ภาพแผนที่บริเวณคาบสมุทรอินโดจีนบนตารางช่องเล็ก ๆ ซึ่งมีเสาธงปักอยู่ พร้อมภาพระเบิดและควันล้อมรอบคาบสมุทรอินโดจีนอยู่ทั้ง 4 ด้าน โดยมีข้อความระบุว่า มี “ระเบิดเกือบทั่วโลก” ขณะที่แผ่นดินด้ามขวานระบุข้อความ “สามัคคีเป็นพลังค้ำจุนแผ่นดินไทย” เป็นภาพ ส.ค.ส. พระราชทาน พ.ศ. 2547 จากพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
ที่ผ่านมา เคยมีการตีความ “ระเบิด” ทั้ง 4 ลูกใน ส.ค.ส. พระราชทานปีดังกล่าว ว่า หมายถึงอะไร ซึ่งมีการถอดรหัสว่ามีระเบิดเกือบทั่วโลก โดยอ้างอิงถึงประวัติการสร้างและแข่งขันด้านเทคโนโลยีอาวุธนิวเคลียร์ ขณะที่สถาบันเศรษฐกิจพอเพียง ตีความว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเตือนคนไทยผ่าน ส.ค.ส. ถึงวิกฤตที่มนุษยชาติกำลังเผชิญอยู่ 4 ประการ คือ
1. วิกฤตสิ่งแวดล้อม อาทิ ภัยธรรมชาติ ฟ้าดินลงโทษ อากาศแปรปรวน ภาวะโลกร้อน การเปลี่ยนแปลงของผิวโลก สารพันปัญหา และจะหนักขึ้นเรื่อย ๆ โรคระบาด ทั้งในคน ในพืชที่เป็นแหล่งอาหารของคนและสัตว์ โรคระบาดในสัตว์
2. วิกฤตสังคม คือ โรคเสื่อมคุณธรรม ภัยสังคม ยาเสพติด อาชญากรรม ปัญหาเยาวชน ปัญหาคอร์รัปชัน ฯลฯ
3. วิกฤตเศรษฐกิจ คือ ปัญหาข้าวยากหมากแพง จากการที่สังคม “บ้าเงิน บ้าวัตถุ บริโภคนิยม เงินนิยม บันเทิงนิยม สุขนิยม” มุ่งกำไรสูงสุด เบียดเบียน แข่งขัน ชิงดีชิงเด่น เห็นเพื่อนมนุษย์ เป็นเพียงทรัพยากร (มนุษย์)
4. วิกฤตความขัดแย้งทางการเมือง การปกครอง คือ ขัดแย้งแย่งชิงน้ำ อาหาร ที่ดิน เมล็ดพันธุ์พืช ขัดแย้งทางความคิด ความเชื่อ ทางศาสนา และวัฒนธรรม ผู้คนจะเข้าประหัตประหารกันไม่มีวันจบสิ้น วิกฤติการเมืองภายในประเทศและระหว่างประเทศ สงครามนิวเคลียร์ สงครามเชื้อโรค ฯลฯ
ทั้งนี้ จะเห็นได้ว่า ภัยพิบัติทั้ง 4 ประการ ต่างเกิดขึ้นพร้อม ๆ กันแล้วบนผืนแผ่นดินไทย สะท้อนให้เห็นว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเล็งเห็นและมีความห่วงใยถึงปัญหาเหล่านี้ เห็นได้จากโครงการในพระราชดำริต่าง ๆ ของพระองค์ที่ออกมาช่วยเหลือประชาชนแก้ไขปัญหา อาทิ ฝนหลวงพระราชทาน การจัดการด้านชลประทานคือการสร้างอ่างเก็บน้ำต่าง ๆ การจัดการน้ำท่วม อาทิ พระราชดำริก่อสร้างคันดินกั้นน้ำ ทางผันน้ำ สร้างเขื่อนอเนกประสงค์ โครงการแก้มลิง เป็นต้น
แต่การจะยุติภัยพิบัติทั้ง 4 ประการได้ เห็นจะเป็นปรัชญา “เศรษฐกิจพอเพียง” ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ดร.วิวัฒน์ ศัลยกำธร หรือ อ.ยักษ์ ประธานสถาบันเศรษฐกิจพอเพียง และประธานมูลนิธิกสิกรรมธรรมชาติ อธิบายว่า ระเบิด 4 ลูกใน ส.ค.ส. พระราชทาน ปี 2547 น่าจะหมายถึงวิกฤตทั้ง 4 อย่างดังกล่าวที่ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเตือนพสกนิกรชาวไทย เพราะสมัยนั้นเศรษฐกิจการค้าเสรีกำลังเฟื่องฟูกระจายไปทั่วโลก กดดันให้คนต้องหาเงิน ทำการค้า สร้างความมั่งคั่ง แต่ต่อมาเมื่อเกิดวิกฤตการเงินล่ม ซึ่งประเทศไทยเป็นประเทศแรก ๆ ที่ล้ม อย่างวิกฤตต้มยำกุ้ง เมื่อปี 2540 ขณะที่ปัจจุบันจะพบว่าวิกฤตนี้เริ่มลามไปในยุโรป และสหรัฐอเมริกาเช่นกัน เพราะมีคนไร้ที่อยู่อาศัย ต้องมีการปรุงอาหารมาแจกตามที่สาธารณะเพิ่มมากขึ้น เรียกได้ว่า ขณะนี้คนส่วนใหญ่ยากจน เป็นในลักษณะคนรวยกระจุก คนจนกระจาย และวิกฤตเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นนี้ยังไปซ้ำเติมปัญหาวิกฤตอื่น ๆ เพิ่มขึ้น อย่างวิกฤตสังคมก็เกิดอาชญากรรมเพิ่มขึ้น ภัยแล้ง น้ำท่วมที่แย่อยู่แล้ว เมื่อเจอวิกฤตเศรษฐกิจก็ทำให้คนอดยากมากขึ้น คนขัดแย่้งกันมากขึ้น เหมือนวิกฤตทางการเมือง ก็แบ่งเป็นฝักเป็นฝ่าย
“ในหลวงทรงพระราชทานแนวทางแก้ปัญหาไว้แล้ว เห็นได้จาก ส.ค.ส. พระราชทานปี 2547 ที่ใจกลางภาพระบุว่า สามัคคีเป็นพลังค้ำจุนแผ่นดินไทย ซึ่งสามารถทำได้ด้วยแนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง จะกลายเป็น 4 เสาหลักช่วยกู้วิกฤตทั้ง 4 อย่างดังกล่าวได้ โดยเศรษฐกิจพอเพียง คือ การปรับแนวความคิดใหม่ ไม่ได้มุ่งที่จะต้องหาเงินทองจำนวนมาก แต่เป็นการสร้าง 4 อย่าง คือ พอมี พอกิน พออยู่ และพอใช้ เพื่อช่วยให้เราสามารถมีชีวิตต่อไปได้ เพราะต่อให้มีเงินทองจำนวนมาก เมื่อเกิดวิกฤตขึ้นมาก็ไม่สามารถนำไปใช้จ่ายได้ สุดท้ายก็จะกลับมาในสิ่งจำเป็นแก่ชีวิตคือ ที่อยู่ อาหาร เครื่องนุ่งห่ม ยารักษาโรค”
ดร.วิวัฒน์ กล่าวว่า ที่ผ่านมา บรรพบุรุษคนไทยทำไว้ดีแล้ว ซึ่งพระองค์ท่านอยากให้เรากลับไปใช้แนวทางเดิม คือ พื้นฐานปัจจัย 4 ของมนุษย์จะต้องพอกิน พอใช้ พออยู่ก่อน เมื่อเหลือก็แบ่งปันกันเป็นบุญและทาน สร้างความเอื้อเฟื้อแก่กันในสังคม และเมื่อพอเหลือทำบุญทำทานแล้วก็ต้องรู้จักเก็บรักษา เช่น ทำอุตสาหกรรมในครัวเรือน เพื่อให้มีเก็บไว้กินไว้ใช้ และของที่เหลือจากแต่ละขั้นตอนดังกล่าวแล้วจึงค่อยนำมาขาย
“เมื่อเรามีกินมีใช้ คอยช่วยเหลือผู้อื่น เมื่อเกิดวิกฤตขึ้น เช่น วิกฤตเศรษฐกิจ หรือภัยพิบัติสิ่งแวดล้อมเราก็ยังมีอาหารให้กิน และแบ่งปันคนที่ไม่มีได้ เมื่อไร้ที่อยู่จากภัยพิบัติทุกคนก็จะมาช่วยเหลือกัน และสังคมแห่งการช่วยเหลือนี้ก็จะลดปัญหาความขัดแย้งทางการเมือง ปัญหาต่าง ๆ ทางสังคมลงไปได้ เพราะคนมีความเอื้อเฟื้อต่อกัน จึงเป้นแนวทางที่จะแก้วิกฤตระเบิด 4 ลูกของประเทศไทยไปได้ สำหรับการนำเอาแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้มองว่าต้องเริ่มจากการศึกษาให้เข้าใจก่อน ว่าคอนเซ็ปต์นั้นเป็นอย่างไร ศึกษาจากประสบการณ์ของคนที่ทำแล้วประสบความสำเร็จก็สามารถทำได้”
เรียกได้ว่า การแก้ปัญหาของ “คน” ต้องเริ่มจากที่ตัว “คน” หากพัฒนาศักยภาพของตัวเองจากแนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงได้ ปัญหาทั้ง 4 ด้านก็จะค่อย ๆ ทุเลาเบาบางลง
อีกหนึ่งตัวอย่างคือ “โครงการพัฒนาศักยภาพผู้นำอาสาสมัครเพื่อป้องกัน เตือนภัย และฟื้นฟูชุมชนในภาวะวิกฤต (Crisis Management Survival Camp : CMS)” โดย ดร.วิวัฒน์ อธิบายว่า เป็นการสอนให้ผู้เข้ารับการอบรมมีความรู้เกี่ยวกับการเตือนภัยพิบัติ ซึ่งมีทั้งระดับการเตือนภัยแบบธรรมชาติ เช่น ปลา นก มีพฤติกรรมแบบนี้หมายถึงอะไร ซึ่งความรู้เหล่านี้อย่างชาวประมง ทหารตระเวนชายแดนจะมีความรู้ การเตือนภัยโดยใช้เครื่องมือสมัยใหม่ เช่น โทรศัพท์สมาร์ทโฟน รับการเตือนภัยจากดาวเทียม
“พร้อมกันนั้น จะสอนเรื่องความพอเพียง 4 เรื่อง คือ ที่อยู่อาศัยที่มั่นคงปลอดภัยเป็นอย่างไร อาหาร อย่างไรถึงจะอุดมสมบูรณ์ การช่วยเหลือผู้อื่นโดยการสร้างเครือข่ายกันไว้ และเมื่อเกิดเหตุการณ์ภัยพิบัติจริงก็จะสามารถรับมือได้อย่างมีสติ และมีกิน มีใช้ สามารถช่วยเหลือผู้อื่นได้ และสุดท้ายคือการสอนการฟื้นฟูเมื่อผ่านเหตุการณ์วิกฤต เช่น พืชผล บ้านเรือน ก็จะเป็นการลงแขกช่วยเหลือกัน ช่วยให้งานเสร็จไว เพราะหากต่างคนต่างทำของตัวเอง เมื่อกลับไปเจอบ้านเละเทะก็หมดกำลังใจที่จะทำ แต่เมื่อมาร่วมด้วยช่วยกันก็เร็วขึ้น แล้วผลัดกันไปทำในแต่ละบ้าน ซึ่งการอบรมจะใช้ระยะเวลาประมาณ 6 วัน มีผู้ผ่านการอบรมแล้วมากกว่า 500 คน โดยดำเนินการมากว่า 5 ปีแล้ว เริ่มต้นที่ศูนย์กสิกรรมธรรมชาติมาบเอื้อง อ.บ้านบึง จ.ชลบุรี และมีการขยายศูนย์อบรมออกไปอีกทั่วประเทศ ประมาณ 80 กว่าแห่ง”
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเห็นมหันตภัยที่จะเกิดประเทศไทย และทรงเตือนพสกนิกรของพระองค์ไว้แล้วผ่าน ส.ค.ส. พระราชทานปี 2547 และพระราชทานแนวทางแก้ปัญหาด้วยปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงแก่คนไทยมานานแล้ว ซึ่งประเทศไทยจะฝ่าพ้นมรสุมวิกฤตทั้ง 4 ลูกไปได้ หาก “คนไทย” ทั้งผอง น้อมนำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของพระองค์มาปฏิบัติ
