นักวิจัย มจธ. พัฒนาเทคนิคใหม่ในการสร้างเซลล์กระดูกอ่อนแบบแผ่นที่ช่วยรักษาโรคข้อเสื่อม แทนการผ่าตัดข้อเข่าทั้งหมดทิ้ง โดยใช้เซลล์กระดูกอ่อนจากตัวผู้ป่วยซึ่งจะลดอาการปวดเข่า ป้องกันการเสื่อมของกระดูกอ่อน มั่นใจเทคนิคใหม่นี้จะช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น คาดจะสามารถเริ่มการทดลองในคนในอีก 2 ปีข้างหน้า
รศ.ดร.ขวัญชนก พสุวัต ประธานหลักสูตรวิศวกรรมชีวภาพและอาจารย์ประจำภาควิชาการวิศวกรรมเคมี คณะวิศวกรรมศาสตร์ มจธ. เปิดเผยว่า ทีมวิจัยภาควิชาวิศวกรรมชีวภาพ มจธ. ได้ทำการวิจัยและคิดค้นวิธีการสร้างแผ่นเนื้อเยื่อกระดูกอ่อนขึ้น ซึ่งถือเป็นการพัฒนาเทคนิคใหม่ในการปลูกถ่ายเซลล์กระดูกแบบแผ่นเพื่อใช้ในการรักษาโรคข้อเข่าเสื่อม ด้วยวิธีการเติมเซลล์กระดูกอ่อนส่วนที่สึกหรอแปะเข้าไปแทนการผ่าตัดข้อเข่าทั้งหมดทิ้ง โดยการสร้างเป็นแผ่นเซลล์กระดูกอ่อน ซึ่งทางทีมวิจัยได้คิดค้นวิธีการสร้างเนื้อเยื่อสามมิติจากแผ่นเซลล์หลายชั้น เรียกว่า cell sheet engineering โดยขั้นตอนแรกแพทย์จะเฉือนเอาเนื้อเยื่อจากกระดูกอ่อนบางส่วนของผู้ป่วยออกมาเล็กน้อย เพื่อนำไปเลี้ยงในห้องปฏิบัติการเพื่อเพิ่มจำนวนในระดับเซลล์ตามขนาดที่ต้องการ หรือตามอาการของผู้ป่วย ใช้เวลาในการเพาะเลี้ยงประมาณ 2 - 3 สัปดาห์
“การเลี้ยงเซลล์กระดูกอ่อนนั้น เราจะทำการเลี้ยงเซลล์บนโพลิเมอร์ที่ตอบสนองต่ออุณหภูมิ (temperature-responsive polymer) ที่อุณหภูมิ 37 องศาเซลเซียส เป็นระดับอุณหภูมิที่จะทำให้เซลล์เจริญเติบโต เมื่อเซลล์โตเต็มที่เรียงตัวเป็นชั้นเดียว แล้วจึงลดอุณหภูมิลง 20 องศาเซลเซียส เพื่อให้เซลล์หลุดออกมาเป็นแผ่น โดยใช้เจลาตินมาช่วยในการลอกเซลล์เพื่อให้หลุดออกมาเป็นแผ่นอย่างสมบูรณ์ จากนั้นนำแผ่นเซลล์หลายๆ แผ่นมาประกบกันทำให้เกิดเป็นแผ่นเซลล์ที่มีความหนาสามารถนำไปปลูกถ่ายได้ เพราะโดยธรรมชาติแล้วตามสรีระของกระดูกอ่อนนั้นมีความบางเพียง 2 - 3 มิลลิเมตร ซึ่งเซลล์แต่ละแผ่นจะบอบบางมาก จึงต้องนำมาประกบกันอย่างน้อย 3 ชั้น ก็เพียงพอที่แพทย์จะสามารถหยิบหรือจับเพื่อนำไปแปะตรงบริเวณเนื้อเยื่อที่ถูกทำลายได้ จากนั้นแผ่นเซลล์ก็จะสร้างโปรตีนขึ้นมาเพิ่มจนกลายเป็นเนื้อเดียวกัน” รศ.ดร.ขวัญชนก กล่าว
รศ.ดร.ขวัญชนก กล่าวต่อว่า ทั้งนี้ วิธีการปลูกถ่ายด้วยแผ่นเซลล์นี้ จะช่วยทำให้จำนวนเซลล์กระดูกอ่อนที่ดีมีปริมาณมากขึ้น และแผ่นเซลล์ที่ลอกออกมามีโปรตีนที่สำคัญที่ช่วยทำให้แผ่นเซลล์เกาะติดกับเนื้อเยื่อได้ง่ายขึ้น เกิดเป็นเนื้อเยื่อกระดูกอ่อนที่มีคุณสมบัติใกล้เคียงกับกระดูกอ่อนปกติ ซึ่งวิธีการรักษาแบบนี้จะช่วยแก้ปัญหาเรื่องอาการปวดเข่าและทำให้กระดูกอ่อนกลับมาทำงานได้เหมือนเดิม ทำให้ผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ ซึ่งจะเป็นทางเลือกใหม่สำหรับการรักษาในอนาคต อย่างไรก็ตาม แม้ปัจจุบันผลงานวิจัยนี้ จะสามารถแยกเซลล์กระดูกอ่อนที่มีคุณภาพออกมาและนำไปเลี้ยงเพิ่มจำนวนในห้องปฏิบัติการสร้างเป็นแผ่นเซลล์ได้หลายชั้นและเซลล์ที่ได้สามารถผลิตคลอลาเจนชนิดที่ 2 ที่เป็นโปรตีนสำคัญในการสร้างความแข็งแรงให้กับกระดูกอ่อนได้ แต่ยังต้องมีการศึกษาต่อไปถึงความเป็นไปได้ของการปลูกถ่ายแผ่นเซลล์กระดูกอ่อนเพิ่ม อาทิ เรื่องของความสะอาด การปนเปื้อนของแบคทีเรีย การเคลื่อนย้ายเซลล์ และความสามารถของเซลล์ในการเกาะติดกับเนื้อเยื่อกระดูกอ่อน ที่สำคัญต้องนำไปวิจัยต่อทางคลินิก ซึ่งคาดว่าจะเกิดขึ้นได้จริงในอีก 2 ปีข้างหน้า ทั้งนี้ จากผลงานวิจัยชิ้นนี้ตนได้รับทุนวิจัยลอริอัลเพื่อสตรีในงานวิทยาศาสตร์ (for woman in Science) ในสาขาวิทยาศาสตร์ชีวภาพ ถือเป็นหนึ่งในห้านักวิจัยหญิงของไทยที่ได้รับทุนดังกล่าว
ติดตาม Instagram และ Facebook Fanpage ของ “Quality of Life” ได้ที่
