"เฉลิมชัย" ลาออกศิลปินแห่งชาติ! ประกาศเป็นศิลปินของชาติ ลั่นไม่เอาตำแหน่งแต่ขอทำงานเพื่อชาติ เผยอายุมาก-อยากพักผ่อน แต่หลายคนเชื่ออาจารย์เฉลิมชัยต้องการอิสระในการวิพากษ์วิจารณ์
การประกาศลาออกจากการเป็นศิลปินแห่งชาติของอาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ บนเวทีกิจกรรมจัดการมหกรรมศิลปะร่วมสมัยนานาชาติ จ.ภูเก็ต ถือว่าเป็นเรื่องที่สร้างความประหลาดใจให้พอสมควร จนทำให้หลายฝ่ายสงสัยว่ากำลังเกิดอะไรขึ้นอีกหรือไม่
"ผมขอลาออก วันนี้ผมไม่อยากเป็นศิลปินแห่งชาติ เพราะว่าพูดอะไรได้ยาก แล้วก็ด่ากระทรวงฯไม่ได้ ผมไม่อยากให้กระทรวงฯ มีบาดแผล เลยขอลาออก ซึ่งไม่ต้องมีคำว่าศิลปินแห่งชาติก็ได้ ผมก็เป็นศิลปินของชาติให้เขาด่าผม ผมเป็นคนปากไม่ดี" คำประกาศบนเวทีของอาจารย์เฉลิมชัย
จากนั้นก็มีการเปิดจดหมายที่เป็นลายลักษณ์อักษร ระบุข้อความตอนหนึ่งว่า "เหตุผลของการลาออก เนื่องด้วยข้าพเจ้ามีอายุมากแล้ว จึงได้ประกาศหยุดสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ เพราะปรารถนาที่จะพักผ่อนท่องเที่ยวหาความสุขในบั้นปลายของชีวิต ดังนั้นข้าพเจ้ารู้สึกส่วนตัวว่าเมื่อศิลปินแห่งชาติได้หยุดสร้างสรรค์ผลงานก็ไม่ควรที่จะมีตำแหน่งอันทรงเกียรตินี้อีกต่อไป ข้าพเจ้าจึงขอให้กรมส่งเสริมวัฒนธรรม โปรดพิจารณาตัดชื่อข้าพเจ้าออกจากทำเนียบศิลปินแห่งชาติด้วย"
สำหรับศิลปินแห่งชาตินั้นได้เริ่มมีการดำเนินการมอบตำแหน่งนี้ตั้งแต่เมื่อปี 2527 เพื่อสรรหา ส่งเสริมสนับสนุน และช่วยเหลือศิลปินผู้สร้างสรรค์ ผลงาน ศิลปะล้ำค่า อันทรงคุณค่าของแผ่นดิน ยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ โดยมีสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติเป็นผู้พิจารณา
ทั้งนี้ มีการจำแนกศิลปินแห่งชาติออกเป็น 4 สาขา ได้แก่ สาขาทัศนศิลป์ (Visual Art) สาขาศิลปะสถาปัตยกรรม (Architecture) สาขาวรรณศิลป์ (Literature) และ สาขาศิลปะการแสดง (Performing Art) โดยบุคคลทีได้รับตำแหน่งนี้้ล้วนเป็นบุคคลที่มีคุณสมบัติทุกประการ แทบไม่มีข้อกังขาเลยแม้แต่น้อย
แต่ในช่วงหลายปีที่ผ่านมาศิลปินแห่งชาติมักถูกวิพากษ์วิจารณ์ในหลายมิติ เช่น ในปี 2564 ก็เคยเกิดเสียงวิจารณ์ออกมาจากสมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ถึงความเหมาะสมในการเลือกศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ (ภาพถ่าย) หรือในกรณีที่มี ศิลปินแห่งชาติแสดงจุดยืนในทางการเมือง อย่างกรณี นายธัญญา สังขพันธานนท์ ศิลปินแห่งชาติสาขาวรรณศิลป์ ประจำปี 2559 และกวีซีไรต์ เคยเขียนกลอนพาดพิงนางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร ในเชิงเหยียดเพศ จนถึงขั้นที่กลุ่มกวี นักเขียน และนักวิชาการ เข้าชื่อเพื่อแสดงความไม่เห็นด้วย
หรือในกรณีของ 'แอ๊ด คาราบาว' ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง ปี 2556 ก็เคยถูกร้องให้ถอดออกจากตำแหน่งดังกล่าว เพราะเคยโพสตข้อความให้กำลังใจพรรคก้าวไกล หลังจากถูกศาลรัฐธรรมนูญสั่งยุบพรรค แต่เรื่องก็เงียบหายไป เช่นเดียวกับกรณีของการปลด 'สุชาติ สวัสดิ์ศรี' ออกจากตำแหน่งศิลปินเเห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ ประจำปี 2554 เพราะมีการโพสต์ข้อความที่ไม่มีความเหมาะสม ทำให้สุชาติใช้สิทธิฟ้องศาลปกครองเพื่อเรียกร้องค่าเสียหาย
จากกรณีตัวอย่างข้างต้นแสดงให้เห็นว่าแวดวงศิลปินแห่งชาติมีดราม่าและปัญหาพอสมควร ซึ่งตำแหน่งศิลปินแห่งชาติ เป็นตำแหน่งสำคัญถึงขนาดที่มีการบรรจุไว้ในมาตรา 28 ของพระราชบัญญัติวัฒนธรรมแห่งชาติ พ.ศ. 2553 แต่หลายต่อหลายครั้งได้เกิดเสียงวิจารณ์ โดยในกรณีของอาจารย์เฉลิมชัยที่ประกาศลาออกนั้น อาจเป็นไปได้เหมือนกันที่อยากจะก้าวออกมาจากกรอบของฝ่ายราชการ เพราะที่ผ่านมาภาคราชการที่มีมุมมองต่อการผู้ประกอบวิชาชีพศิลปะไม่ค่อยเป็นมิตรมากนัก
อาจารย์เฉลิมชัย ถือว่าเป็นศิลปินคนหนึ่งที่มีความคิดความอ่านร่วมสมัยและหลายครั้งที่สนับสนุนการแสดงออกทางศิลปะของคนรุ่นใหม่ โดยเฉพาะการสนับสนุนให้วัยรุ่นมาพ่นสีกำแพงในลักษณะ Street Art ตรงข้ามที่จอดรถวัดร่องขุ่น จ.เชียงราย หรือการออกมาแสดงความคิดเห็นหลายวาระว่างานศิลปะเป็นการแสดงออกซึ่งความมีอิสระเสรี
ดังนั้น ต้องรอติดตามดูว่าบทบาทของอาจารย์เฉลิมชัย จากศิลปินแห่งชาติ มาเป็น 'ศิลปินของชาติ' ตามที่ประกาศไว้จะดุเด็ดเผ็ดมันขนาดไหน ท่ามกลางความพยายามของรัฐบาลในการผลักดันนโยบายซอฟต์พาวเวอร์ให้เป็นรูปธรรม
