บอระเพ็ด สมุนไพรพิชิตความแก่

โดย...รพ.เจ้าพระยาอภัยภูเบศร

บอระเพ็ด มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Tinospora crispa (L.) Miers ex Hook.F. & Thomson ชื่อวงศ์ MENISPERMACEAE เป็นพืชสมุนไพรที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ หมอยาอีสานเรียกว่า เครือเขาฮอ สมุนไพรนี้มี 2 ชนิดที่มีลักษณะคล้ายกัน และสามารถใช้แทนกันได้ คือ ชนิดมีตุ่มตามเครือยาว เรียกว่า บอระเพ็ด และชนิดตุ่มสั้นเรียกว่า ชิงช้าชาลี หรือเครือหางหนู แต่หมอยานิยมใช้บอระเพ็ดมากกว่า เพราะเชื่อว่ามีฤทธิ์ยาแรงกว่า 2 เท่า

บอระเพ็ดมีรสขมเย็น ใช้แก้ไข้ทุกชนิด แก้ร้อนใน แก้พิษฝีดาษ ช่วยเจริญอาหาร บำรุงไฟธาตุ รักษาโรคกระเพาะ บำรุงร่างกาย ลดน้ำตาลในเลือด และเป็นยาอายุวัฒนะ นอกจากนี้ ยังมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระและฤทธิ์ต้าน AChE ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคสมองเสื่อม ดังนั้น บอระเพ็ดจึงช่วยป้องกันความชราของเซลล์ต่าง ๆ ในร่างกายได้

ชาวบ้านทุกภาคใช้บอระเพ็ดในการควบคุมเบาหวาน และความดันโลหิตสูง โดยเชื่อว่า โรคเบาหวานเป็นโรคที่ธาตุไฟหย่อน สมุนไพรสขมอย่างบอระเพ็ดจะไปดูแลตับให้ทำหน้าที่ได้เป็นปกติ ช่วยไม่ให้ตับร้อนเกินไปในการสร้างธาตุไฟเพื่อการย่อยและการเผาผลาญ จากการศึกษาวิจัยทางวิทยาศาสตร์พบว่า ของขมหลายชนิด สามารถลดน้ำตาลในเลือดได้ อาทิ มะระ มะระขี้นก พืชตระกูลไทร เป็นต้น โดยบอระเพ็ดเป็นสมุนไพรที่หาง่ายที่สุด ซึ่งในมาเลเซียและเกาะบอร์เนียวก็มีการใช้บอระเพ็ดในคนที่เป็นเบาหวานเช่นกัน

มีการศึกษาในห้องทดลอง โดยนำสารสกัดเถาบอระเพ็ดด้วยน้ำ ไปทดลองทั้งในหนูปกติและหนูที่เป็นเบาหวาน พบว่า สารสกัดบอระเพ็ดมีผลลดน้ำตาลในเลือด และพบว่า หนูมีปริมาณอินซูลินเพิ่มมากขึ้น นอกจากนี้ ยังมีการวิจัยพบว่า สารสกัดบอระเพ็ดกระตุ้นให้เซลล์ตับอ่อนของหนูขาวและคนหลั่งอินซูลิน จึงพออธิบายได้ว่า ฤทธิ์ในการลดเบาหวานของบอระเพ็ดน่าจะมาจากกระบวนการกระตุ้นการหลั่งอินซุลินนั่นเอง และมีการศึกษาผลของการลดความดันโลหิต ก็พบว่าสามารถลดความดันโลหิตได้จริง

บอระเพ็ดยังเป็นสมุนไพรที่นิยมใช้รักษาอาการปวดเมื่อย แก้อักเสบ ในตำรายาไทยมีตำรับรักษาอาการปวดเมื่อยที่มีบอระเพ็ดหลายตำรับ ทั้งกิน ยาประคบ และยาอาบ ในการศึกษาวิจัยสมัยใหม่ก็พบว่ามีฤทธิ์แก้อักเสบได้ดี

นอกจากนี้ ยังเป็นยาบำรุงสุขภาพและรักษาโรคของสัตว์เลี้ยง เช่น วัว ควาย ช้าง ม้า โดยการนำบอระเพ็ดสับแล้วผสมในอาหารสัตว์ เพื่อป้องกันโรคต่าง ๆ ช่วยให้ขับถ่ายดี ธาตุลมดี บำรุงร่างกายสัตว์ และสำหรับสัตว์ที่มีขน ให้นำเถาบอระเพ็ดตากแห้งผสมกับฝางให้กิน ขนจะขึ้นเงาสวย

ข้อควรระวัง สมุนไพรที่มีรสขมจัด อาทิ บอระเพ็ด ชิงช้าชาลี ย่านาง หากรับประทานในปริมาณมาก ติดต่อกันเป็นเวลานาน อาจทำให้เกิดความผิดปกติของตับได้ และหากใช้แล้วเกิดอาการมือเท้าเย็น แขนขาหมดเรี่ยวแรง ตาเหลือง ให้หยุดรับประทาน เนื่องจากอาจเกิดตับอักเสบ ดังนั้น จึงห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีการทำงานของตับและไตผิดปกติ หญิงตั้งครรภ์ และหญิงให้นมบุตร

ตำรับยา

ยาลดความดัน ให้ใช้บอระเพ็ดกับบัวบกน้ำหนักเท่ากัน ตำผง ทำเป็นยาลูกกลอนกินครั้งละ 2 เม็ด วันละ 2 ครั้ง เช้า เย็น จะช่วยปรับและควบคุมลมในร่างกาย ช่วยปรับเส้นประสาท

ยาลดเบาหวาน แก้ไข้ เจริญอาหาร ให้นำเถามาตัดเป็นท่อนเล็ก ๆ ตากให้แห้ง แล้วนำมาคั่วด้วยไฟอ่อน ๆ แล้วนำไปบด ชงประมาณ 1 ช้อนชากับน้ำอุ่นดื่ม หรือใส่แคปซูล

ยาแก้ไข้ ใช้เถาสดประมาณ 30 กรัม นำมาตำคั้นเอาน้ำดื่ม หรือใช้วิธีต้มเคี่ยว โดยใส่น้ำ 3 ส่วน ต้มให้เหลือ 1 ส่วน แบ่งครั้งละ 2 - 3 ช้อนโต๊ะ กินก่อนอาหารวันละ 2 - 3 ครั้ง เมื่อมีไข้ หรืออาจนำเถามาตากแห้ง

ยาบำรุงร่างกาย แก้ปวดเมื่อย ให้นำบอระเพ็ดตำให้ละเอียด นำมาละลายกับน้ำผึ้ง รับประทานวันละ 1 ช้อนกาแฟ ทุกวัน

ยาอายุยืน ให้นำหัวไพลแก่ ๆ 10 บาท เนื้อมะขามเปียก 10 บาท เกลือ 10 บาท บอระเพ็ด 10 บาท พริกไทย 5 บาท นำสมุนไพรทั้งหมดตำให้ละเอียด รับประทานครั้งละ 1 ช้อนชา หรือทำเป็นลูกกลอนขาดเท่าเม็ดพุทราไทย รับประทานครั้งละ 2 เม็ด วันละ 2 ครั้ง จะช่วยให้มีกำลังวังชาดี

ติดตาม Facebook Fanpage ของ “Quality of Life” ได้ที่