(คลิป) หายากขึ้นทุกวันแล้ว! ชาวประมงจับกระเบนน้ำโขงได้ เร่งศึกษารับระดับน้ำ-ระบบนิเวศเปลี่ยน

เชียงราย - ชาวประมงลุ่มน้ำโขงวางมองจับปลากระเบนลาว หรือปลาฝา ตัวเขื่องได้ริมชายแดนเชียงของ ชี้หายากแล้ว หลังระดับน้ำ-ระบบนิเวศเปลี่ยน พันธุ์ปลาน้ำจืดลด-กระทบวิถีคนริมฝั่งตลอดลุ่มสามเหลี่ยมทองคำ



"สมาคมแม่น้ำเพื่อชีวิต" รายงานว่า ชาวบ้านที่เป็นเครือข่ายชาวประมงแม่น้ำโขง หมู่บ้านดอนที่ หมู่ 3 ต.ริมโขง อ.เชียงของ จ.เชียงราย ชายแดนไทย-สปป.ลาว ซึ่งวาง "มอง" หรือไหลมองซึ่งเป็นตาข่ายดักปลาในแม่น้ำโขง สามารถจับปลากระเบนแม่น้ำโขงหรือกระเบนลาว หรือภาษาท้องถิ่นเรียกว่า ปลาฝา ได้ เมื่อไปตรวจดูพบปลากระเบนดังกล่าวมีลักษณะเหมือนปลาที่อยู่ในทะเลแต่มีขนาดเล็กกว่าและมีสีน้ำตาล หนักประมาณ 1.2 กิโลกรัม

นายสมศักดิ์ นันทรักษ์ นักวิจัยชาวบ้านหมู่บ้านดอนที่ เล่าถึงปลากระเบนที่จับได้ว่าเป็นปลาเพศเมียที่มีเงี่ยงหนึ่งอัน มีชื่อเรียกว่า Mekong stingray, Mekong และ freshwater stingray เป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่งที่อยู่ในวงศ์ปลากระเบนธง ช่วงนี้มักจะจับได้จากการไหลมอง และเมื่อวางเบ็ดริมฝั่งมักจะไปกวนสายเบ็ด

ปลากระเบนแม่น้ำโขงตัวที่ชาวบ้านจับได้มีหัวออกเป็นรูปทรงห้าเหลี่ยม ตาโต หางมีริ้วหนังบางๆ โคนหางมีเงี่ยงแหลมมีพิษ 2 ชิ้น ลำตัวด้านบนสีน้ำตาลนวล กลางหลังมีเกล็ดเป็นตุ่มหยาบๆ ลำตัวด้านล่างสีขาว โดยชาวบ้านเคยจับตัวที่มีน้ำหนักมากที่สุดที่หมู่บ้านดอนที่คือเกือบ 30 กิโลกรัม

ปัจจุบันปลากระเบนเป็นปลาหายากและส่วนใหญ่จับได้เฉพาะพื้นที่ ต.ริมโขง อ.เชียงของ เท่านั้น พื้นที่อื่นๆ จับกันได้น้อยมาก คาดว่ามีจำนวนลดลงเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงในแม่น้ำโขง การสร้างเขื่อน การระเบิดเกาะแก่ง การเดินเรือพาณิชย์ขนาดใหญ่ ฯลฯ ซึ่งส่งผลให้ระดับน้ำขึ้นลงผิดปกติ ระบบนิเวศน้ำโขงเปลี่ยนแปลงไป และไม่เฉพาะปลากระเบนแม่น้ำโขงเท่านั้น แต่ปลาหลายชนิดก็ได้ลดจำนวนลงทั้งชนิดพันธุ์และปริมาณ กระทบต่อวิถีชีวิตชุมชนริมฝั่งแม่น้ำโขงโดยตรงด้วย

หลังจับปลากระเบนแม่น้ำโขงได้แล้วชาวประมงบ้านดอนที่จึงได้ร่วมกับทางสมาคมแม่น้ำเพื่อชีวิต ร่วมกันศึกษาองค์ความรู้ท้องถิ่นเกี่ยวกับปลาชนิดนี้ มีการเก็บตัวอย่างน้ำ และเมือกปลาเพื่อเก็บตัวอย่างสารพันธุกรรมจากน้ำ (EDNA) ไว้เป็นต้นแบบ และสำรวจแหล่งที่อยู่อาศัยของปลากระเบนในระบบนิเวศแม่น้ำโขง

สมาคมแม่น้ำเพื่อชีวิตยังได้ดำเนินโครงการเสริมศักยภาพชุมชนด้วยองค์ความรู้ท้องถิ่นและวิทยาศาสตร์ในการคุ้มครองถิ่นที่อยู่ปลากระเบนน้ำโขงที่ติดกับ จ.เชียงราย เพื่อศึกษาองค์ความรู้เรื่องปลากระเบน เสริมศักยภาพในการปรับตัวของชาวประมง สร้างมูลค่าจากปลาในแม่น้ำโขง เพาะขยายพันธุ์ปลา ร่วมมือกับทางผู้เชี่ยวชาญด้านประมง ฯลฯ