โดย ดิษยพงศ์ ใจหนักแน่น สถาบันวิจัยแสงซินโครตรอน (องค์การมหาชน)
ช่วงต้นเดือนกันยายนที่ผ่านมา นอกจากข่าวการบ้านการเมืองที่หลายคนติดตามกันมาอย่างต่อเนื่องแล้ว อีกหนึ่งข่าวที่ถือได้ว่าสร้างความวิตกกังวล ให้บรรดาคุณพ่อคุณแม่ ที่กำลังเลี้ยงลูกตัวน้อยด้วยนมผง ก็คงหนีไม่พ้น ข่าวการปนเปื้อนของสารเคมี ในผลิตภัณฑ์นมผงยี่ห้อหนึ่ง ซึ่งผลิตจากเมืองจีนนั่นเอง
อันตรายจากสารปนเปื้อนดังกล่าว ส่งผลให้มีเด็กทารกเสียชีวิต ด้วยอาการไตวายไปแล้วอย่างน้อย 4 ราย (19 ก.ย.51) และอีกกว่า 6,000 คนต้องล้มป่วยลง ด้วยการสะสมของสารเคมีในไต
สารเคมีที่ก่อให้เกิดความวุ่นวาย จนคนทั่วโลกต่างหวาดกลัว สินค้าจากเมืองจีนก็คือสารเคมีที่ชื่อว่า “เมลามีน” (melamine) ซึ่งเป็นสารประกอบหลัก ที่ใช้ในการผลิตพลาสติกชนิดหนึ่ง ที่ใช้ขึ้นรูปเป็นภาชนะ ที่เรารู้จักกันดีในชื่อของ “จานเมลามีน” นั่นเอง
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในข่าว ไม่ได้เกิดขึ้นจากการปนเปื้อน จากภาชนะพลาสติกที่ว่า แต่เกิดจากความหัวใสของพ่อค้าคนกลาง ที่จะเพิ่มกำไรจากนมผง ที่ตนเองขายอยู่ โดยการเติมน้ำเปล่าผสมลงไปในนมผง เพื่อเพิ่มน้ำหนักให้กับสินค้า ก่อนแบ่งใส่บรรจุภัณฑ์เพื่อขายปลีก
อย่างไรก็ตาม น้ำที่เติมลงไปในนมผง กลับไปเจือจางปริมาณโปรตีนในนมผง จนมีความเข้มข้นลดลง ต่ำกว่ามาตรฐานที่ได้รับการรับรอง จากองค์กรของรัฐที่เกี่ยวข้อง
วิธีการตบตา การตรวจวัดมาตรฐานของผลิตภัณฑ์นมผงนั้น ทำได้ไม่ยาก เพียงแค่เข้าใจวิธีวิเคราะห์ปริมาณโปรตีนในอาหาร ที่เรียกว่า “วิธีเจลดาร์ล” (Kjeldahl method) ก็สามารถทำให้ผลิตภัณฑ์นมผงดังกล่าว ผ่านมาตรฐานการผลิตไปอย่างง่ายดาย
วิธีเจลดาร์ล ซึ่งตั้งชื่อตามโยฮัน เจลดาร์ล นักเคมีชาวเดนมาร์ค เป็นวิธีที่ใช้ในการวิเคราะห์ปริมาณโปรตีนในอาหาร ที่ยอมรับโดยองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ หรือ เอฟเอโอ โดยอาศัยหลักการที่ว่า โปรตีนซึ่งประกอบด้วยกรดอะมิโนชนิดต่างๆ เป็นสารอาหารชนิดเดียว ที่มีธาตุไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบ
ดังนั้นวิธีการหาปริมาณโปรตีนในผลิตภัณฑ์อาหาร จึงทำได้ โดยการนำตัวอย่างผลิตภัณฑ์ มาทำปฏิกิริยากับกรดซัลฟิวริก ที่อุณหภูมิสูง จนไนโตรเจนในโปรตีนทั้งหมด เปลี่ยนรูปมาเป็นแอมโมเนียมซัลเฟต แล้วคำนวณปริมาณธาตุไนโตรเจน ที่ได้จากปริมาณของแอมโมเนียมซัลเฟตนั่นเอง
ด้วยเหตุนี้ พ่อค้าหัวใสจึงคิดหาวิธีตบตาเจ้าหน้าที่ ที่ทำหน้าที่ตรวจวัดมาตรฐานของนมผง ด้วยการหาวิธีเพิ่มปริมาณโปรตีนเทียมลงไปผลิตภัณฑ์ โดยการสมรู้ร่วมคิด กับผู้จาหน่ายสารเมลามีน เพื่อผสมสารดังกล่าวลงไปในนมผง
สารเมลามีนที่ว่านี้ มีลักษณะเป็นผงสีขาว เหมือนกับนมผงทุกประการ มีสูตรเคมีคือ C3H6N6 ซึ่งจะเห็นได้ว่า หนึ่งโมเลกุลของเมลามีน มีธาตุไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบ ถึงร้อยละ 66 โดยน้ำหนัก เมื่อผ่านขั้นตอนของการตรวจวัด ตามวิธีเจลดาร์ ลก็สามารถให้ข้อมูล เสมือนเป็นโปรตีนเทียมชนิดหนึ่ง ได้เป็นอย่างดี
แม้ว่าเมลามีน จะทำหน้าที่เป็นโปรตีนเทียม เพื่อให้ผ่านมาตรฐานการวิเคราะห์ได้ แต่พิษภัยของสารเคมีตัวนี้ ก็สามารถทำอันตราย ต่อระบบสืบพันธุ์ เป็นตัวการนำไปสู่ การเกิดมะเร็งในกระเพาะปัสสาวะ และสามารถสะสมในไต จนทำให้เกิดภาวะไตวายได้
ด้วยเหตุนี้เอง วิกฤตินมผงปนเปื้อนสารเมลามีนในประเทศจีนครั้งนี้ จึงทาให้บรรดาผู้ปกครองที่เลี้ยงเด็กด้วยนมผง ต่างพากันนำบุตรหลานไปตรวจร่างกาย ตามโรงพยาบาลต่างๆ กันอย่างเนืองแน่น.
