(ธรรมบรรยายโดย พุทธทาสภิกขุ บรรยายเนื่องในพิธีตักบาตรวันขึ้นปีใหม่ วันที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๒๖)
วันนี้รับศีล ก็ขอให้เป็นศีลที่ใหม่ที่ดีกว่าปีที่แล้ว ปีที่แล้วอาจจะรับศีลโง่ๆ ไปก็ได้ ปีนี้รับศีลที่ฉลาด
ปาณาติปาตา เวระมะณี –อย่าประทุษร้ายชีวิตร่างกายของผู้ใดโดยวิธีใดๆ ก็ตาม อย่าประทุษร้ายชีวิตและร่างกายซึ่งไม่ตายแล้วจะใช้ร่างกายไม่ได้ อย่าประทุษร้ายชีวิตร่างกายของผู้ใด โดยวิธีใดๆ นี่ศีลข้อ ๑
ข้อ ๒ อย่าประทุษร้ายทรัพย์สมบัติใดๆ ชนิดไหนก็ตาม ของผู้ใดก็ตาม ด้วยวิธีใดๆ ก็ตาม
ข้อ ๓ อย่าประทุษร้ายของรัก ของพอใจของผู้อื่นด้วยวิธีใดๆ ก็ตาม ศีลข้อนี้เคยสอนกันผิดๆ จนเด็กๆ ไม่ต้องถือ คนสอนมันโง่ พระพุทธเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว ว่า กาเมสุมิจฉาจารา –ประพฤติผิดในของรักใคร่ทั้งหลาย
ถ้าเด็กเล็กๆ มีของรักของใคร่ของมันก็อย่าไปประทุษร้ายให้มันเสียใจ เด็กคนนี้มันรักตุ๊กตาเหลือประมาณ เด็กคนอื่นอย่ามาแตะต้อง อย่ามาทำให้มันเสียใจ ทำแบบนั้นแล้วประทุษร้ายของรักของผู้อื่น
ศีลนี้ต้องถือตั้งแต่เด็กๆ จนเป็นหนุ่มเป็นสาวก็ถือสูงขึ้นไป ของรักต้องขยายความหมายยิ่งๆ ขึ้นไป ของรักที่สุด อย่าไปประทุษร้ายของรักของผู้อื่น ด้วยวิธีใดๆ ก็ตามให้เจ้าของเขาเสียใจร้อนใจ
ข้อ ๔ อย่าประทุษร้ายความเป็นธรรมหรือความยุติธรรมของผู้อื่นด้วยวาจา
ข้อที่ ๕ อย่าประทุษร้ายสติสมปฤดีของตัวเอง เรามีสติสัมปชัญญะสมปฤดีของตัวเราเอง เราอย่าทำในสิ่งใดๆ ที่ประทุษร้ายสติสมปฤดีของเราเอง ไม่ใช่เฉพาะกินเหล้า ตามใจเถอะทำอะไร ให้มันมัวมันเสียสมปฤดี เช่นไปดูหนังดูละครมากเกิน มันก็เสียสติสมปฤดี ทุกอย่างที่ทำให้จิตใจเขวไป ไม่เป็นสติสมปฤดีอย่าไปทำ ศีลข้อ ๕ นี่ ไม่ประทุษร้ายสติสมปฤดีของตนเองด้วยวิธีใดๆ อย่างนั่งเล่นไพ่ได้จนสว่างแบบนี้ มันก็เรียกว่าประทุษร้ายสติสมปฤดี มากไปเสียแล้ว
ศีล ๕ ปีนี้ขอให้ใหม่กว่าปีที่แล้ว ศีล ๕ ปีนี้ขอให้มีความหมายดีมาก ถูกต้อง ใหม่ยิ่งขึ้นกว่าปีกลาย ในการทำบุญปีใหม่ของเราก็จะมีความหมาย เด็กๆ ของเราต้องได้รับการอบรมที่ถูกต้อง เดินถูกทางยิ่งขึ้นกว่าปีกลาย
อย่าเห็นว่าเป็นเรื่องเล็กน้อย เห็นว่าไม่สำคัญนั่นแหละจะได้เกิดเรื่องเสียหายหมด บิดามารดาแหละเป็นผู้ทำลายลูกหลานเสียเอง ลูกหลานกลายเป็นเวรภัยไพรีศัตรูแก่บิดามารดาเสียเอง นี่เป็นเรื่องที่น่าเศร้า ถ้าละเลยไม่เอาใจใส่เด็กๆ
เด็กๆ จะดีจะเลวก็เพราะครู ครูคนแรกคือบิดามารดา ครูที่สอง –ครูที่โรงเรียน วัดวาอารามไกลออกไป ไกลออกไปนี่เป็นครูทั้งนั้นแหละ เด็กมันจะดีหรือจะเลวก็เพราะครู ฉะนั้นขอให้ครูทั้งหลายทำหน้าที่อย่าได้บกพร่อง เป็นครูที่ดีกว่าปีกลาย เป็นพ่อแม่ก็เหมือนกัน เป็นพ่อแม่ที่ดีกว่าปีกลาย เป็นพ่อแม่ที่ฉลาดยิ่งขึ้น และก็นำลูกหลานของเราให้ฉลาดยิ่งขึ้นนั้นแหละ ก็เรียกว่าดีกว่าปีกลายหมด
ปีนี้จะต้องรู้ธรรมะมากขึ้น ป้องกันไม่ให้เป็นโรคประสาท ไม่ให้นอนหลับยาก ให้เยือกเย็น ให้สบายไปหมด ให้ชีวิตใหม่ ใหม่ๆ ใหม่ กัน หรือว่าเย็น เย็น สงบ ปกติมากขึ้น จึงจะได้เป็นมนุษย์ที่ไม่เสียทีที่ได้รับพระพุทธศาสนา เป็นมนุษย์ที่เต็มๆ เต็มขึ้นมาของความเป็นมนุษย์ ทุกๆ ปี และก็ไม่เสียทีที่ได้มาประชุมใหญ่กันวันนี้ ข้าวของเงินทอง เวลาก็เสียไปมาก ขอให้ได้ผลคุ้มค่าแหละ
ที่ได้ผลคุ้มค่ามันหมายความว่า มันไม่ใช่จะได้เราคนเดียวนะ ได้แก่ทั้งโลก เช่นมาทำทานบำรุงภิกษุสงฆ์ไว้ให้มีอยู่ในโลก ภิกษุสงฆ์มีอยู่ในโลกก็ศึกษาเล่าเรียนปฏิบัติสั่งสอนธรรมะในโลก โลกก็มีความสุข มีความเจริญ เราทำกันที่นี่เท่านี้ แต่ขอให้ประโยชน์ไปทั้งโลก ไปทั่วโลก นั่นแหละมันน่าพอใจ ให้มีความเป็นมนุษย์ที่มีคุณค่าสูงสุด เป็นประโยชน์ทั้งตนเองและเป็นประโยชน์ทั้งผู้อื่น
ขอให้สำเร็จประโยชน์ตามที่ว่านี้ เป็นพุทธบริษัท สาวกของพระพุทธเจ้า ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน ผู้รู้ของจริงที่ควรรู้ ผู้ตื่นจากหลับคือกิเลส ผู้เบิกบานด้วยความสุขที่แท้จริง เบิกบานน่ะเบิกบานด้วยความสุขที่แท้จริง ไม่ใช่ความสุขหลอกลวงแล้วก็ว่าเอาเองว่าเป็นสุข
เรื่องมีเท่านี้สำหรับปีใหม่ ให้ดีกว่าปีเก่า เราเป็นมนุษย์ต้องทำได้ ไอ้สัตว์เดรัจฉานถึงมันจะไม่ได้ทำให้มาก ดีกว่าปีเก่า อย่างน้อยมันก็ไม่เลวกว่าปีเก่าแหละ แต่ดูมันก็ฉลาดยิ่งขึ้นทุกๆ ปี สุนัข แมว สัตว์อะไรทุกตัวแหละ มันฉลาดขึ้นนิดนึงๆ ทุกปี เท่าที่สังเกตเห็น เพราะมันได้ผ่านเหตุการณ์ในชีวิตนี่ ตลอดปีๆ หมาตัวนี้ยืนยันได้ว่าฉ ลาดขึ้นทุกปี ทีนี้คนเราก็ขอให้… อย่าให้น้อยหน้ากว่านั้นเลย
ขอให้ปีใหม่เป็นปีใหม่ ขอให้เราทุกคนรับผิดชอบ รับผิดชอบเพื่อพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าทรงหวังว่าเราจะมีความสุขยิ่งขึ้น เราอย่าทำให้พระพุทธองค์ผิดหวัง อย่าทำเพื่อเราเอง หรืออย่าทำเพื่อวัดนี้หรือวัดไหนโดยเฉพาะเลย ทำเพื่อพระพุทธเจ้า แล้วจะเพื่อคนทั้งโลกเลย นี่ใหม่ ใหม่กว่าปีเก่า ขอให้มีอะไรใหม่ๆ กว่าปีเก่า
ขอแสดงความหวัง ขอตั้งใจ แต่ไม่ได้ให้พรนะ พรที่ให้นั้นไม่จริง พรที่ทำเองแหละจริง พรนั้นก็แปลว่าดี ทำเอาเองนั้นเป็นพรจริง พรที่ให้เป็นแค่ลมปาก ไม่จริง พรที่แท้จริงคือทำเอาเอง ทำดี ทำดีนั่นแหละคือพร แล้วไม่ต้องกลัว ไม่ต้องกลัวจะไม่ดี แล้วมันโง่อีกแหละ ทำดีแล้วยังกลัวอยู่นี่มันก็โง่แหละ ทำดีแล้วไม่ต้องกลัว ให้แน่ใจ ให้กล้าหาญ ขอให้ทุกคนไม่ต้องกล้ว อย่ากลัว เรารู้ความจริงแล้วมันไม่มีอะไรที่ต้องกลัว
ความตายก็เป็นของเด็กเล่น จะไปกลัวมันทำไมละ มันก็ต้องตายเป็นธรรมดาเช่นนั้นเองแหละ ไม่ต้องกลัวความแก่ความเจ็บความไข้นี่ เราถือธรรมะแล้วไม่ต้องกลัว พระพุทธเจ้าเป็นที่พึ่งแล้วเราไม่ต้องกลัว ความแก่ความเจ็บความตายนี้ หลุดพ้นไปได้เพราะถือพระพุทธเจ้าเป็นหลัก คือไม่มีตัวกู ไม่มีของกู แล้วใครมันจะตาย ใครมันจะเกิดละ มีแต่จิตที่บริสุทธิ์เหลืออยู่ จิตที่บริสุทธิ์เหลืออยู่ แล้วเสวยความสุข เรื่อยๆ ไปจนกว่ามันจะหมดเหตุหมดปัจจัย มันจะดับไม่มีอะไรเหลือ
ในที่สุดก็ขอให้พรตามธรรมเนียม โดยแท้จริงไม่ต้องให้หรอกพร มันทำเอาเอง แต่นีธรรมเนียมยังมีอยู่
วันนี้รับศีล ก็ขอให้เป็นศีลที่ใหม่ที่ดีกว่าปีที่แล้ว ปีที่แล้วอาจจะรับศีลโง่ๆ ไปก็ได้ ปีนี้รับศีลที่ฉลาด
ปาณาติปาตา เวระมะณี –อย่าประทุษร้ายชีวิตร่างกายของผู้ใดโดยวิธีใดๆ ก็ตาม อย่าประทุษร้ายชีวิตและร่างกายซึ่งไม่ตายแล้วจะใช้ร่างกายไม่ได้ อย่าประทุษร้ายชีวิตร่างกายของผู้ใด โดยวิธีใดๆ นี่ศีลข้อ ๑
ข้อ ๒ อย่าประทุษร้ายทรัพย์สมบัติใดๆ ชนิดไหนก็ตาม ของผู้ใดก็ตาม ด้วยวิธีใดๆ ก็ตาม
ข้อ ๓ อย่าประทุษร้ายของรัก ของพอใจของผู้อื่นด้วยวิธีใดๆ ก็ตาม ศีลข้อนี้เคยสอนกันผิดๆ จนเด็กๆ ไม่ต้องถือ คนสอนมันโง่ พระพุทธเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว ว่า กาเมสุมิจฉาจารา –ประพฤติผิดในของรักใคร่ทั้งหลาย
ถ้าเด็กเล็กๆ มีของรักของใคร่ของมันก็อย่าไปประทุษร้ายให้มันเสียใจ เด็กคนนี้มันรักตุ๊กตาเหลือประมาณ เด็กคนอื่นอย่ามาแตะต้อง อย่ามาทำให้มันเสียใจ ทำแบบนั้นแล้วประทุษร้ายของรักของผู้อื่น
ศีลนี้ต้องถือตั้งแต่เด็กๆ จนเป็นหนุ่มเป็นสาวก็ถือสูงขึ้นไป ของรักต้องขยายความหมายยิ่งๆ ขึ้นไป ของรักที่สุด อย่าไปประทุษร้ายของรักของผู้อื่น ด้วยวิธีใดๆ ก็ตามให้เจ้าของเขาเสียใจร้อนใจ
ข้อ ๔ อย่าประทุษร้ายความเป็นธรรมหรือความยุติธรรมของผู้อื่นด้วยวาจา
ข้อที่ ๕ อย่าประทุษร้ายสติสมปฤดีของตัวเอง เรามีสติสัมปชัญญะสมปฤดีของตัวเราเอง เราอย่าทำในสิ่งใดๆ ที่ประทุษร้ายสติสมปฤดีของเราเอง ไม่ใช่เฉพาะกินเหล้า ตามใจเถอะทำอะไร ให้มันมัวมันเสียสมปฤดี เช่นไปดูหนังดูละครมากเกิน มันก็เสียสติสมปฤดี ทุกอย่างที่ทำให้จิตใจเขวไป ไม่เป็นสติสมปฤดีอย่าไปทำ ศีลข้อ ๕ นี่ ไม่ประทุษร้ายสติสมปฤดีของตนเองด้วยวิธีใดๆ อย่างนั่งเล่นไพ่ได้จนสว่างแบบนี้ มันก็เรียกว่าประทุษร้ายสติสมปฤดี มากไปเสียแล้ว
ศีล ๕ ปีนี้ขอให้ใหม่กว่าปีที่แล้ว ศีล ๕ ปีนี้ขอให้มีความหมายดีมาก ถูกต้อง ใหม่ยิ่งขึ้นกว่าปีกลาย ในการทำบุญปีใหม่ของเราก็จะมีความหมาย เด็กๆ ของเราต้องได้รับการอบรมที่ถูกต้อง เดินถูกทางยิ่งขึ้นกว่าปีกลาย
อย่าเห็นว่าเป็นเรื่องเล็กน้อย เห็นว่าไม่สำคัญนั่นแหละจะได้เกิดเรื่องเสียหายหมด บิดามารดาแหละเป็นผู้ทำลายลูกหลานเสียเอง ลูกหลานกลายเป็นเวรภัยไพรีศัตรูแก่บิดามารดาเสียเอง นี่เป็นเรื่องที่น่าเศร้า ถ้าละเลยไม่เอาใจใส่เด็กๆ
เด็กๆ จะดีจะเลวก็เพราะครู ครูคนแรกคือบิดามารดา ครูที่สอง –ครูที่โรงเรียน วัดวาอารามไกลออกไป ไกลออกไปนี่เป็นครูทั้งนั้นแหละ เด็กมันจะดีหรือจะเลวก็เพราะครู ฉะนั้นขอให้ครูทั้งหลายทำหน้าที่อย่าได้บกพร่อง เป็นครูที่ดีกว่าปีกลาย เป็นพ่อแม่ก็เหมือนกัน เป็นพ่อแม่ที่ดีกว่าปีกลาย เป็นพ่อแม่ที่ฉลาดยิ่งขึ้น และก็นำลูกหลานของเราให้ฉลาดยิ่งขึ้นนั้นแหละ ก็เรียกว่าดีกว่าปีกลายหมด
ปีนี้จะต้องรู้ธรรมะมากขึ้น ป้องกันไม่ให้เป็นโรคประสาท ไม่ให้นอนหลับยาก ให้เยือกเย็น ให้สบายไปหมด ให้ชีวิตใหม่ ใหม่ๆ ใหม่ กัน หรือว่าเย็น เย็น สงบ ปกติมากขึ้น จึงจะได้เป็นมนุษย์ที่ไม่เสียทีที่ได้รับพระพุทธศาสนา เป็นมนุษย์ที่เต็มๆ เต็มขึ้นมาของความเป็นมนุษย์ ทุกๆ ปี และก็ไม่เสียทีที่ได้มาประชุมใหญ่กันวันนี้ ข้าวของเงินทอง เวลาก็เสียไปมาก ขอให้ได้ผลคุ้มค่าแหละ
ที่ได้ผลคุ้มค่ามันหมายความว่า มันไม่ใช่จะได้เราคนเดียวนะ ได้แก่ทั้งโลก เช่นมาทำทานบำรุงภิกษุสงฆ์ไว้ให้มีอยู่ในโลก ภิกษุสงฆ์มีอยู่ในโลกก็ศึกษาเล่าเรียนปฏิบัติสั่งสอนธรรมะในโลก โลกก็มีความสุข มีความเจริญ เราทำกันที่นี่เท่านี้ แต่ขอให้ประโยชน์ไปทั้งโลก ไปทั่วโลก นั่นแหละมันน่าพอใจ ให้มีความเป็นมนุษย์ที่มีคุณค่าสูงสุด เป็นประโยชน์ทั้งตนเองและเป็นประโยชน์ทั้งผู้อื่น
ขอให้สำเร็จประโยชน์ตามที่ว่านี้ เป็นพุทธบริษัท สาวกของพระพุทธเจ้า ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน ผู้รู้ของจริงที่ควรรู้ ผู้ตื่นจากหลับคือกิเลส ผู้เบิกบานด้วยความสุขที่แท้จริง เบิกบานน่ะเบิกบานด้วยความสุขที่แท้จริง ไม่ใช่ความสุขหลอกลวงแล้วก็ว่าเอาเองว่าเป็นสุข
เรื่องมีเท่านี้สำหรับปีใหม่ ให้ดีกว่าปีเก่า เราเป็นมนุษย์ต้องทำได้ ไอ้สัตว์เดรัจฉานถึงมันจะไม่ได้ทำให้มาก ดีกว่าปีเก่า อย่างน้อยมันก็ไม่เลวกว่าปีเก่าแหละ แต่ดูมันก็ฉลาดยิ่งขึ้นทุกๆ ปี สุนัข แมว สัตว์อะไรทุกตัวแหละ มันฉลาดขึ้นนิดนึงๆ ทุกปี เท่าที่สังเกตเห็น เพราะมันได้ผ่านเหตุการณ์ในชีวิตนี่ ตลอดปีๆ หมาตัวนี้ยืนยันได้ว่าฉ ลาดขึ้นทุกปี ทีนี้คนเราก็ขอให้… อย่าให้น้อยหน้ากว่านั้นเลย
ขอให้ปีใหม่เป็นปีใหม่ ขอให้เราทุกคนรับผิดชอบ รับผิดชอบเพื่อพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าทรงหวังว่าเราจะมีความสุขยิ่งขึ้น เราอย่าทำให้พระพุทธองค์ผิดหวัง อย่าทำเพื่อเราเอง หรืออย่าทำเพื่อวัดนี้หรือวัดไหนโดยเฉพาะเลย ทำเพื่อพระพุทธเจ้า แล้วจะเพื่อคนทั้งโลกเลย นี่ใหม่ ใหม่กว่าปีเก่า ขอให้มีอะไรใหม่ๆ กว่าปีเก่า
ขอแสดงความหวัง ขอตั้งใจ แต่ไม่ได้ให้พรนะ พรที่ให้นั้นไม่จริง พรที่ทำเองแหละจริง พรนั้นก็แปลว่าดี ทำเอาเองนั้นเป็นพรจริง พรที่ให้เป็นแค่ลมปาก ไม่จริง พรที่แท้จริงคือทำเอาเอง ทำดี ทำดีนั่นแหละคือพร แล้วไม่ต้องกลัว ไม่ต้องกลัวจะไม่ดี แล้วมันโง่อีกแหละ ทำดีแล้วยังกลัวอยู่นี่มันก็โง่แหละ ทำดีแล้วไม่ต้องกลัว ให้แน่ใจ ให้กล้าหาญ ขอให้ทุกคนไม่ต้องกล้ว อย่ากลัว เรารู้ความจริงแล้วมันไม่มีอะไรที่ต้องกลัว
ความตายก็เป็นของเด็กเล่น จะไปกลัวมันทำไมละ มันก็ต้องตายเป็นธรรมดาเช่นนั้นเองแหละ ไม่ต้องกลัวความแก่ความเจ็บความไข้นี่ เราถือธรรมะแล้วไม่ต้องกลัว พระพุทธเจ้าเป็นที่พึ่งแล้วเราไม่ต้องกลัว ความแก่ความเจ็บความตายนี้ หลุดพ้นไปได้เพราะถือพระพุทธเจ้าเป็นหลัก คือไม่มีตัวกู ไม่มีของกู แล้วใครมันจะตาย ใครมันจะเกิดละ มีแต่จิตที่บริสุทธิ์เหลืออยู่ จิตที่บริสุทธิ์เหลืออยู่ แล้วเสวยความสุข เรื่อยๆ ไปจนกว่ามันจะหมดเหตุหมดปัจจัย มันจะดับไม่มีอะไรเหลือ
ในที่สุดก็ขอให้พรตามธรรมเนียม โดยแท้จริงไม่ต้องให้หรอกพร มันทำเอาเอง แต่นีธรรมเนียมยังมีอยู่
