“มูลนิธิคืนช้างสู่ธรรมชาติ” พระราชปณิธาน “สมเด็จพระพันปีหลวง” ในการแก้ไขปัญหาช้างไทย

ช้างเอเชียเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่มีขนาดใหญ่เป็นลำดับสองของโลกรองจากช้างแอฟริกา และมีความสำคัญสูงสุดในระบบนิเวศน์ป่าเขตร้อนเพราะช่วยสร้างแหล่งอาหาร เช่น ดินโป่ง ให้แก่สัตว์ป่าอื่นๆ ได้เข้ามาใช้ประโยชน์ ช่วยกระจายพันธุ์ไม้บางชนิดที่เป็นอาหารของสัตว์อื่น

ช้างยังเป็นดัชนีชี้วัดความอุดมสมบูรณ์ของป่า ช้างเผือกหรือช้างที่มีลักษณะมงคลยังถือเป็นสัตว์คู่พระบารมีองค์พระมหากษัตริย์และเป็นสัญลักษณ์ประจำชาติไทย

ช้างเอเชียมีการกระจายพันธุ์ใน 13 ประเทศ โดยพบในประเทศไทยประมาณ 5,000 เชือก เป็นช้างป่าประมาณ 2,000 เชือก และช้างเลี้ยงอีกประมาณ 3,000 เชือก ปัจจุบันประชากรช้างป่ากำลังลดจำนวนลงอย่างรวดเร็วจากปัญหาการถูกล่าและผืนป่าซึ่งเป็นถิ่นอาศัยถูกทำลายลง ช้างเลี้ยงจำนวนมากต้องประสบปัญหาตกงานกลายเป็นช้างเร่ร่อนและช้างขอทานในเมืองใหญ่ หรือถูกใช้งานลักลอบลากไม้ผิดกฎหมาย

ด้วยทรงห่วงใยถึงวิถีชีวิตที่ผิดธรรมชาติของสัตว์ป่า อันเป็นเหตุแห่งการสูญพันธุ์ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง จึงทรงพระราชทานพระราชดำริในการแก้ไขปัญหาช้างไทย โดยเฉพาะปัญหาช้างลักลอบลากไม้ผิดกฎหมายและปัญหาช้างเร่ร่อน


โครงการคืนช้างสู่ธรรมชาติในพระราชดำริของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงจึงถูกก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2540 เพื่อสนองพระราชปณิธานในการอนุรักษ์สัตว์ป่าหายากและใกล้สูญพันธุ์ของโลก รวมทั้งเป็นมาตรการสำคัญที่จะช่วยแก้ปัญหาให้ช้างเลี้ยงและช่วยฟื้นฟูประชากรช้างไทยภายใต้แนวความคิด “ช้างเลี้ยงก็คือช้างป่า” เพราะช้างเป็นสัตว์เพียงชนิดเดียวที่มนุษย์ไม่สามารถเข้าไปคัดเลือกและปรับปรุงสายพันธุ์ได้เหมือนสัตว์เลี้ยงชนิดอื่นๆ


ต่อมาในปี พ.ศ. 2545 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงพระราชทานพระราชานุญาตให้ดำเนินการจัดตั้งมูลนิธิขึ้น โดยมุ่งหมายให้เป็นองค์กรที่ทำหน้าที่สนับสนุนและดูแลโครงการคืนช้างสู่ธรรมชาติต่อไปในระยะยาว และได้พระราชทานชื่อว่า “มูลนิธิคืนช้างสู่ธรรมชาติ” เมื่อวันที่ 9 สิงหาคม 2545 โดยใช้ตราสัญลักษณ์เป็นรูปช้างในป่าต้นโพธิ์ รูปแบบลายรดน้ำสีฟ้า ซึ่งเป็นสีประจำพระองค์สีเขียวซึ่งแทนสีป่าธรรมชาติ และทรงพระราชทานพระนามาภิไธยย่อ “สก” ไขว้ไว้ใต้พระมหามงกุฎ อัญเชิญสถิตไว้เบื้องบน อันมีความหมายว่า "สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงเป็นเสมือนร่มโพธิ์แห่งการอนุรักษ์ช้างไทย พระราชทานพระมหากรุณาธิคุณในการคืนชีวิตช้างสู่ธรรมชาติ เพื่อช่วยฟื้นฟูระบบนิเวศน์ป่าไม้ที่เสื่อมโทรมให้กลับมาสมบูรณ์เหมือนดังเดิม”


สำหรับการดำเนินโครงการคืนช้างสู่ธรรมชาติเพื่อสนองพระราชปณิธานสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ประกอบไปด้วย

- ดำเนินการติดตามและดูแลช้างที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงได้ทรงปล่อยคืนสู่ป่า และช้างในความดูแลของมูลนิธิฯ

- ดำเนินกิจกรรมร่วมกับหน่วยงานอื่นๆ เพื่อการอนุรักษ์ช้างไทยสนองพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

- ดำเนินการบริหารจัดการสภาพแวดล้อมพื้นที่ป่าในโครงการของมูลนิธิฯ ให้มีความสมบูรณ์ และมีความสมดุลทางธรรมชาติตามความเหมาะสม

- ดำเนินการศึกษา หรือวิจัยทางวิชาการเกี่ยวกับพฤติกรรมช้างและสัตว์ป่าอื่นรวมทั้งพันธุ์พืชต่างๆ

- ช่วยสร้างภาพพจน์ที่ดีให้กับประเทศไทยในเรื่องของการอนุรักษ์ช้างเอเชีย ซึ่งเป็นสัตว์ป่าที่ใกล้สูญพันธุ์ของโลก

- ดำเนินการหรือร่วมมือกับองค์กรการกุศลอื่นๆ เพื่อสาธารณประโยชน์


ที่มาข้อมูล: มูลนิธิคืนช้างสู่ธรรมชาติ