สืบเนื่องจากปัญหามลพิษด้านฝุ่นละออง เป็นปัญหาสำคัญของประเทศที่เกิดขึ้นเป็นประจำทุกปี โดยเฉพาะช่วงต้นปี ซึ่งปัญหาฝุ่นของประเทศมักจะรุนแรงมากกว่าช่วงอื่นโดยกรุงเทพฯและปริมณฑล มักเกิดวิกฤตในช่วงมกราคม-กุมภาพันธ์ ขณะที่พื้นที่ 17 จังหวัดในภาคเหนือ เกิดในช่วงกุมภาพันธ์ถึงเมษายน และภาคใต้เกิดในช่วงกรกฎาคมถึงสิงหาคม การป้องกันแก้ไขปัญหามีความเกี่ยวข้องกับหลายภาคส่วนและต้องอาศัยความร่วมมือระหว่างหน่วยงานภาครัฐเอกชนและประชาชนในการแก้ไขปัญหา
รัฐบาลภายใต้การนำของ พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ได้ห่วงใยและให้ความสำคัญกับการป้องกันและแก้ไขปัญหาฝุ่นละอองเป็นอย่างยิ่งโดยกำหนดให้ “การแก้ไขปัญหามลภาวะด้านฝุ่นละออง” เป็นวาระแห่งชาติ และต่อมาได้มีมติเห็นชอบแผนปฏิบัติการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติ “การแก้ไขปัญหามลพิษด้านฝุ่นละออง” และมอบหมายให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องนำไปปฏิบัติโดยเมื่อวันที่ 23 พฤศจิกายน 2563 ได้มีมติเห็นชอบ แผนเฉพาะกิจเพื่อแก้ไขปัญหามลพิษด้านฝุ่นละออง 12 ข้อ
นอกจากนี้ พลเอก ประวิตร วงศ์สุวรรณ ยังได้ลงมากำกับการดำเนินงานอย่างเต็มที่ ทั้งการให้นโยบายและการติดตามการดำเนินงานเพื่อป้องกันและแก้ไขปัญหาด้านฝุ่นละอองให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
ซึ่งในครึ่งปีแรก 2564 กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้บูรณาการร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อเร่งดำเนินการตามแผนเฉพาะกิจ 12 ข้อ ได้แก่ สื่อสารประชาสัมพันธ์สร้างการรับรู้ให้คลอบคลุมกลุ่มเป้าหมายโดยคณะอนุกรรมการสื่อสารการแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศ โดยมีปลัดสำนักนายกรัฐมนนตรีเป็นประธานและได้จัดตั้งศูนย์แก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศ (ศกพ.) กำหนดพื้นที่กรมควบคุมมลพิษเพื่อเฝ้าระวังสถานการณ์ประสานติดตามบูรณาการการดำเนินงานในการแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศรวมถึงสื่อสารประชาสัมพันธ์และเผยแพร่ข้อมูลที่ถูกต้องเพื่อสร้างความเชื่อมั่นแก่สาธารณชน
แต่งตั้งคณะอนุกรรมการป้องกันและแก้ไขปัญหาไฟป่าหมอกควันและฝุ่นละอองภายใต้คณะกรรมการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งขาติโดยมีรองนายกรัฐมนตรีเป็นประธานและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เป็นรองประธานเพื่อเป็นกลไกหลักในการกำกับดูแลและรับมือสถานการณ์ รวมถึงบริหารจัดการเชื้อเพลิงในพื้นที่ป่าโดยการเก็บขนและใช้ประโยชน์เศษวัสดุในป่า (ชิงเก็บ ลดเผา) และการบริหารจัดการเชื้อเพลิงใน 17 จังหวัดภาคเหนือ ส่วนการสร้างเครือข่ายอาสาสมัคร และจิตอาสาเป็นกลไกหลักเข้าถึงพื้นที่ ทั้งสื่อสารติตตามเฝ้าระวัง และดับไฟเร่งขับเคลื่อนโครงการปลูกป่าและป้องกันไฟป่า พร้อมเร่งรัดการเพิ่มประสิทธิภาพการถ่ายโอนภารกิจการควบคุมไฟป่าให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นให้เกิดผลอย่างเป็นรูปธรรม
อีกทั้งการพยากรณ์ฝุ่นละอองล่วงหน้า 3 วัน เพื่อแจ้งเตือนประชาชนหรือประยุกต์ใช้ภาพถ่ายดาวเทียมในการรายงานปริมาณฝุ่นละอองเชิงพื้นที่
นอกจากนี้ ต้องพัฒนาระบบคาดการณ์และระบบสนับสนุนการตัดสินใจ รวมถึงการใช้งานแอปพลิเคชันบัญชาการการดับไฟป่า พร้อมทั้งบริหารจัดการเชื้อพลิงโดยใช้แอปพลิเคซันลงทะเบียนจัดการเชื้อเพลิง ซึ่งได้พัฒนาแอปพลิเคชันบริหารการเผาในที่โล่ง (Burn Check) เพื่อจัดระเบียบการจัดการเชื้อเพลิงให้เกิดการเผาให้น้อยที่สุด ซึ่งขณะนี้อยู่ระหว่างทดสอบการใช้งาน ทั้งนี้ต้องประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการดูแลป่าไม้และลดการเผาป่าผ่านการจัดที่ดินทำกินการดำเนินงานตามข้อตกลงอาเซียนเรื่องมลพิษจากหมอกควันข้ามแดนเพื่อร่วมมือกับประเทศสมาชิกอาเซียนในการป้องกันและแก้ไขปัญหาหมอกควันและไฟป่าในภูมิภาค แม้ว่าที่ผ่านมาจะยังมีข้อจำกัดในการติดตามตรวจสอบและรายงานคุณภาพอากาศที่ยังไม่ครอบคลุมทุกจังหวัด หากแต่การเพิ่มสถานีใน 77 จังหวัด ก็ได้มีการบรรจุในแผนปฏิบัติการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติฯ ภายในปีงบประมาณ 2567
สำหรับการคาดการณ์สถานการณ์ฝุ่นละอองที่มีข้อจำกัดของระยะเวลาในการพยากรณ์ที่ใช้เวลาในการประมวลผลนานได้มีความร่วมมือระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการนำ Super Computer มาใช้ในการประมวลผล เพื่อแจ้งเตือนสถานการณ์ล่วงหน้า 7 วัน ส่วนเรื่องการบังคับใช้กฎหมาย แม้จะมีข้อจำกัดเนื่องจากการควบคุมแหล่งกำเนิด หรือกิจกรรมที่ก่อให้เกิดฝุ่นแต่ละประเภทเป็นอำนาจหน้าที่ของแต่ละหน่วยงาน แต่การบังคับใช้มาตรฐานการระบายมลพิษจากรถยนต์ใหม่ให้เป็นไปตามมาตรฐานยูโร 5 และยูโร 6 การบังคับใช้มาตรฐานน้ำมันยูโร5 ก็ถูกบรรุจไว้ในแผนปฏิบัติการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติฯ เช่นกัน โดยให้มีการบังคับใช้ตั้งแต่ 1 มกราคม 2567 นอกจากนี้ ยังได้ส่งเสริมการผลิตและการใช้ยานยนต์ไฟฟ้าตามมติประชุมคณะกรรมการนโยบายยานยนต์ไฟฟ้าแห่งชาติเพื่อการป้องกันและแก้ไขปัญหาในระยะยาว
จากความร่วมมือของทุกภาคส่วนส่งผลให้ในช่วงครึ่งปีแรก 2564 จำนวนจุดความร้อนภายในประเทศลดลงมากถึงร้อยละ 50 และจำนวนวันที่ PM 2.5 เกินค่ามาตรฐานลดลงถึง 19 จังหวัดและไม่เกินค่ามาตรฐานเลยถึง 6 จังหวัด เมื่อเทียบกับช่วงเวลาเดียวกันในปี 2563 เผาในที่โล่ง (BurnCheck) เพื่อจัดระเบียบการจัดการเชื้อเพลิงให้เกิดการเผาให้น้อยที่สุด ซึ่งขณะนี้อยู่ระหว่างทดสอบการใช้งานและพร้อมจะประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการดูแลป่าไม้และลดการเผาป่าผ่านการจัดที่ดินทำกิน
สุดท้ายการดำเนินงาน เป็นไปตามข้อตกลงอาเซียนเรื่องมลพิษจากหมอกควันข้ามแดนเพื่อร่วมมือกับประเทศ สมาชิกอาเซียนในการป้องกันและแก้ไขปัญหาหมอกควันและไฟป่าในภูมิภาค แม้ว่าที่ผ่านมา จะยังมีข้อจำกัดในการติดตามตรวจสอบและรายงานคุณภาพอากาศที่ยังไม่ครอบคลุมทุกจังหวัดการเพิ่มสถานีใน 77 จังหวัด ก็ได้มีการบรรจุในแผนปฏิบัติการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติฯ ภายในปีงบประมาณ 2567
สำหรับการคาดการณ์สถานการณ์ฝุ่นละอองที่มีข้อจำกัดของระยะเวลาในการพยากรณ์ที่ใช้เวลาในการประมวลผลนาน ได้มีความร่วมมือระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการนำ Super Computer มาใช้ในการประมวลผล เพื่อแจ้งเตือนสถานการณ์ล่วงหน้า๗วัน ส่วนเรื่องการบังคับใช้กฎหมายแม้จะมีข้อจำกัดเนื่องจากการควบคุมแหล่งกำเนิด หรือกิจกรรมที่ก่อให้เกิดฝุ่นแต่ละประเภทเป็นอำนาจหน้าที่ของแต่ละหน่วยงานแต่การบังคับใช้มาตรฐานการระบายมลพิษจากรถยนต์ใหม่ให้เป็นไปตามมาตรฐานยูโร 5 และยูโร 6 การบังคับใช้มาตรฐานน้ำมันยูโร 5 ก็ถูกบรรุจไว้ในแผนปฏิบัติการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติฯ เช่นกัน โดยให้มีการบังคับใช้ตั้งแต่ 1 มกราคม2567 นอกจากนี้ ยังได้ส่งเสริมการผลิตและการใช้ยานยนต์ไฟฟ้าตามมติประชุมคณะกรรมการนโยบายยานยนต์ไฟฟ้าแห่งชาติเพื่อการป้องกันและแก้ไขปัญหาในระยะยาว
จากความร่วมมือของทุกภาคส่วน ส่งผลให้ในช่วงครึ่งปีแรก 2564 จำนวนจุดความร้อนภายในประเทศลดลงมากถึงร้อยละ 50 และจำนวนวันที่ PM 2.5 เกินค่ามาตรฐานลดลงถึง 19 จังหวัด และไม่เกินค่ามาตรฐานเลยถึง 6 จังหวัด เมื่อเทียบกับช่วงเวลาเดียวกันในปี 2563
เพื่อให้บรรลุเป้าหมายการแก้ไข PM 2.5 ภาครัฐยังคงเฝ้าติดตามสถานการณ์อย่างใกล้ชิด โดยมีนโยบายติดตั้งสถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศให้ครบทุกจังหวัดในอนาคตเพื่อยกระดับการแก้ไขปัญหาให้คลอบคลุมทุกจังหวัดในประเทศไทยและพัฒนาระบบรายงานข้อมูลให้เข้าถึงง่าย แจ้งเตือนสถานการณ์ล่วงหน้าอย่างถูกต้องแม่นยำ เตรียมพร้อมระบบ สาธารณสุข สร้างความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องให้กับพี่น้องประชาชนสร้างความเชื่อมั่นและการมีส่วนร่วมในการลดแหล่งกำเนิดฝุ่นละอองและร่วมมือกันป้องกันแก้ไขปัญหาอย่างจริงจังนำประเทศไทยสู่ประเทศไร้ฝุ่น อากาศบริสุทธิ์ เพื่อสุขภาพและความผาสุขของประชาชนต่อไป
