"IKIGAI ...คำถามแห่งชีวิต"

โดย - ดร. ภิญโญ รัตนาพันธุ์ ผู้ก่อตั้ง Thailand Appreciative Inquiry Network (AI Thailand)

ผมอ่านสามก๊ก ดูสามก๊กทีไรได้แรงบันดาลใจทุกครั้ง ตอนที่สร้างแรงบันดาลใจคือตอนที่กวนอูบุกเดี่ยวพันลี้หนีโจโฉไปหาเล่าปี่ โดยทิ้งสมบัติ ยศฐาบรรดาศักดิ์ที่ได้จากโจโฉไปสิ้น ของมีค่าทั้งหมดนั้นไม่มี “ความหมาย” สำหรับกวนอูเลย ตำแหน่ง เงิน ผู้หญิงอาจมีค่าสำหรับนักการเมือง นักการทหารจำนวนมาก แต่ไม่มี “ค่า” สำหรับกวนอู สิ่งที่ทำให้ชีวิตกวนอูมีความหมายคือการได้ใช้ความสามารถไปรบเคียงบ่าเคียงไหล่เพื่อกู้แผ่นดินกับเล่าปี่
คำถามคือกวนอูก็ดูจนนะ เล่าปี่ก็ดูไม่มีอนาคต แล้วอะไรล่ะที่ทำให้กวนอูไม่สนใจใยดีกับเงินทอง ยศ อำนาจ ผู้หญิงที่โจโฉมอบให้ ...คำตอบน่าจะอธิบายได้จากสิ่งที่คนญี่ปุ่นรียกว่า Ikigai ....ถ้าเป็นคนญี่ปุ่นอธิบายเรื่องนี้ก็จะบอกว่ากวนอูค้นพบ Ikigai ...Ikigai นี่เองที่ทำให้กวนอูมองข้ามสมบัติภายนอก Ikigai คือสมบัติภายในของมนุษย์ ...
มันคือสิ่งที่คนญี่ปุ่นบอกว่า เราควรใช้ชีวิตเพื่อค้นหาสิ่งนี้ให้เจอ เพราะมันคือเหตุผลของการมีชีวิตอยู่ เหตุผลที่คุณจะลุกขึ้นมายามเช้าเพื่อมีความสุขกับการได้ใช้ชีวิตอย่างมีความหมาย
Ikigai เป็นจุดร่วมของ Passion (สิ่งที่คุณหลงใหล) Mission (พันธกิจ) Vocation (งาน ที่อาจเป็นอาชีพหรืออาสาสมัครก็ได้ เป็นงานที่ต้องใช้ทักษะอาจผ่านการศึกษาอย่างเป็นทางการหรือไม่ก็ได้ เกิดจากการค้นพบตัวเอง เกิดจากพรสวรรค์ของคุณเอง ) Profession (วิชาชีพ เป็นงานเฉพาะทางที่ต้องผ่านการศึกษาอย่างเป็นทางการ เช่นมหาวิทยาลัย เช่น หมอ วิศวกร นักกฏหมาย เป็นต้น)

(Ref ภาพ: http://us.ikigaibags.com/blog/what-the-heck-is-iki...)
Passion มาจากการตอบคำถามว่า อะไรคือสิ่งที่ท่านรักที่จะทำ อะไรคือสิ่งที่ท่านทำได้ดีที่สุด
Mission มาจากการตอบคำถามว่า อะไรคือสิ่งที่ท่านรัก และโลกกำลังต้องการอะไรมากที่สุด
Vocation มาจากการตอบคำถามว่า อะไรที่จะสร้างรายได้ให้แก่ท่าน และโลกกำลังต้องการอะไรมากที่สุด
Profession มาจากการตอบคำถามว่า อะไรคือสิ่งที่ท่านทำได้ดีที่สุด และอะไรที่จะสร้างรายได้ให้แก่ท่าน
แต่ละปัจจัย เมื่อคุณตอบคำถามสองข้อได้แล้ว ให้เอาคำตอบที่ได้ในข้อ 1 และ 2 มารวมกันเป็นข้อ 3
สุดท้ายเอาข้อสามของแต่ละข้อมาหลอมรวมกันก็จะกลายเป็น Ikagi ของคุณ
Ikigai ของกวนอูน่าจะมาจากการที่กวนอูตอบคำถามชุดนี้ได้ชัดเจน
Passion มาจากการตอบคำถามว่า 1. อะไรคือสิ่งที่ท่านรักที่จะทำ 2. อะไรคือสิ่งที่ท่านทำได้ดีที่สุด 3. รวมสิ่งที่คุณค้นพบในข้อหนึ่งและสอง คุณจะได้อะไร
คำตอบข้อ 1 คือการเป็นทหารเสือผู้กล้า คำตอบข้อ 2 คือการดวลกับศัตรูที่กล้าแกร่งบนหลังม้าด้วยง้าว เพราะฉะนั้นคำตอบข้อ 3 หลังรวมสิ่งที่คุณค้นพบในข้อหนึ่งและสองจะได้ Passion ...Passionของกวนอูคือการเป็นทหารเสือที่เน้นการดวลกับศัตรูบนหลังม้า ถ้าจะสั้นๆกว่านี้ก็คือ “ทหารเสือ”
Mission มาจากการตอบคำถามว่า 1. อะไรคือสิ่งที่ท่านรัก และ 2. โลกกำลังต้องการอะไรมากที่สุด
คำตอบข้อ 1 การเป็นทหารเสือผู้กล้า คำตอบข้อ 2 คือ โลกต้องการสังคมที่มีความยุติธรรม สังคมที่มีผู้นำที่มีคุณธรรม เพราะฉะนั้นคำตอบข้อ 3 Mission ของกวนอูคือร่วมรบกับผู้นำที่มีคุณธรรมเช่นเล่าปี่เท่านั้น และเนื่องจากเป็นพี่น้องกันต้องไม่ทิ้งกัน เลยมี Mission อีกข้อ คือต้องกลับไปหาเล่าปี่ให้ได้ เมื่อได้ข่าว
Vocation มาจากการตอบคำถามว่า 1. อะไรที่จะสร้างรายได้ให้แก่ท่าน และ 2. โลกกำลังต้องการอะไรมากที่สุด กวนอูก็ต้องเลี้ยงตนเอง คำตอบข้อ 1 ที่จะสร้างรายได้เป็นอาชีพคือเป็นทหาร คำตอบข้อ 2 คือ โลกต้องการสังคมที่มีความยุติธรรม สังคมที่มีผู้นำที่มีคุณธรรม สงบ สันติ คำตอบข้อ 3 จึงเป็น Vocation การเป็นขุนพลให้เล่าปี่เพื่อกอบกู้ราชวงค์ฮั่น
Profession มาจากการตอบคำถามว่า 1. อะไรคือสิ่งที่ท่านทำได้ดีที่สุด และ 2. อะไรที่จะสร้างรายได้ให้แก่ท่าน
ตรงนี้เนื่องจาก Profession หมายถึงการผ่านการศึกษาอย่างเป็นทางการ กวนอูไม่มีครับ ไม่ได้จบโรงเรียนนายร้อย กวนอูจึงมี Vocation เป็นอย่างเดียว
Ikigai ของกวนอูคือสิ่งที่หลอมรวมทุกอย่างจาก Passion Mission Vocation และ Profession ได้ Ikigai ดังนี้
“เป็นขุนพลผู้กล้าของกองกำลังคุณธรรมของเล่าปี่ที่มีวิทยายุทธ์การรบบนหลังม้าด้วยง้าวชั้นยอด ที่มีพันธกิจต้องช่วยเล่าปี่กอบกู้ราชวงค์ฮั่น เพื่อนำไปสู่การสร้างสังคมที่เป็นธรรมและมีสันติสุข และต้องกลับไปหาเล่าปี่ให้ได้”

นี่ครับผมเชื่อว่าเป็น Ikigai ของกวนอูที่เป็นเหตุผลของการมีชีวิตอยู่ของกวนอู กวนอูต้องตอบให้ได้ว่า “เกิดมาเพื่ออะไร”

Ikigai เป็นสิ่งที่อยู่เบื้องหลังความสุข ความสำเร็จของมนุษย์ เมื่อคุณค้นพบว่าคุณเกิดมาเพื่ออะไร คุณจะมีความชัดเจนในทุกเรื่อง คุณจะฝึกฝีมือ ฝึกทักษะอะไร จะทำงานกับใคร งานของคุณจะเป็นแบบไหน แล้วคุณจะไปแก้ปัญหาให้โลกตรงไหน คุณจะเก่งขึ้น มีความสุขมากขึ้นชนิดที่ว่ามิอาจทดแทนด้วยเงินทอง เกียรติยศใดๆ เรียกว่าเงินทอง เกียรติยศไม่มีความหมายอะไร ...
มีการวิจัยในญี่ปุ่นในกลุ่มคนสูงอายุที่ญี่ปุ่นนับหมื่นคน มีการตามผลไปหลายปี มีการค้นพบว่าคนมี Ikigai จะมีอายุยืนนานกว่า มีชีวิต มีการศึกษา อารมณ์ดีกว่า

แล้วสิ่งที่โจโฉให้มันไม่ตอบโจทย์หรือไงครับพี่ ... อาจไม่ตอบครับ เรื่องนี้อาจทำให้ทุกข์มากด้วยซ้ำ เพราะเริ่มมีการวิจัยความสัมพันธ์เรื่องรายได้ กับความสุข ก็พบครับว่าเงินทำให้คนมีความสุขจริงๆ เริ่มจาก 0 เลยยิ่งมีมากขึ้นก็จะสุขมากขึ้น แต่มันมีจุดอิ่มตัว ตอนนี้เริ่มเจอแล้วว่าจุดอิ่มตัวอยู่ที่ 70,000 ดอลล่าร์สหรัฐแปลงเป็นเงินไทยก็ 2 ล้านกว่าบาท ใครมีมากกว่านี้จะเริ่มทุกข์ครับ เรื่องนี้ชัดอยู่แล้วเพราะโจโฉเองที่มีมากกว่านี้นับล้านเท่าก็ดูประสาทกิน หวาดระแวง ดูไม่มีความสุขไปจนตาย เรียกว่าไม่นิ่งเท่ากวนอู นั่นแสดงว่าเงินไม่ใช่คำตอบ

ผมว่าจ๊กก๊กไม่เพียงกวนอูที่มี Ikigai เท่านั้น ดูเหมือนเล่าปี่ เตียวหุย ขงเบ้ง จูล่ง ก็มี Ikigai คล้ายๆ กัน คือทุกคนค้นพบว่าเกิดมาเพื่ออะไร คนทั้งหมดนี้เมื่อตอบคำถามได้ ก็สามารถดึงความสามารถ และดึงการมีส่วนร่วมจากคนเก่ง ที่มี Ikigai เหมือนกันมาร่วมกัน และนี่น่าจะเป็นคำตอบว่า ทำไมเล่าปี่ที่ดูเป็นผู้นำที่น่าหดหู่ที่สุด จนที่สุด ฐานะดั้งเดิมเป็นเพียงคนทอเสื่อ รบแพ้หลายครั้ง บ่อยครั้งที่สิ้นเนื้อประดาตัว เหลือแต่ตัว ผมว่าไม่มีเงินเดือนให้ลูกน้องด้วยซ้ำ แต่กลับสามารถสั่งสมชัยชนะ และความสำเร็จจนกระทั่งตั้งประเทศได้ ทั้งก๊กกลายเป็นหอกข้างแคร่ที่น่ากลัวที่สุด ของกลุ่มคนที่น่าจะรวยที่สุดในโลก มีกองทัพที่แข็งแกร่งที่สุดในโลกอย่างวุยก๊กของโจโฉ

ถ้าคุณมี Ikigai นั่นหมายถึงคุณมีอนาคตครับ คุณจะเก่ง ไปไกลเลย

ถ้าคุณมีองค์กร แล้วคนในองค์กรค้นพบ Ikigai ที่สอดคล้องกัน ไม่ต้องกลัวครับ คุณจะผงาดไปองค์กรระดับโลกแน่นอน ไม่ต้องกลัวความล้มเหลว เพราะคนที่มี Ikigai ไม่กลัวครับ ไม่มีก็ลุยต่อไป และก็จะรักคุณมากๆ ไม่อยากจากไปไหน

แล้วคุณล่ะ Ikigai ของคุณคืออะไร ค้นพบยัง ชัดยัง คุณเท่านั้นจะตอบได้ อยู่ที่คุณแล้ว
Reference: https://www.psychologytoday.com/blog/the-good-life...

(Ref ภาพ: http://www.mindpowerspirit.com/what-is-your-ikigai...)

Note:
Profession วิชาชีพ เป็นสิ่งที่คุณต้องเรียนจบมาตรงๆ เช่น หมอ ทนาย ครู
Vocation งานหรือสิ่งที่คุณเชี่ยวชาญ มีทักษะ อาจผ่านการศึกษาอย่างเป็นทางการหรือไม่ก็ได้ เป็นงานเกิดจากการที่คุณค้นพบตัวเอง หรือเกิดจากการที่คุณหลงรักงานบางอย่าง เช่น ดนตรี ศิลปะ
Occupation งานประจำ แปลว่าอะไรที่คุณทำเป็นงานประจำ ได้เงินมาเลี้ยงตัวเอง
ผมรู้จักอาจารย์ท่านหนึ่ง Profession ของท่านเป็นหมอครับ แต่ท่านรักดนตรีชอบเล่นดนตรี นี่เลยเป็น Vocation ต่อมาท่านสนใจเอาดนตรีมาใช้ในทางการแพทย์ ท่านเลยเป็นผู้เชี่ยวชาญเรื่อง Music and Medicine เอามาหลอมรวมกัน แล้วมาทำงานเป็นอาจารย์หมอที่คณะแพทย์แห่งหนึ่ง ที่สอนและทำวิจัย รักษาคนไข้โดยใช้ดนตรีที่ท่านรักมาช่วย งานประจำของท่านในฐานะอาจารย์หมอจึงเป็น Occupation งานของท่าน Occupation Profession และ Vocation จึงกลายเป็นสิ่งเดียวกัน
(Ref: ความแตกต่างระหว่าง Profession, Vocation และ Occupation ดูได้ที่นี่ https://www.quora.com/What-are-the-differences-bet...)
ลองดูฝรั่งถามกันเองในบทความนี้ https://www.quora.com/My-vocation-is-to-help-peopl...
เธอถามว่า "Vocation ของฉันคือช่วยทำคนอื่นตัดสินใจได้ดียิ่งขึ้น ฉันควรจะเปลี่ยนมันเป็นอาชีพได้อย่างไร มีคนแนะนำว่าให้ไปเรียนเป็น Clinical Psychologist สิ นี่ไงครับต้องไปเรียนเป็นเรื่องเป็นราว ถ้าจบมาเธอก็จะมี Profession เป็น Clinical Psychologist ส่วน Occupation งานประจำจะหาที่ไหนทำก็อีกเรื่องหนึ่งครับ ...ส่วนอีกอาชีพก็เป็น Career Counseling ถ้าเป็นเมืองนอกเข้าใจว่าก็ต้องมีฝึกอบรม มีการจดทะเบียนเป็นเรื่องเป็นราวเหมือนกัน นี่ก็เป็น Professional ได้อีก ส่วนงานประจำทำเงินก็อีกเรื่อง