สงกรานต์ชลบุรี หลากสีสัน มากเอกลักษณ์

“สงกรานต์” ประเพณีอันโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์ของไทยที่โด่งดังไปทั่วโลก ทุกๆปีทั่วทุกพื้นที่ในเมืองไทยจะมีการจัดงานเทศกาลสงกรานต์ ฉลองวันปีใหม่ไทยกันอย่างสนุกสนาน โดยในแต่ละพื้นที่ต่างก็จะมีประเพณีท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ของตัวเอง

สำหรับจังหวัดชลบุรี ถือเป็นหนึ่งในพื้นที่พิเศษทางด้านงานสงกรานต์แห่งหนึ่งของเมืองไทย เพราะจังหวัดนี้มีการจัดงานสงกรานต์เด่นๆกันหลายแห่งด้วย แถมแต่ละงานยังมี เอกลักษณ์ กิจกรรม และการสืบสานประเพณีดั้งเดิมแตกต่างกันออกไป โดยในแต่ละพื้นที่เด่นๆของเมืองชล มีประเพณีสงกรานต์ที่มีเอกลักษณ์แตกต่างกันออกไป ดังนี้

อุ้มสาวลงน้ำ-สงกรานต์เกาะสีชัง

ประเพณีอุ้มสาวลงน้ำ เป็นหนึ่งในกิจกรรมสำคัญของงานสงกรานต์เกาะสีชัง เป็นประเพณีที่สืบทอดต่อกันมาตั้งแต่ในสมัยรัชกาลที่ 5 เนื่องจากการละเล่นสงกรานต์ของชาวบ้านเกาะสีชังนั้นจะไม่นิยมสาดน้ำกันเหมือนท้องถิ่นอื่นๆ เพราะมีปัญหาเรื่องการขาดแคลนน้ำอยู่แล้ว จึงใช้วิธีการ “อุ้มสาวลงน้ำ” หรือ “จูงมือลงทะเล” แทน

พื้นที่ในการอุ้มสาวลงน้ำ จะอยู่บริเวณชายหาดทางตอนเหนือของเกาะขามใหญ่ ในช่วงสงกรานต์ซึ่งเป็นเวลาหยุดพักของครอบครัว ทุกคนจะมารวมตัวกันทำกิจกรรมสนุกสนานต่างๆ และพากันมาที่ชายหาด ชายหนุ่มหรือผู้สูงวัยก็จะเลือกสาวที่ชอบ แล้วขออนุญาตอุ้มลงไปเล่นน้ำ โดยระหว่างอุ้มก็จะอวยพรซึ่งกันและกัน ส่วนผู้สูงอายุก็จะถูกลูกหลานอุ้มลงเล่นน้ำเช่นกัน เพื่อให้ผู้สูงอายุได้มีโอกาสสนุกสนานกับครอบครัว และยังเป็นช่วงเวลาในการให้พรกับลูกหลานด้วย

สำหรับในปี 2554 ประเพณีสงกรานต์เกาะสีชัง จัดขึ้นระหว่างวันที่ 13-18 เม.ย. 54 ณ บริเวณเกาะสีชัง และเกาะขามใหญ่ โดยจะเริ่มด้วยพิธีทำบุญตักบาตร ก่อพระเจดีย์ทราย สรงน้ำพระ รดน้ำดำหัว เล่นน้ำสงกรานต์ มีการละเล่นพื้นบ้าน อาทิ แข่งขันพายเรือกระทะ ปีนเสาน้ำมัน อุ้มสาวลงน้ำ

แห่พญายม-สงกรานต์บางพระ

ประเพณีแห่พญายม-สงกรานต์บางพระ ของชาวบ้าน ต.บางพระ อ.ศรีราชา นับว่าเป็นประเพณีหนึ่งเดียวในโลกก็ว่าได้ เพราะนอกจากจะมีการเล่นสงกรานต์แบบทั่วไปแล้ว ก็ยังได้เห็นการแห่พญายม ซึ่งเป็นประเพณีที่ทำสืบทอดกันมาช้านาน

การแห่พญายมนั้นเรียกได้ว่าเป็นประเพณีที่เกิดขึ้นจากชาวบ้านอย่างแท้จริง เพราะเริ่มขึ้นจากการที่ในพื้นที่บางพระ แต่เดิมเป็นป่าดงดิบ มีแต่ต้นไม้ สัตว์มีพิษก็มีหลากหลายชนิด ชาวบ้านจึงเจ็บป่วยกันเป็นประจำ จึงคิดที่จะหาสิ่งศักดิ์สิทธิ์มาเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ

จากความเชื่อที่ว่า “พญายม” เป็นเทพเจ้าที่ควบคุมดูแลภูตผีปีศาจ และสิ่งชั่วร้ายทั้งปวง ทำให้ชาวบ้านได้สร้างหุ่นของพญายมขึ้นมา เพื่อให้หุ่นพญายมตัวนี้เก็บสิ่งชั่วร้ายเอาไว้ที่ตัว และเมื่อนำหุ่นพญายมไปปล่อยลงทะเล ก็เท่ากับเป็นการปลดปล่อยสิ่งชั่วร้ายออกไปด้วย ทำให้ชาวบ้านอยู่กันอย่างมีความสุขตลอดไป

การสร้างหุ่นพญายมจะสร้างให้เสร็จ 2 วันก่อนแห่ โดยที่ด้านล่างจะเป็นแพรองไว้เพื่อให้สามารถลอยน้ำมีการจัดขบวนแห่ที่ตกแต่งอย่างสวยงามไปทั่วหมู่บ้าน และเมื่อมาถึงชายหาดบางพระก็จะมีพิธีเจริญพระพุทธมนต์ และพิธีบวงสรวงพญายม และเมื่อได้เวลาใกล้พลบค่ำก็จะนำพญายมแบกเดินลงไปในท้องทะเลให้ลึกพอที่คลื่นจะพาพญายมให้ลอยออกไปได้ หลังจากเสร็จสิ้นพิธี ชาวบ้านก็เชื่อกันว่าชีวิตต่อจากนี้ไปจะมีแต่ความสงบสุข ไม่มีทุกข์และโรคภัยใดๆ

ประเพณีแห่พญายม-สงกรานต์บางพระ ในปี 2554 จัดขึ้นระหว่างวันที่ 17-18 เม.ย. 54 บริเวณชายทะเลบางพระ อ.ศรีราชา ภายในงานมีการละเล่นแบบสงกรานต์ การละเล่นพื้นบ้าน การแสดงแสงสีเสียง ตำนานแห่งความเชื่อถือศรัทธา ตอน “บางพระนริยะกาล” และประเพณีแห่พญายม ในวันที่ 18 เม.ย. ที่จะเริ่มขบวนแห่ตั้งแต่เวลา 13.00 น. เป็นต้นไป

วันไหลบางแสน วันไหลพัทยา-นาเกลือ

งานวันไหล นับได้ว่าเป็นงานสงกรานต์ที่ขึ้นชื่อของชาวชลบุรี ที่เมื่อเล่นสงกรานต์กันเสร็จสิ้นจากจังหวัดอื่นๆ แล้ว ก็จะมาสนุกสนานกันต่อในวันไหลของ จ.ชลบุรี ซึ่งก็จัดขึ้นใน 2 พื้นที่ คือ ที่บางแสน และพัทยา

วันไหล เป็นวันทำบุญขึ้นปีใหม่ของชาวทะเล เดิมเรียกว่าประเพณีก่อพระทรายน้ำไหล โดยชาวบ้านจะช่วยกันขนทรายตามชายหาดที่อยู่ใกล้ๆ กับวัดเข้าไปในวัด ก่อเป็นรูปกรวยเล็กๆ 84,000 กอง ซึ่งเท่ากับจำนวนของพระธรรมขันธ์ เจดีย์ทรายตกแต่งอย่างสวยงามด้วยดอกไม้และธงต่างๆ หรือของประดับที่จะหาได้ในท้องถิ่น

ประเพณีก่อพระทรายวันไหลบางแสน ในปีนี้จัดขึ้นวันที่ 16-17 เม.ย. 54 บริเวณชายหาดบางแสน มีพิธีทำบุญตักบาตร รดน้ำขอพรผู้ใหญ่ การประกวดก่อพระเจดีย์ทราย และการละเล่นสนุกสนานต่างๆ

ส่วนประเพณีวันไหลพัทยา-นาเกลือ จัดขึ้นในวันที่ 18-19 เม.ย. 54 ณ สวนสาธารณะลานโพธิ์ นาเกลือ และชายหาดเมืองพัทยา มีกิจกรรมทำบุญตักบาตร สรงน้ำพระ ก่อพระเจดีย์ทราย การแสดงวัฒนธรรมต่างๆ ประเพณีกองข้าวนาเกลือ และเล่นสงกรานต์บรรยากาศชายทะเล

ประเพณีกองข้าว-สงกรานต์ศรีมหาราชา

อีกหนึ่งประเพณีท้องถิ่นของชาวชลบุรี ก็คือ ประเพณีกองข้าว ซึ่งในสมัยก่อนนั้นจะจัดขึ้นในหลายอำเภอ เช่น อ.เมือง อ.บางละมุง อ.พนัสนิคม เป็นต้น แต่เมื่อเวลาล่วงเลยมาถึงปัจจุบัน ยังคงเหลืออยู่เฉพาะที่ อ.ศรีราชา แห่งเดียว เนื่องจากได้รับการอนุรักษ์ไว้อย่างต่อเนื่อง

ตำนานในการเกิดประเพณีกองข้าวนั้นเล่าต่อๆ กันมาว่า ในสมัยก่อนชาวศรีราชาก็อยู่กันอย่างสงบสุข ต่อมาได้เกิดโรคระบาดขึ้นทำให้ชาวบ้านเสียชีวิตไปเป็นจำนวนมาก และมีความเชื่อกันว่ามีสาเหตุมาจากทางเมืองผีต้องการนำมนุษย์ไปเป็นทหาร ชาวบ้านจึงหาทางแก้ด้วยการนำอาหารไปบวงสรวงเซ่นไหว้

ในปัจจุบัน ประเพณีกองข้าวก็ยังนิยมทำสืบต่อกันมาเหมือนเช่นเดิม โดยในช่วงสงกรานต์ชาวบ้านก็จะนัดหมายกันนำอาหารทั้งคาวหวานมากองรวมกัน แล้วเชิญภูตผีมากิน เชื่อกันว่า เมื่อผีได้รับการเซ่นไหว้แล้วก็จะไม่มาทำอันตรายกับชีวิตหรือทรัพย์สินของตนเอง หลังจากนั้นชาวบ้านก็จะล้อมวงกินข้าวร่วมกัน มีการละเล่นสนุกสนานต่างๆ ส่วนอาหารที่เหลือก็จะทิ้งไว้เป็นการให้ทานแก่สัตว์ต่างๆ

ในปี 2554 งานสงกรานต์ศรีมหาราชา จัดขึ้นวันที่ 17 เม.ย. 54 ส่วนประเพณีกองข้าว จัดขึ้นในวันที่ 19-21 เม.ย. 54 ณ บริเวณสวนสาธารณะเกาะลอย อ.ศรีราชา โดยจะมีการจัดกิจกรรมการละเล่นพื้นบ้านต่างๆ เพื่อเป็นสีสันของงาน อาทิ รำวงย้อนยุค มวยตับจาก การแสดงเพลงพื้นบ้าน เป็นต้น

สำหรับงานสงกรานต์ในพื้นที่ต่างๆ ที่ จ.ชลบุรี นับว่าเป็นอีกประเพณีที่มีเสน่ห์ในความเป็นเอกลักษณ์ ซึ่งหากใครสนใจอยากไปร่วมงานสงกรานต์เมืองชล ก็สามารถสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานพัทยา โทร. 0-3842-3990, 0-3842-7667, 0-3842-8750