สงสัย “ลีโอนาร์โด” ลอก “วิทรูเวียนแมน” จากคนอื่น?

ภาพ “วิทรูเวียนแมน” อันโด่งดังของ “ลีโอนาร์โด ดาร์วินชี” ซึ่งเป็นรูปวาดของผู้ชายที่อยู่ในวงกลมและสี่เหลี่ยมอย่างพอดีนั้น เชื่อว่าเป็นภาพการสื่อสารกับสวรรค์ในรูปของมนุษย์และเอกภพ อีกทั้งความสวยงามและอำนาจเชิงสัญลักษณ์ทำให้ภาพนี้เป็นหนึ่งในภาพที่มีชื่อเสียงมากที่สุดในโลก หากแต่งานวิจัยล่าสุดชี้ว่า บางทีลีโอนาร์โดอาจจะลอกเลียนภาพนี้มากจากเพื่อนสนิทของเขาก็เป็นได้

ทั้งนี้ มีภาพในเอกสารที่ถูกพบในเมืองเฟอร์รารา อิตาลี เป็นภาพคล้ายพระคริสต์แต่มีการจัดเรียงองค์ประกอบคล้ายภาพวิทรูเวียนแมน (Vitruvian Man) ของลีโอนาร์โด ดาร์วินชี (Leonardo Davinci) โดยไลฟ์ไซน์ระบุว่า ภาพทั้งสองเขียนขึ้นเพื่ออธิบายงานเขียนของ “วิทรูเวียส” (Vitruvius) สถาปนิกโรมันโบราณ

วิทรูเวียสระบุไว้ก่อนปรากฏภาพวาดของเขาทั้งสอง 1,500 ปี ว่าร่างกายของมนุษย์นี้พอดีกับวงกลมซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของสวรรค์และสี่เหลี่ยมซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของโลก ซึ่งเป็นการตีความเชิงเรขาคณิตของความเชื่อโบราณที่ว่า มนุษย์นั้นเป็น “โลกใบเล็กๆ” (microcosm) หรือเป็นอีกรูปย่อส่วนของเอกภพทั้งหมด ซึ่งลีโอนาร์โดและปราชญ์คนอื่นๆ ก็ฟื้นแนวคิดอันทะนงตัวนี้ขึ้นมาในยุคฟื้นฟูศิลปวิทยาการของอิตาลี

หลังจากใช้เวลาศึกษานานหลายทศวรรษ คลอดิโอ สการ์บี (Claudio Sgarbi) นักประวัติศาสตร์ทางด้านสถาปัตยกรรมชาวอิตาลี ซึ่งค้นพบภาพวาดวิทรูเวียนแมนอีกภาพแต่มีชื่อเสียงน้อยกว่าเมื่อปี 1986 เชื่อว่าภาพที่เขาค้นพบนั้นเป็นภาพของ จิอาโคโม แอนเดรีย เดอ เฟอร์รารา (Giacomo Andrea de Ferrara) ซึ่งเป็นสถาปัตนิกยุคฟื้นฟูศิลปวิทยาการ และเชี่ยวชาญในเรื่องวิทรูเวียส อีกทั้งยังเป็นเพื่อนสนิทของลีโอนาร์โด

นอกจากนี้ สการ์บียังเชื่อด้วยว่า จิอาโคโม แอนเดรีย อาจจะวาดภาพวิทรูเวียนแมนขึ้นก่อนลีโอนาร์โด แม้ว่าทั้งสองคนจะปรึกษาหารือกันในเรื่องนี้ก็ตาม โดยสการ์บีจะเสนอความคิดเห็นนี้ในรายงานของวารสารสมิทโซเนียนแมกาซีน (Smithsonian Magazine) โดยประเด็นที่สนับสนุนความเห็นของเขามีดังนี้ ประเด็นแรกงานเขียนของลีโอนาร์โดที่ระบุว่า “วิทรูเวียสของจิอาโคโม แอนเดรีย” ซึ่งดูเหมือนจะอ้างตรงถึงภาพวาดที่พบในเอกสารที่เมืองเฟอร์รารา

ประเด็นที่สองลีโอนาร์โดได้รับประทานมื้อเย็นร่วมกับจิอาโคโม แอนเดรีย เมื่อเดือน ก.ค. 1490 ในปีที่เชื่อว่าทั้งคู่ได้วาดภาพวิทรูเวียนแมนของตัวเอง โดยผู้เชี่ยวชาญเชื่อว่าลีโอนาร์โดได้พิสูจน์ความรู้เกี่ยวกับวิทรูเวียสของจิอาโค แอนเดรีย เมื่อทั้งคู่พบกัน และแม้ว่าทั้งสองคนจะวาดภาพเพื่ออธิบายคำพูดของวิทรูเวียสเหมือนกัน แต่ภาพของลีโอนาร์โดมีดำเนินการปอย่างสมบูรณ์กว่า ขณะที่ภาพของจิอาโคโม แอนเดรีย นั้นเต็มไปด้วยความผิดพลาดทั้งในการเริ่มต้นและแก้ไขใหม่ ซึ่งจะไม่เกิดขึ้นเลยหากเขาลอกการวาดของลีโอนาร์โด

ทางด้าน อินทรา แมคอีเวน (Indra McEwen) นักประวัติศาสตร์ทางด้านสถาปัตยกรรมจากมหาวิทยาลัยคอนคอร์เดีย (Concordia University) ผู้มีงานเขียนเกี่ยวกับวิทรูเวียสจำนวนมาก มองเห็นถึงความน่าตื่นเต้นในงานของสการ์บี แต่เขาเลือกที่จะเชื่อว่า จิอาโคโม แอนเดรีย และลีโอนาร์โด สร้างสรรค์ผลงานในช่วงเวลาไล่เลี่ยกัน มากกว่าจะเชื่อว่าลีโอนาร์โดอ้างอิงผลงานของเขาจากผลงานของแอนเดรีย

“มากกว่าที่จะแข่งขันกัน แต่ชายในยุคฟื้นฟูศิลปะวิทยาการทั้งสองต่างทำงานร่วมกันเพื่อนำแนวคิดโบราณที่สวยงามให้กลับมามีชีวิต ผลงานของใครคือต้นตำรับนั้นไม่ใช่คำถามที่ฉันใส่ใจ” แมคอีเวนกล่าว และบอกด้วยว่าคำถามดังกล่าวจะกลืนกินเวลาของเราไปเปล่า และไม่คิดว่าเรื่องนี้จะเป็นปัญหาในยุคสมัยของลีโอนาร์โด