สอนลูกรักให้รู้จักขับถ่าย

โดย..พญ. สินดี จำเริญนุสิต
กุมารเวชศาสตร์พัฒนาการและพฤติกรรม โรงพยาบาลเวชธานี

เมื่อถึงเวลาที่คุณพ่อคุณแม่ต้องฝึกลูกน้อยให้รู้จักขับถ่ายให้ถูกที่ถูกเวลาในช่วงวัยเล็ก ถือว่ามีความสำคัญเป็นอย่างมาก เพราะจะเป็นการสร้างเสริมพื้นฐานสุขลักษณะ และเป็นการสร้างนิสัยที่ดีให้แก่ลูกน้อยในการใช้ชีวิตด้วย ซึ่งถ้าผู้ปกครองไม่เข้าใจ อาจทำให้เด็กเกิดปัญหา และอาจเกิดการปฏิเสธการฝึกขับถ่ายได้

สัญญาณบ่งบอกว่าลูกพร้อมแล้ว

1. การควบคุมกระเพาะปัสสาวะ - กลั้นปัสสาวะได้เป็นชั่วโมงหรือหลายชั่วโมง ความตระหนักเกี่ยวกับร่างกายตนเอง - แสดงให้รู้ว่าไม่ชอบที่จะทำเลอะเทอะในกางเกงหรือผ้าอ้อมที่ใส่อยู่ - เริ่มแสดงออกว่ารู้สึกปวดถ่ายอุจจาระหรือปัสสาวะ

2. ด้านกล้ามเนื้อ - ช่วยเหลือตัวเองในการถอดและใส่กางเกงได้ - เริ่มสามารถควบคุมกล้ามเนื้อหูรูดทวารหนัก / ปัสสาวะได้บ้าง

3. ด้านการสื่อสาร - เข้าใจคำว่า “ฉี่” หมายถึงปัสสาวะ “อึ” หมายถึง อุจจาระ - พูด หรือทำสีหน้า ท่าทาง สื่อให้รู้ได้ว่าต้องการเข้าห้องน้ำ หรือใช้กระโถน

ขั้นตอนการฝึกขับถ่าย

ขั้นตอนที่ 1 เมื่อเด็กและผู้เลี้ยงดูพร้อม เริ่มต้นด้วยการปรับภาวะจิตใจของผู้ฝึกเองว่าการฝึกนี้ไม่สามารถสำเร็จได้ในเวลาอันสั้น ต้องค่อยเป็นค่อยไป ไม่กดดัน ใจเย็นและสร้างบรรยากาศไม่ให้เคร่งเครียด เช่น มีของเล่นช่วย

ขั้นตอนที่ 2 ต้องสื่อให้เด็กรู้ว่าคืออะไร ส่วนใหญ่เด็กไทยใช้คำว่า “ อึ” แทน อุจจาระ และ “ ฉี่” แทน ปัสสาวะ
นอกจากนั้น ควรให้เด็กรู้ว่าการปวดมวนท้องแบบใด คือ ปวดอึ หรือ ปวดฉี่

ขั้นตอนที่ 3 ถึงเวลาเลือกกระโถนโดยเลือกที่เด็กสามารถนั่งได้มั่นคง ไม่เล็กหรือใหญ่เกินไป ถ้าจะใช้ชักโครกของผู้ใหญ่ควรมีที่ครอบโถชักโครกให้เหมาะกับเด็กและควรหาบันไดหรือที่วางเท้าให้เด็กวางได้เต็มฝ่าเท้า เพื่อจะได้เบ่งถ่ายง่ายขึ้นและไม่ต้องกลัวล้มหรือตกลงมา

ขั้นตอนที่ 4 สอนให้เด็กใช้กระโถน หรือ ชักโครก โดยการให้เด็กลองนั่งดู ในต่างประเทศโดยเฉพาะทางตะวันตกผู้ใหญ่และเด็กจะใช้ห้องน้ำร่วมกันเพื่อที่จะสาธิตให้เด็กดูวิธีการใช้แต่ในประเทศไทย เนื่องจากวัฒนธรรมที่ต่างกัน ควรคำนึงถึงความเหมาะสมด้วย การให้เด็กลองนั่งก่อน เหตุผลเพื่อให้เกิดความคุ้นเคยกับกระโถน นั่งไปโดยที่ไม่ถอดกางเกง หรือ ผ้าอ้อม แต่หากเด็กร่วมมือดีก็สามารถถอดขณะนั่งตั้งแต่ต้นได้

ขั้นตอนที่ 5 จากนั้น 1 - 2 สัปดาห์ หากเด็กเริ่มนั่งโดยใส่เสื้อผ้าอยู่ด้วย ลองถอดกางเกง หรือ ผ้าอ้อมแล้วชวนเด็กไปนั่งกระโถนโดยไม่บังคับ ให้เด็กนั่งในระยะเวลาชั่วครู่ และไม่คาดหวังว่าเด็กต้องถ่าย

ขั้นตอนที่ 6 เมื่อเด็กคุ้นเคย ต้องให้รู้ว่ากระโถนมีไว้ใส่อุจจาระ หรือ ปัสสาวะ ดังนั้น หากเด็กอุจจาระในผ้าอ้อมสำเร็จรูป ให้ถอดผ้าอ้อมที่เปียกเปื้อนออกก่อนแล้วใช้ผ้าอ้อมที่เปื้อนรองไว้ที่กระโถน

ขั้นตอนที่ 7 ในหนึ่งวันให้เริ่มถอดกางเกง หรือ ผ้าอ้อมสำเร็จรูป ของเด็กช่วงสั้นๆ และวางกระโถนไว้ใกล้ๆ เพื่อให้เด็กใช้ได้ตามต้องการ บางครั้งก็อาจพาเด็กไปนั่งเป็นเวลา เช่น หลังตื่นนอน หรือ หลังอาหาร เป็นต้น แต่ต้องให้เด็กเต็มใจด้วย ไม่บังคับ

ขั้นตอนที่ 8 เมื่อเด็กคุ้นเคยดี ถอดผ้าอ้อมสำเร็จรูป และให้เด็กใส่กางเกงในธรรมดา พร้อมกับการสอนเรื่องการทำความสะอาด เช่น การเช็ดก้นให้ใช้กระดาษชำระป้ายจากข้างหน้าไปด้านหลัง เพื่อมิให้อุจจาระมาเปื้อนด้านหน้า โดยเฉพาะในเด็กหญิงมีช่องเปิดทางเดินปัสสาวะ และ ช่องคลอด อยู่ใกล้กันมากจะติดเชื้อง่าย สอนให้เด็กล้างมือหลังจากใช้กระโถน และเช็ดชำระล้างก้นแล้ว การฝึกเช่นนี้เด็กจะค่อยๆ ควบคุมการขับถ่ายได้ แต่ที่สำคัญทื่สุด คือ การสร้างความสัมพันธ์ที่อบอุ่น ให้กำลังใจ ชมเชยในทุกขั้นตอนหากเด็กทำได้ ผู้ฝึกต้องอดทนและไม่ควรตำหนิเมื่อเด็กทำเปื้อน หรือสกปรก

ขั้นตอนที่ 9 พยายามอย่าให้เด็กท้องผูก ขับถ่ายให้เป็นเวลา ให้เด็กได้ทานอาหารที่มีกากใยให้เพียงพอ ไม่ดื่มนมในปริมาณที่มากเกินไป (โดยทั่วไปเด็กอายุประมาณ 1 - 2 ปี ไม่ควรเกิน 32 ออนซ์ต่อวัน) เนื่องจากนมมีปริมาณไขมันมากทำให้การเคลื่อนตัวของลำไส้ช้าลงและจะทำให้การฝึกขับถ่ายยากขึ้นเพราะถ้าท้องผูกเด็กจะกลัวเจ็บและไม่อยากถ่าย
 
 
 
ติดตาม Instagram และ Facebook Fanpage ของ “Quality of Life” ได้ที่