ในเมืองที่มีผู้คนหลากหลายเชื้อชาติ ทั้งไทยพุทธ จีน และมุสลิมอาศัยอยู่ร่วมกัน อาหารคือภาษากลางที่ผูกโยงวัฒนธรรมเข้าด้วยกันอย่างแนบแน่น และหนึ่งในเมนูที่สะท้อนอัตลักษณ์ของชาวสตูลได้ดีที่สุด คือ “แกงตอแมะ”
แกงตอแมะ รสชาติกลมกล่อมและวัตถุดิบที่เข้าถึงง่าย จึงกลายเป็นเมนูที่ทุกครอบครัวในสตูลนิยมปรุง ไม่ว่าจะเป็นบ้านพุทธ บ้านจีน หรือบ้านมุสลิม ต่างก็มีสูตรของตนเอง โดยใช้เครื่องแกงคล้ายแกงกะหรี่ แต่เข้มข้นด้วยการคั่วเครื่องเทศจนหอม
ส่วนผสมหลักของแกงตอแมะ ได้แก่ เครื่องแกง (พริกแห้ง ข่า ตะไคร้ หอมแดง กระเทียม ขมิ้น กะปิ) เครื่องเทศ (อบเชย กานพลู ยี่หร่า ลูกผักชี) กะทิสด น้ำมันสำหรับคั่วเครื่องแกง ปลาทะเลสด เช่น ปลามง ปลาจาระเม็ด ปลาลูดู หรือปลากะพง กินกับข้าวมัน และอาจาดแตงกวา
วิธีปรุงแบบดั้งเดิม ต้องเริ่มจากการโขลกเครื่องแกงให้ละเอียด แล้วนำไปคั่วกับน้ำมันจนหอม ตามด้วยการใส่กะทิ เคี่ยวไฟอ่อนจนแตกมัน ก่อนใส่เนื้อปลาทะเลสด เคี่ยวต่อจนได้รสเข้มข้น หอมมัน กินคู่ข้าวมันและอาจาดแตงกวารสเปรี้ยวหวาน ตัดเลี่ยนได้อย่างลงตัว
หนึ่งในผู้เข้าแข่งขันทำแกงตอแมะ กล่าวว่า “ความอร่อยของแกงตอแมะ อยู่ที่เครื่องแกงค่ะ ต้องคั่วและเคี่ยวให้สุกจนหอม ไม่ติดกระทะ วันนี้เราเลือกใช้ปลามงเป็นหลัก และไม่ใส่ผัก เพื่อให้เข้ากับข้าวมัน จะได้รสชาติเข้มข้นกำลังดี”
ปัจจุบัน แกงตอแมะไม่ได้ถูกเสิร์ฟเฉพาะในครัวมุสลิมอีกต่อไป หากแต่ถูกนำมาเผยแพร่ในงานวัฒนธรรม "ชื่นชม ยลวิถี เปอรานากันสตูล" และการประกวดอาหาร เพื่อสืบสานให้คนรุ่นใหม่รู้จักและภูมิใจในมรดกทางรสชาติที่สะท้อนความหลากหลายของสังคมสตูล
นางสาวภัชกุล ตรีพันธ์ ท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดสตูล กล่าวว่า “แกงตอแมะเป็น Signature ของมุสลิมสตูลนะคะ ปกติจะกินคู่กับข้าวมัน และมีอาจาดเป็นเครื่องเคียง รสชาติกลมกล่อมจากเครื่องเทศ กะทิ และปลาสดๆ เรียกว่าเป็นเมนูรับแขกของสตูลเลยค่ะ”
เมนูนี้จึงไม่ใช่เพียงอาหาร หากแต่เป็น “เรื่องเล่าบนสำรับ” ที่บอกถึงการอยู่ร่วมกันของคนสามวัฒนธรรมในจังหวัดเล็กๆ ริมฝั่งอันดามัน ที่ยังคงรักษาเสน่ห์และรากเหง้าแห่งการกินไว้อย่างงดงาม
