสริมความร่วมมือในการสร้างสันติภาพและเสถียรภาพให้เกิดขึ้นในภูมิภาค”
ผู้นำญี่ปุ่นคนสุดท้ายที่ไปเยือนศาลวีรชนสงครามก่อนหน้า อาเบะ คือ อดีตนายกรัฐมนตรี จุนิชิโร โคอิซุมิ ซึ่งไปสักการะศาลเจ้าในวันที่ 15 สิงหาคม ปี 2006 ตรงกับวันครบรอบการแพ้สงครามของญี่ปุ่นในปี 1945
