"หอเครื่องทองไทย"สุดยอดงานศิลป์ฝีมือมือทอง

เครื่องทองไทย ถือว่ามีความงดงามและความปราณีตเป็นอันดับต้นๆของโลก โดยเฉพาะเครื่องทองโบราณนั้น ถือเป็นการแสดงฝีมือเชิงช่างในขั้นเอกอุเลยทีเดียว

สำหรับหนึ่งในสถานที่ที่รวบรวมงานเครื่องทองไทยอันโดดเด่นไว้ให้ผู้สนใจได้ชื่นชม เรียนรู้กันก็คือ ที่ "หอเครื่องทองไทย" ที่ตั้งอยู่บนชั้น 2 ของศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพระหว่างประเทศ ต.ช้างใหญ่ อ.บางไทร จ.พระนครศรีอยุธยา

ภายในหอเครื่องทองไทย ประกอบด้วยการจัดแสดงผลิตภัณฑ์เครื่องทองโบราณ และเครื่องทองหลวง ซึ่งถือเป็นงานศิลปหัตถกรรมชั้นสูง รวมทั้งเครื่องมืออุปกรณ์ในการทำเครื่องทอง และกรรมวิธีการทำผ่านวิดีโอพรีเซนเตชั่นที่ทันสมัยโดยภายในจะแบ่งออกเป็นส่วนๆ

ในส่วนแรกได้แก่ "ทองหมุนรอบตัวเรา" ซึ่งจะได้เห็นว่าทองมีความเกี่ยวข้องกับสังคมไทย และชีวิตรอบตัวเรามาช้านาน โดยคนไทยจะมีขนบเกี่ยวกับทองอยู่มากมาย เช่นการตั้งชื่อลูกด้วยทอง การตั้งชื่อขนม หรืออยู่ในคำสุภาษิตไทย ในงานวรรณกรรม หัตถกรรม เช่นผ้าไหมยกทองซึ่งมีใช้ในสมัยรัชกาลที่ 8 เป็นต้น

ส่วนถัดไป เป็นลักษณะทางกายภาพของทอง ไม่ว่าจะเป็นจุดหลอมเหลว อุณหภูมิ ลักษณะทางวิทยาศาสตร์ต่างๆ ทองในอัตราแลกเปลี่ยนตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน หรือมาตราเกี่ยวกับทองทั้งหลาย รวมไปถึงคำศัพท์ต่างๆเกี่ยวกับทองอีกมากมาย นอกจากนี้ยังเสนอวิธีการทำทอง การขึ้นชิ้นงาน อุปกรณ์การทำทอง และแหล่งกำเนิดทองในประเทศไทย ที่มีช่างทอง 3 สกุลหลัก ได้แก่

"สกุลช่างทองสุโขทัย" หรือที่เรียกกันว่าทองรูปพรรณศรีสัชนาลัย มีชื่อเสียงจากลวดลายสวยงามเป็นเอกลักษณ์ โดยเป็นงานที่ทำขึ้นจากทองบริสุทธิ์ 99.99% ลอกเลียนจากเครื่องเงินเครื่องทองโบราณ อาศัยเครื่องมือการผลิตแบบพื้นบ้านของชาวตำบลท่าชัย และตำบลศรีสัชนาลัย อาทิ ลายพฤกษา ลายสิงสาราสัตว์ ไปจนถึงลายที่เกิดจากจินตนาการและเลียนแบบปรากฏการณ์ธรรมชาติ เช่น ลายเทค ที่ได้จากจินตนาการจากดวงไฟตามดิสโก้เทค ลายหัวใจ ลายเสื่อ ฯลฯ

"สกุลช่างทองเมืองเพชร" เป็นการสืบทอดทักษะเชิงช่างจากสมัยอยุธยา โดยพัฒนาต่อยอดจนเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ลวดลายที่ได้รับความนิยมอย่างเช่น ลายดอกพิกุล ดอกมะลิ ก้านบัว ประจำยาม ลูกสน สมอเกลียว ฯลฯ ส่วนใหญ่นิยมทำเครื่องประดับประเภทสร้อยคอ สร้อยข้อมือ แหวน ตุ้มหู ฯลฯ

"สกุลช่างถมนคร" สมัยก่อนถือเป็นของสูง เพราะเป็นเครื่องราชูปโภคของกษัตริย์ และใช้เป็นเครื่องบรรณาการแด่กษัตริย์ต่างชาติ โดยเฉพาะเครื่อง "ถมทอง" อันขึ้นชื่อ โดยงานที่โดดเด่นก็มีหลายชิ้นด้วยกัน อาทิ กระดุม หรือ ดอกบัวสัตตบงกช ซึ่งเป็นงานทองที่ทำยากและเป็นงานที่ละเอียดมาก, แหวนแลกำไลพิรอด ซึ่งในสมัยโบราณ พิรอด คือแหวนเครื่องรางถักด้วยผ้ายันต์หรือสายสิญจน์ เชื่อกันว่าทำให้แคล้วคลาดจากโชคร้าย แหวนพิรอดประดับพลอยนิยมฝังทองนพเก้า และลงยาสีแดงกับเขียว ซึ่งอัญมณีเก้าชนิดนี้ ก็เป็นคติความเชื่อแบบพราหมณ์ ว่าจะนำศิริมงคลมาให้ผู้เป็นเจ้าของ เป็นต้น