ช่างสิบหมู่สร้างฉัตร 5 ชั้นประดับพระมหาพิชัยราชรถ ใช้ผ้าตาดทองประดับผ้าทองแผ่ลวดตามโบราณราชประเพณี ยอดฉัตรทรงระฆังคว่ำ ก้านลงรักปิดทองงดงาม
นายอำพล สัมมาวุฒิ นักวิชาการช่างศิลป์เชี่ยวชาญ (ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านช่างศิลปกรรม (วิจัยและพัฒนาศิลปกรรม)) สำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร กล่าวถึงความคืบหน้าการจัดสร้างฉัตรประดับพระมหาพิชัยราชรถ เครื่องประกอบในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอุลยเดช ว่า เจ้าหน้าที่สำนักช่างสิบหมู่ได้ดำเนินการจัดสร้างฉัตรประดับพระมหาพิชัยราชรถขึ้นใหม่ จำนวน 4 ต้น เป็นฉัตร 5 ชั้น วัสดุที่ใช้ครั้งนี้เป็นผ้าตาดทองประดับผ้าลายทองแผ่ลวดเพื่อรักษาขนบโบราณราชประเพณี หลังจากดำเนินการตอกกระดาษเพื่อทำผ้าลายทองแผ่ลวดเสร็จแล้ว ขณะนี้ช่างสิบหมู่และจิตอาสาร่วมปฏิบัติงานอยู่ระหว่างการไค่ลายหรือเย็บเนาผ้าลายทองแผ่ลวดด้วยเส้นด้ายผสมโลหะสีทองตามแบบจนครบลวดลายทั้งหมดเพื่อให้ลวดทองวิ่งล้อไปตามลายสมดั่งที่เรียก “ลายทองแผ่ลวด”
ส่วนองค์ประกอบต่างๆ ของฉัตร จำนวน 5 ชั้น แต่ละชั้นมีลายระบายฉัตรด้านข้าง 2 ชั้น หลังคาฉัตรก็มีลวดลาย ส่วนบนสุดของฉัตรมีผ้ากบาลเป็นผ้าลายทองแผ่ลวดปิดหมุดไว้เพื่อความงดงาม ส่วนยอดฉัตรสร้างเป็นทรงระฆังคว่ำปิดทองประดับกระจก ก้านฉัตรลงรักปิดทองทั้งก้าน โครงสร้างภายในยึดตามลักษณะโบราณประเพณีสามารถกางและหุบได้ คล้ายร่ม ประกอบด้วยซี่ฉัตร กงฉัตร กำพูฉัตร และยอดฉัตร
“ขณะนี้ช่างไค่ลายฉัตรประดับพระมหาพิชัยราชรถกว่า 80% แล้ว และเริ่มนำผ้าเข้าประกอบโครงสร้างฉัตร เช่นเดียวกับผ้าม่านประดับพระมหาพิชัยราชรถที่ต้องจัดสร้างใหม่ 4 ผืน โดยผืนแรกช่างสิบหมู่ดำเนินการเกือบ 50% ส่วนผ้าม่านผืนที่เหลือได้ส่งให้ภายนอกผลิตตามแบบที่กำหนด สำหรับธงงอนสามชายประดับราชรถทั้ง 5 องค์ จำนวน 30 ผืน คืบหน้ากว่า 80% อยู่ระหว่างเข้าประกอบโครงสร้างโลหะด้านในคาดว่าเครื่องประดับราชรถทั้งหมดจะติดตั้งได้ภายในเดือนสิงหาคม เพื่อให้ซ้อมฉุดชัก ซึ่งจำเป็นการสำรวจทั้งโครงสร้างและองค์ประกอบต่างๆ ให้อยู่ในความเรียบร้อย” นายอำพลกล่าว
นายอำพล กล่าวว่า การสร้างฉัตรพระมหาพิชัยราชรถเป็นงานฝีมือซึ่งมีความละเอียดอ่อนและประณีตมาก เริ่มจากการออกแบบลวดลายทองแผ่ลวด เป็นลวดลายไทยรูปแบบมีก้านต่อกัน เนื่องจากลายต้องเนื่องเพื่อวางบนผืนผ้าสักหลาดแล้วเย็บปัก จากนั้นช่างจะทำตัวลายทองแผ่ลวดเดิมใช้กระดาษข่อย แต่ปัจจุบันกระดาษข่อยหายาก ขั้นตอนการทำก็ยุ่งยาก และมีราคาสูง จึงเปลี่ยนมาใช้กระดาษสีน้ำตาลที่มีคุณสมบัติความเหนียวแทน โดยจะนำลวดลายมาผนึกทับบนลงบนกระดาษสีน้ำตาล 4 - 5 ชั้นให้ได้ขนาดพื้นที่ที่ต้องการ จากนั้นส่งให้ช่างดำเนินการตอกกระดาษฉลุลาย เมื่อได้ลายตอกฉลุแล้วใช้แชล็คทาเคลือบเงา จากนั้นทำการลงรักปิดทองแล้วประดับกระจกให้แวววาวเหมือนประดับเพชรพลอย
นายอำพล กล่าวว่า ขั้นตอนต่อไปปูผ้าที่ใช้ทำฉัตรบนสะดึงขึงจนตึงก่อนจะประดับด้วยลายทองแผ่ลวดที่ได้ดำเนินการไว้ ตรึงด้วยด้ายใช้วิธีเนาไม่ให้ขยับและใช้ด้ายสีทองผสมโลหะเนาบนลวดลายล้อไปตามขอบลายต่างๆ ของฉัตรแต่ละชั้นจนครบ เมื่อจัดทำผ้าตาดทองประดับผ้าทองแผ่ลวดเสร็จทุกผืนจะประกอบเข้ากับโครงสร้างจนได้ฉัตรครบทั้ง 4 ต้น สำหรับจิตอาสาที่ช่วยจัดสร้างผ้าทองแผ่ลวดถือเป็นกำลังสำคัญ บางคนไม่ได้ผ่านงานลักษณะนี้มาก่อน แต่มีทักษะเย็บปักถักร้อย ก่อนลงมือปักจริง เจ้าหน้าที่ช่างสิบหมู่ได้ทดสอบและฝึกสอนโดยตรง รวมทั้งแนะนำเทคนิคการสร้างงานประณีตศิลป์นี้ เพื่อให้ผลงานออกมางดงามที่สุดเพื่อถวายในหลวง รัชกาลที่ ๙
