ทีมนักวิจัยมหาวิทยาลัยศิลปากรโชว์ผลงาน “ศิลปะบนฝาท่อสาธารณูปโภค” เผยแพร่แผนที่ทางวัฒนธรรมของชุมชน แนวคิดใช้กิจกรรมและงานสร้างสรรค์ทางศิลปะเป็นสื่อเผยแพร่อัตลักษณ์และมรดกทางวัฒนธรรมของชุมชน ส่งเสริมทัศนะสุนทรีย์เมืองเก่าย่านเยาวราช-เจริญกรุง
ช่วง 3-4 ปีที่ผ่านมา ใครเป็นนักเดินเที่ยวสำรวจกรุงเทพฯ หรือบรรดานักวิ่งแนว City Run คงพอจะสังเกตเห็นความแตกต่างบางอย่างที่เกิดขึ้นตามย่านเมืองเก่า เช่น คลองโอ่งอ่าง กันบ้างแล้ว นั่นคือ “ฝาท่อ” ที่เปลี่ยนไปจากเดิม เป็นรูปแบบลวดลายสีสันสดใส พร้อมทั้งสื่อถึงอัตลักษณ์ของย่านนั้น
ที่มาของงานศิลป์บนฝาท่อนี้ “รศ.จักรพันธ์ วิลาสินีกุล” อาจารย์คณะจิตรกรรมประติมากรรมและภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร เปิดเผยว่า หลังจากโครงการวิจัย “การออกแบบประติมากรรมบนที่สาธารณะกับการมีส่วนร่วมของชุมชน” ประสบความสำเร็จในการสร้างสรรค์ผลงานประติมากรรม ศิลปะกราฟิตี้ รั้วกั้นทางเดินริมน้ำ และฝาท่อระบายน้ำ
โดยกองจัดรูปที่ดินและปรับปรุงฟื้นฟูเมือง สำนักผังเมือง กรุงเทพมหานคร ได้นำผลการวิจัยดังกล่าวไปใช้ และเป็นแนวทางการออกแบบเพื่อปรับปรุงภูมิทัศน์ส่งเสริมอัตลักษณ์ชุมชน โครงการปรับปรุงภูมิทัศน์ริมคลองโอ่งอ่าง และโครงการศิลปะชุมชนกิจกรรมแต้มสี กรุงเทพฯ ปี 2561ที่ผ่านมา
โครงการล่าสุด นักวิจัยได้ร่วมกันออกแบบฝาท่อสาธารณูปโภคภายใต้โครงการวิจัย “การพัฒนาทุนทางศิลปะและวัฒนธรรมย่านเยาวราช” ที่ได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) โดยเริ่มต้นจากการสำรวจพื้นที่ในย่านเยาวราช-เจริญกรุง เพื่อหาความเป็นไปได้ที่จะใช้งานศิลปะและการออกแบบเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาพื้นที่สาธารณะในย่านชุมชนที่นำไปสู่การสร้างหมุดหมายบนแผนที่ทางวัฒนธรรม
ผลลัพธ์ของการสำรวจพื้นที่และการทำงานร่วมกับนักวิจัยด้านประวัติศาสตร์ รศ.ดร.กรรณิการ์ สุธีรัตนาภิรมย์ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร ได้ข้อสรุปเป็นตำแหน่งที่เหมาะสมจะพัฒนาให้เกิดฝาท่อที่มีความเป็นศิลปะ โดยการออกแบบสื่อถึงโบราณสถาน อาคาร ร้านค้า สถานที่อันเป็นที่มาของชื่อย่าน และสาธารณูปโภคที่มีขึ้นครั้งแรกของกรุงเทพมหานคร รวมถึงอัตลักษณ์ด้านการค้าของย่านเยาวราช
“ในการออกแบบเราได้สร้างภาพที่มีลักษณะกราฟิก เพื่อให้ผู้ชมจดจำได้ง่าย โดยคำนึงว่าต้องสื่อถึงที่มาได้โดยตรง และเชื่อมโยงไปสู่ความหมายและคุณค่าทางประวัติศาสตร์ ฝาท่อที่ออกแบบมาชุดนี้ ตัวอย่างเช่น วัดมังกรกมลาวาส ห้างทองเยาวราช การประปา และรถรางสายแรกบนถนนเจริญกรุง เป็นต้น การวางตำแหน่งฝาท่อครั้งนี้กำหนด 19 จุดสำคัญในย่านเยาวราช-เจริญกรุง ซึ่งสามารถเชื่อมโยงไปสู่ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ของจุดต่างๆ โดยโครงการวิจัยได้จัดทำฐานข้อมูลออนไลน์ไว้
นอกจากนี้ยังเพิ่มตัวอักษรระบุตำแหน่งฝาท่อ 3 ภาษา ได้แก่ ไทย จีน และอังกฤษ ส่วนด้านการผลิตโครงการวิจัยได้ประสานความร่วมมือกับผู้ประกอบการโรงงานหล่อเหล็กมาร่วมพัฒนาฝาท่อให้ได้คุณภาพทัดเทียมกับต่างประเทศ และสามารถลดค่าใช้จ่ายในการผลิตได้ต่ำกว่าการดำเนินการครั้งก่อน”
ผลงานของทีมมหาวิทยาลัยศิลปากรครั้งนี้นับเป็นการพัฒนาเมืองด้วยความคิดสร้างสรรค์โดยนำศิลปะเข้ามาจรรโลงพื้นที่เก่าแก่ ปลุกให้เมืองตื่นได้อีกครั้ง ภายใต้แนวคิด Creative Cultural City จากฉันทามติของชุมชน ที่ให้ความสำคัญกับแก่นแท้ ไม่ใช่แค่สร้างสีสัน ผลคือได้ฝาท่อประปาที่สวยงาม ช่วยให้ทัศนียภาพในเมืองน่ามอง และยังประกอบเป็นส่วนหนึ่งของแผนที่ทางวัฒนธรรมที่ช่วยแสดงอัตลักษณ์ของชุมชนให้ปรากฏชัดยิ่งขึ้น ซึ่งนั่นจะทำให้กรุงเทพ กลายเป็นเมืองสร้างสรรค์ทางวัฒนธรรม และเพิ่มมิติใหม่ๆให้กับนักท่องเที่ยว ในการตามเก็บภาพฝาท่ออันเป็นเอกลักษณ์ ที่เพิ่มความเชื่อมโยงไปสู่ชุมชนได้อีกทางหนึ่ง
สามารถส่งข้อมูลข่าวสารด้านการท่องเที่ยว-อาหารมาได้ที่ อีเมล์ travel_astvmgr@hotmail.com หรือ ชมคลิปต่าง ๆ ได้ที่ Youtube :Travel MGR และ Instagram : @travelfoodonline และ TikTok : @travelfoodonline
