สธ.ร่วม ม.ขอนแก่น กำจัด “พยาธิใบไม้ตับ” ตรวจคัดกรอง-รักษา “มะเร็งท่อน้ำดี”

สธ. ร่วม ม.ขอนแก่น เดินหน้ากำจัด “โรคพยาธิใบไม้ตับ - มะเร็งท่อน้ำดี” ตั้งเป้า 10 ปี คนไทยติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับน้อยกว่า 6 แสนราย ตายลดลงร้อยละ 50 ชูปลา - คนปลอดพยาธิ เดินหน้าคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยอัลตราซาวนด์ ส่งต่อรักษา รพ.ศรีนครินทร์

วันนี้ (2 ส.ค.) ที่โรงแรมพูลแมน จ.ขอนแก่น นพ.โสภณ เมฆธน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ลงนามความร่วมมือกับมหาวิทยาลัยขอนแก่น ในโครงการกำจัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ถวายเป็นพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จขึ้นครองราชย์ครบ 70 ปี ในปี 2559 และในโอกาสสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ จะทรงเจริญพระชนมพรรษา 84 พรรษา และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จะทรงเจริญพระชนมพรรษา 90 พรรษา ในปี 2560

นพ.โสภณ กล่าวว่า ในแต่ละปีจะมีคนไทยป่วย และเสียชีวิตจากโรคพยาธิใบไม้ตับ และมะเร็งท่อน้ำดีประมาณ 20,000 คน ซึ่งสูงที่สุดในโลก ผู้ป่วยส่วนใหญ่เป็นผู้ชายวัยทำงาน เมื่อตรวจพบแล้วมักเสียชีวิตภายใน 1 ปี สาเหตุสำคัญมาจากพฤติกรรมบริโภคปลาน้ำจืดมีเกล็ดแบบดิบ ๆ สุก ๆ ทำให้เกิดโรคพยาธิใบไม้ตับ โดยพบมากถึงร้อยละ 10 หรือประมาณ 6 ล้านคน และเสี่ยงเป็นมะเร็งท่อน้ำดีในอนาคต ทั้งนี้ สธ. ร่วมกับภาคีเครือข่ายผลักดันปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีเป็นวาระประเทศ โดยจัดทำแผนยุทธศาสตร์และแผนปฏิบัติการทศวรรษกำจัดพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี พ.ศ. 2559 - 2568 ตั้งเป้าว่าใน 10 ปีข้างหน้า คนไทยจะติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับน้อยกว่า 6 แสนราย กลุ่มเสี่ยงมะเร็งท่อน้ำดีได้รับการคัดกรองและรักษา ลดอัตราการเสียชีวิตลงร้อยละ 50 จาก 40 ต่อแสนประชากร เหลือ 20 ต่อแสนประชากร โดยอาศัยมาตรการ คือ ปลาปลอดพยาธิ คนปลอดพยาธิ คัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยอัลตราซาวนด์ การส่งต่อและการรักษาให้หายขาด และมีระบบสนับสนุน เช่น ฐานข้อมูล การวิจัย เป็นต้น

“สำหรับความร่วมมือนี้จะดำเนินการในหน่วยบริการทุกระดับในพื้นที่ภาคอีสาน โดยให้โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับ ทำการรักษาด้วยยาถ่ายพยาธิ ติดตามการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ลงข้อมูลผู้ติดเชื้อ การรักษา และผลการตรวจพยาธิในปลา สุนัข และ แมว ในฐานข้อมูล Isan-cohort รวมถึงส่งต่อผู้ที่มีประวัติเสี่ยงไปโรงพยาบาลชุมชนเพื่อคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดี หากสงสัยเป็นมะเร็งท่อน้ำดีก็ให้โรงพยาบาลชุมชนส่งต่อไปโรงพยาบาลที่มีศักยภาพในการรักษาและโรงพยาบาลศรีนครินทร์ เพื่อตรวจยืนยันผลและรักษา ซึ่งมีทั้งการผ่าตัดและยาเคมีบำบัด” ปลัด สธ. กล่าว

ศ.ดร.ศุภชัย ปทุมนากุล รองอธิการบดีฝ่ายวิจัยและการถ่ายทอดเทคโนโลยี ม.ขอนแก่น กล่าวว่า ม.ขอนแก่น เป็นส่วนหนึ่งในการร่วมผลักดันให้เกิดนโยบายชาติในการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี โดยมีการจัดทำโครงการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ หรือ CASCAP ในปี 2557 โดยทำการคัดกรองกลุ่มเสี่ยงมะเร็งท่อน้ำดีด้วยเครื่องอัลตราซาวนด์ มีเป้าหมายเบื้องต้น 150,000 ราย ใน 5 ปี ควบคู่กับการจัดฝึกอบรมแพทย์เวชปฏิบัติทั่วไป จนเกิดการพัฒนาเป็นหลักสูตรฝึกอบรมและติดตามประเมินผลโดยคอมพิวเตอร์ซอฟต์แวร์ และพัฒนาเป็นฐานข้อมูล Isan Cohort ซึ่งมีการขยายนำไปใช้ในโรงพยาบาล มีประชาชนได้รับการขึ้นทะเบียนเพื่อติดตามคัดกรอง ตรวจรักษาแล้วกว่า 3 แสนราย ในเวลาไม่ถึง 3 ปี

รศ.นพ.ชาญชัย พานทองวิริยะกุล คณบดีคณะแพทยศาสตร์ ม.ขอนแก่น กล่าวว่า จากรายงานของทีมศัลยแพทย์โรงพยาบาลศรีนครินทร์ใรช่วงปี 2549 - 2554 พบว่า อัตราการรอดชีวิต 5 ปี หลังการผ่าตัดแบบเอามะเร็งออกหมดสูงถึง 47% ซึ่งหากพบผู้ป่วยในระยะแรก ๆ โอกาสที่ผู้ป่วยจะรอดจึงสูงมาก คณะแพทยศาสตร์ ม.ขอนแก่น จึงจัดตั้งศูนย์ความเป็นเลิศมะเร็งท่อน้ำดี เพื่อฝึกอบรมบุคลากรและผู้เชี่ยวชาญให้สามารถรองรับการรักษาผู้ป่วยมะเร็งท่อน้ำดีให้ได้ทั้งคุณภาพและปริมาณ และเป็นโรงพยาบาลแม่ข่ายโครงการ CASCAP ด้วย