ชวนเที่ยวสัปดาห์วิทยาศาสตร์ 49 ที่ท้องฟ้าจำลองกรุงเทพ พบการแสดงท้องฟ้าจำลองภาคพิเศษ “เกียรติภูมิดาราศาสตร์ไทย” เทิดพระเกียรติสมเด็จพระนารายณ์มหาราชและพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 2 พระมหากษัตริย์ไทยที่ทรงใช้พระอัจฉริยภาพด้านดาราศาสตร์ นำประเทศไทยรอดจากยุคล่าอาณานิคมตะวันตก
ช่วงกลางเดือน ส.ค.ของทุกปี จะสังเกตเห็นว่ามีการจัดงานกิจกรรมเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีค่อนข้างมาก เนื่องจากทุกวันที่ 18 ส.ค.ของทุกปี ถือเป็นวันวิทยาศาสตร์แห่งชาติ เพื่อเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 “พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย”
วานนี้ (18 ส.ค.) ศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษา กรุงเทพฯ หรือท้องฟ้าจำลอง ก็ได้ลั่นกลองเปิดงานสัปดาห์วิทยาศาสตร์ ประจำปี 2549 ระหว่างวันที่ 18-24 ส.ค. ณ ท้องฟ้าจำลอง เป็นที่เรียบร้อยแล้ว โดยมีหลากหลายกิจกรรม นิทรรศการ และการแสดงให้นักเรียน นิสิต นักศึกษา และประชาชนทั่วไป ได้เข้ามาแสวงหาความรู้ร่วมกัน เช่น การจัดนิทรรศการเรื่องโลกร้อนซึ่งเป็นปัญหาใหญ่ในยุคปัจจุบัน การฉายภาพยนตร์วิทยาศาสตร์ทั้งไทยและเทศ การแข่งขันตอบปัญหาทางวิทยาศาสตร์ และการแสดงทางวิทยาศาสตร์ เป็นต้น
ด้านพระเอกของงานที่จะอดกล่าวถึงไม่ได้คือ การแสดงท้องฟ้าจำลองภาคพิเศษ “เกียรติภูมิดาราศาสตร์ไทย” ซึ่งนอกจากจะเป็นการแสดงท้องฟ้าจำลองตามปกติที่ให้ความรู้เกี่ยวกับเอกภพ เช่น ชื่อของดวงดาวและกลุ่มดาว ความเร้นลับของดวงดาว และประโยชน์ที่มนุษย์ได้จากดวงดาวแล้ว ยังมีการฉายภาพนิ่งประวัติศาสตร์ดาราศาสตร์ไทยพร้อมการบรรยายประกอบ โดยได้กล่าวถึงพระอัจฉริยภาพด้านดาราศาสตร์ของพระมหากษัตริย์ไทย 2 พระองค์ด้วยกัน คือ สมเด็จพระนารายณ์มหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยา และพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
พระอัจฉริยภาพด้านดาราศาสตร์ของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เกิดขึ้นเมื่อกว่า 300 ปีที่แล้ว ในยุคล่าอาณานิคมของชาติตะวันตก อันเกิดมาจากความก้าวหน้าด้านดาราศาสตร์ที่ประยุกต์ใช้กับการเดินเรือ ตรงกับสมัยของพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แห่งประเทศฝรั่งเศส ซึ่งในยุคนั้นมีกรอบความคิดว่าชาติที่เจริญแล้วจะมีสิทธิ์ครอบครองชาติที่ด้อยกว่าได้ ครั้งนั้นสมเด็จพระนารายณ์มหาราชทรงเปิดประเทศให้ชาวตะวันตกเข้ามาในประเทศได้ โดยมีชาวฝรั่งเศสเข้ามาในประเทศเป็นจำนวนมาก พร้อมๆ กับได้นำเครื่องมือทางดาราศาสตร์เข้ามาด้วย
ทั้งนี้ ในรัชกาลของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชได้มีปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์เกิดขึ้น 2 ครั้งด้วยกัน ได้แก่ การเกิดจันทรุปราคาและสุริยุปราคาพาดผ่านประเทศไทย ซึ่งพระองค์ทรงให้ความสนพระราชหฤทัยเป็นอย่างมาก แม้ว่าการติดตามทอดพระเนตรปรากฏการณ์ทั้ง 2 จะไม่สะดวกเลยก็ตาม ดังจะปรากฏเป็นภาพวาดและภาพไม้แกะสลักจัดแสดงอยู่ ณ พิพิธภัณฑ์ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศสในปัจจุบัน
และจากพระอัจฉริยภาพในสมเด็จพระนารายณ์มหาราชนี้เอง ที่ทำให้ประเทศไทยรอดพ้นจากการเป็นเมืองขึ้นของต่างชาติในขณะนั้นได้ พร้อมๆ กับสร้างความสัมพันธ์อันดีกับชาติมหาอำนาจอย่างฝรั่งเศสไปพร้อมๆ กัน
ส่วนพระอัจฉริยภาพด้านดาราศาสตร์ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ก็มิได้ยิ่งหย่อนไปกว่าในสมัยของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชเลย ทว่ากลับมีความสอดคล้องกันอย่างมาก เพราะสถานการณ์ของประเทศในขณะนั้นต่างก็ต้องพบกับยุคการล่าอาณานิคมจากชาติตะวันตกเช่นกันทั้ง 2 รัชกาล
ในสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีเหตุการณ์สำคัญทางดาราศาสตร์เกิดขึ้นหลายครั้งด้วยกัน อาทิ การพาดผ่านของดาวหางโดนาติซึ่งคนสมัยก่อนเชื่อว่าจะนำเคราะห์ร้ายมาให้ โดยพระองค์ได้ทรงแก้ไขความเข้าใจผิดในหมู่ประชาชนใหม่และทรงชี้แจงว่า "เหตุการณ์ดังกล่าวเป็นเพียงปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ ไม่ได้เกี่ยวข้องกับเรื่องเคราะห์ร้ายแต่อย่างใด" นอกจากนี้ พระองค์ยังทรงมีพระราชดำริให้จัดตั้งหน่วยงานเทียบเวลาของไทยขึ้นก่อนที่นานาอารายประเทศจะมีการเทียบเวลาตามมาในภายหลัง
ส่วนเหตุการณ์สำคัญอีกครั้งหนึ่ง ที่ดูจะจารึกในความทรงจำของคนไทยได้ดี คือ การที่ทรงใช้พระอัจฉริยภาพพยากรณ์การเกิดสุริยุปราคาเต็มดวงพาดผ่านประเทศไทยในปี พ.ศ.2411 ที่ ต.หว้ากอ จ.ประจวบคีรีขันธ์ อย่างแม่นยำและเป็นการพยากรณ์ล่วงหน้าถึง 2 ปี อันเป็นที่มาของการเทิดพระเกียรติพระองค์เป็น “พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย” ในเวลาต่อมา
สำหรับผู้สนใจเข้าร่วมงานสัปดาห์วิทยาศาสตร์ ประจำปี 2549 ของศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษา กรุงเทพ และเข้าชมการแสดงท้องฟ้าจำลองภาคพิเศษ “เกียรติภูมิดาราศาสตร์ไทย” สามารถเข้าร่วมงานได้ตามปกติ ตามวันเวลาและสถานที่ดังกล่าวข้างต้น หรือหากสนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมก็สามารถติดต่อได้ที่ ฝ่ายการตลาดและประชาสัมพันธ์ ศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษา กรุงเทพ โทรศัพท์ 0-2392-1773, 0-2391-0544 หรือโทรสาร 0-2392-0508
