หลับสบาย คลายเครียด ด้วยธูปหลับ จาก “ว่านหอม”

โดย...รพ.เจ้าพระยาอภัยภูเบศร

ในบรรดาพืชที่มีกลิ่นหอมทั้งหมด ดูเหมือนว่านหอมจะเป็นว่านศักดิ์สิทธิ์ที่มีคุณครอบคลุมทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นการปราบมาร ขจัดปัดเป่าเคราะห์กรรมและสิ่งที่ไม่เป็นมงคล รวมถึงคุณทางเมตตามหานิยม และยังมีสรรพคุณทางยาสารพัด ทั้งแก้สิวฝ้า ยากันแดด แก้ปวดแก้อักเสบ แก้หวัด ช่วยย่อยอาหาร ต้านอนุมูลอิสระ ฆ่าเชื่อโรค และมีแนวโน้มที่จะพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ มากมาย

"ว่านหอม" มีชื่อวิทยาศาสตร์ Kaempferia galanga Linn. อยู่ในวงศ์ ZINGIBERACEAE มีชื่อตามท้องถิ่นเรียกต่างๆ ว่า ว่านตีนดิน, ว่านแผนดินเย็น, หอมเปราะ, ซู, เปราะป่า เป็นต้น ว่านหอมเป็นพรรณไม้ลงหัว หัวมีลักษณะกลมๆ เล็กๆ ใบมีลักษณะเป็นม้วนแทงขึ้นมาจากดิน ถ้าใบแก่จะคลี่ใบออก ใบกลมโตแผ่อยู่ติดดิน หน้าใบมีสีเขียว ส่วนท้องใบเป็นสีนวล ดอกแตกขึ้นมาตรงกลางยอดเป็นดอกสีขาวเล็กๆ สวยงาม ขยายพันธุ์โดยการแยกหน่อ

ว่านหอม เป็นว่านที่คนอีสานกับคนไทยใหญ่เรียกชื่อเหมือนๆ กัน มีความเชื่อและการใช้ประโยชน์แบบเดียวกัน ในวันสงกรานต์นิยมใส่ว่านหอมพร้อมกับฝักส้มป่อยในขันใส่น้ำพระและขอพรจากผู้ใหญ่ เพราะเชื่อว่าความหอมจะเชิญทวยเทพเทวดาทุกชั้นฟ้าและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั่วสากลโลกมาประทานพรให้

นอกจากนี้ ว่านหอม ยังใช้เป็นยาบดเป็นผงใส่ในข้าว “ซอมตอ” ที่คนไทยใหญ่ใช้บูชาพระพุทธ หรือทุบหัวใส่ในน้ำที่ใช้นึ่งข้าว ข่าวจะหอม ใช้บูชาพระพุทธหรือใช้รับประทาน

ว่านหอมเป็นยาสำคัญของหมอยาไทยใหญ่ แทบจะกล่าวได้ว่ายาหอมทุกตัวของหมอยาไทยใหญ่จะใส่ว่านหอมลงไปเสมอ ซึ่งเชื่อว่าสรรพคุณที่สำคัญขอว่านหอม คือ บำรุงหัวใจ บำรุงประสาท ยาจุดเอาไอรมของไทยใหญ่ชนิดหนึ่ง ซึ่งเชื่อว่ามีสรรพคุณในการช่วยให้นอนหลับและคลายเครียด คือ ยาที่มีส่วนผสมของว่านหอม แหน่งหอม อุปากะสะ (รากตำยาน) และดอกไม้ไหว โดยจะบดส่วนผสมนี้ให้เป็นผงแล้วโรยเข้าไปในไฟ เมื่อได้กลิ่นไอของควันจะช่วยทำให้นอนหลับ

ภญ.ผกากรอง ขวัญข้าว เภสัชกรชำนาญการ โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร กล่าวว่า ว่านหอม มีสรรพคุณที่เหมาะในการทำธูปหลับ ซึ่งทางศูนย์การเรียนรู้การดูแลสุขภาพภาคประชาชนด้านการแพทย์แผนไทยอภัยภูเบศร ได้มีการสาธิตและสอนฟรีให้กับประชาชนที่สนใจ ทุกวันเสาร์-อาทิตย์ และวันหยุดราชการ ณ ตึกเจ้าพระยาอภัยภูเบศร จ.ปราจีนบุรี

การทำธูปหลับนั้น เป็นกิจกรรมในการทำธูปเพื่อผ่อนคลาย เหมาะสำหรับผู้ที่มีปัญหาในเรื่องของการนอนไม่หลับ โดยสมุนไพรหลักที่ใช้ คือ ยางบง ซึ่งเป็นพันธุ์ไม้ที่ขึ้นได้ง่าย แตกหน่อได้ดี เนื้อไม้เหมาะสำหรับใช้ในการทำเครื่องมือเครื่องใช้และใช้ทำเชื้อเพลิง และว่านหอม พืชคลุมดินที่ชอบความชุ่มชื้น พบทั่วๆ ไปในป่า นอกจากนี้ยังมีการนำมาปลูกเป็นสมุนไพรและอาหารตามบ้านเรือนทั่วไป สำหรับการใช้ประโยชน์นั้น นิยมนำส่วนหัวโดยโขลกทั้งหัว และใบใส่น้ำลงไปพอชุ่ม เอาผ้าไปชุบ แล้วนำผ้าไปคลุมหัวไว้ เป็นยาแก้ปวดหัวคลายเครียด นอกจากนี้ มีการผสมใส่ลงในยาหอมเพื่อบำรุงหัวใจ บำรุงประสาท และยังมีการแนะนำให้ใช้ว่านหอมต้มหรือชงกินเพื่อช่วยให้นอนหลับ คลายเครียด เป็นยาขับลม แก้ปวดท้อง สำหรับการนำมาผสมกับธูปนั้น จะใช้หัวของว่านหอมเป็นส่วนผสม

การทำธูปหลับ ผ่อนคลายความเครียด

ส่วนผสม

1. เปลือกต้นบง สับเป็นชิ้นเล็กๆ ตากให้แห้ง 2 ส่วน

2. หัวว่านหอม 1 ส่วน

3. ก้านธูปทำจากไม้ไผ่ตากให้แห้ง

4. น้ำสะอาด หรือน้ำที่มีกลิ่นหอมตามต้องการ

วิธีทำ

1. นำสมุนไพรที่เตรียมไว้ทั้งหมดมาสับให้ละเอียด และผึ่งแดดให้แห้งสนิท

2. นำสมุนไพรที่ผึ่งแห้งแล้วแต่ละชนิดเข้าเครื่องบด เพื่อให้สมุนไพรมีความละเอียด

3. ล่อนด้วยตะแกรงหรือใช้ผ้าขาวบางกรองอีกครั้งหนึ่ง เอาเฉพาะส่วนที่เป็นผง เพื่อเวลาปั้นจะได้ง่าย หากสมุนไพรหยาบเกินไปจะทำให้ปั้นไม่ได้

4. นำผงว่านหอมมาคลุกกับเปลือกต้นบง

5. ใช้มือคลึงให้สมุนไพรเสมอกัน

6. นำธูปที่ได้ไปจุ่มกับน้ำสะอาด หรือน้ำที่มีกลิ่นหอมตามต้องการแล้วนำขึ้นมาคลึงกับผงธูปอีกครั้ง โดยทำในลักษณะเช่นนี้ 3 - 5 ครั้ง

7. จากนั้นนำธูปไปตากแดดให้แห้งสนิท แล้วบรรจุลงห่อ

เคล็ดลับการทำ ในการคลึง ผู้ทำควรใช้มือคลึงให้เสมอกัน เพราะถ้าคลึงสมุนไพรไม่แน่นจะทำให้แตกง่ายและห้ามนำธูปไปตากแดดจัดๆ

ติดตาม Instagram และ Facebook Fanpage ของ “Quality of Life” ได้ที่