ย้อนอดีตทางรถไฟสายมรณะ และการจัดงาน "สัปดาห์สะพานข้ามแม่น้ำแคว"

กาญจนบุรี - ย้อนอดีตทางรถไฟสายมรณะ และการจัดงาน “สัปดาห์สะพานข้ามแม่น้ำแคว-งานกาชาดจังหวัดกาญจนบุรี” ประจำปี 2564 กับอธิสรรค์ อินทร์ตรา หัวหน้าสำนักงานจังหวัดกาญจนบุรี

วันนี้ (3 ธ.ค.) นายอธิสรรค์ อินทร์ตรา หัวหน้าสำนักงานจังหวัดกาญจนบุรี เปิดเผยว่า กลุ่มงานข้อมูลสารสนเทศและการสื่อสาร สำนักงานจังหวัดกาญจนบุรี ได้รวบรวมข้อมูลความเป็นมาเกี่ยวกับประวัติการก่อสร้างทางรถไฟสายมรณะเอาไว้ เพื่อให้ประชาชนและเยาวชนคนรุ่นหลังได้รับรู้ถึงประวัติศาสตร์ที่แท้จริง ดังนี้

การก่อสร้างทางรถไฟสายนี้ กองทัพญี่ปุ่นเข้าดำเนินการสำรวจเอง และกรมรถไฟไทย (ชื่อเดิมก่อนเปลี่ยนเป็นการรถไฟแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม 2494) ช่วยเหลืออำนวยความสะดวกในช่วงแรก เริ่มสร้างจากสถานีหนองปลาดุก (กิโลเมตรที่ 64+196) ถึงสถานีกาญจนบุรี ระยะทางยาวประมาณ 50 กิโลเมตร เป็นทางราบโดยตลอด
 
ส่วนจากสถานีกาญจนบุรีถึงสถานีน้ำตกภูมิประเทศเริ่มเป็นเนินสูง มีภูเขาเล็กน้อย และจากน้ำตกขึ้นไปเป็นเขามีความลาดชันสูงจนถึงจุดสูงสุดที่เรียกกันว่า “ถ้ำผี” แล้วจึงลาดลงผ่านหมู่บ้านและตำบลน้ำตกไทรโยค จนถึงตำบลท่าขนุน อำเภอทองผาภูมิ เป็นระยะทางยาวรวม 88 กิโลเมตร จากนั้นเลียบลำน้ำแควน้อยขึ้นไปจนถึงนิเกะ กิ่งอำเภอสังขละบุรี (อำเภอสังขละบุรีปัจจุบัน) และไปจนถึงพรมแดนไทย-พม่า ที่ด่านเจดีย์สามองค์ รวมระยะทาง 303.95 กิโลเมตร
 
เนื่องจากเป็นทางรถไฟยุทธศาสตร์เพื่อใช้ในกิจการทหาร กองทัพญี่ปุ่นได้สร้างเป็นสะพานไม้เป็นส่วนใหญ่ เพื่อให้แล้วเสร็จโดยเร็ว ไม่เสียเวลาในการทำงาน โดยในเขตไทยมีจำนวน 359 สะพาน รวมถึงสะพานไม้ข้ามแม่น้ำแควใหญ่ที่บ้านท่ามะขาม ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในนามของ “สะพานข้ามแม่น้ำแคว”

การสร้างสะพานข้ามแม่น้ำแคว กองทัพญี่ปุ่นได้ใช้เชลยศึกสร้างเป็นสะพานไม้ชั่วคราวระดับต่ำห่างจากสะพานเหล็กปัจจุบันไปทางใต้ของลำน้ำประมาณ 100 เมตร หรือเมื่อหันหน้าไปทางสถานีน้ำตก สะพานไม้ชั่วคราวจะอยู่ทางซ้ายมือโดยลงมือก่อสร้างเมื่อระดับน้ำในแม่น้ำลดลงในปลายเดือนพฤศจิกายน 2485 แล้วเสร็จในเดือนกุมภาพันธ์ 2486 ใช้เวลาก่อสร้างประมาณ 3 เดือน และวางราง
 
โดยเชลยชาวอังกฤษจากสถานีต้นทางหนองปลาดุกถึงสะพานแห่งนี้ เมื่อวันที่ 26 มกราคม 2486 จากนั้นวางรางต่อจากสะพานไปถึงกิโลเมตรที่ 100 ระหว่างสถานีท่ากิเลนกับสถานีอ้ายหิต (ที่หยุดรถลุ่มสุ่มในปัจจุบัน) เมื่อวันที่ 22 มีนาคม 2486 ต่อมา กองทัพญี่ปุ่นได้สร้างเป็นสะพานเหล็กถาวร ตอม่อคอนกรีต ติดตั้งสะพานเหล็ก 11 ช่วง ช่วงละ 20.80 เมตร ในตอนกลาง และสร้างเป็นสะพานไม้ต่อทางฝั่งน้ำด้านตะวันตกโดยลงมือก่อสร้างเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2486 แล้วเสร็จเมื่อเดือนกันยายน 2486ใช้เวลาก่อสร้างประมาณ 7 เดือน หลังจากเปิดใช้สะพานเหล็กแล้ว ฝ่ายไทยได้เจรจาขอให้กองทัพญี่ปุ่นรื้อสะพานไม้ออก เนื่องจากเรือแพสัญจรผ่านไปมาไม่ได้ เพราะสะพานไม้ต่ำฝ่ายญี่ปุ่นจึงทำการรื้อสะพานไม้ที่สร้างไว้ในตอนแรกออก แล้วเสร็จเมื่อวันที่18 กุมภาพันธ์ 2487
 
ภัยทางอากาศ ตั้งแต่วันที่ 3 พฤศจิกายน 2487 เป็นต้นมา สะพานข้ามแม่น้ำแควใหญ่ได้ถูกฝ่ายสัมพันธมิตรทิ้งระเบิดหลายครั้ง และครั้งที่ถูกทิ้งระเบิดอย่างหนัก ทำให้เสียหายถึงกับสะพานช่วงกลางพังลงเมื่อวันที่ 28 พฤศจิกายน 2487 แต่ฝ่ายญี่ปุ่นได้เตรียมการแก้ไขล่วงหน้าไว้แล้วโดยทำทางเบี่ยงลงไปยังฝั่งแม่น้ำทั้งสอง เพื่อใช้ลำเลียงยุทธสัมภาระต่างๆ ข้ามแม่น้ำแล้วให้กรรมกรขนถ่ายยุทธสัมภาระขึ้นตู้รถไฟต่อไป
 
เมื่อสงครามสงบ กรมรถไฟ ได้รับอนุมัติงบประมาณให้ดำเนินการซ่อมสะพานเหล็กที่ถูกพันธมิตรทิ้งระเบิดเสียหาย ช่วงที่ 4, 5 และ 6 ตั้งแต่ พ.ศ.2493-2495 การซ่อมในครั้งนั้นได้ยุบตอม่อกลางน้ำตัวที่ 5-6 แล้วสร้างเป็นสะพานเหล็ก 2 ช่วงแทนของเดิม กับเปลี่ยนช่วงสะพานไม้ด้านปลายทางเป็นสะพานเหล็กขนาด 15.35 เมตร จำนวน 6 ช่วง แทนสะพานไม้ รวมความยามทั้งสิ้น 322.90 เมตร
 
นอกจาก “สะพานข้ามแม่น้ำแคว” แล้ว “สะพานถ้ำกระแซ” กิโลเมตรที่ 174+173 ก็เป็นอีกสะพานหนึ่งที่ได้รับการบันทึกไว้ในประวัติศาสตร์ เนื่องจากเป็นสะพานไม้ที่สร้างในที่จำกัดเลียบไปตามหน้าผาริมแม่น้ำแควน้อย เป็นความยาวประมาณ 340 เมตร ในเบื้องต้น การวางรางในที่จำกัดและเร่งด่วนทำให้ไม่ได้มาตรฐาน เป็นเหตุให้ขบวนรถตกรางลงไปข้างล่างบ่อยครั้งจนเป็นที่เลื่องลือ แต่ต่อมากองทัพญี่ปุ่นได้ทำการแก้ไขให้สะพานมั่งคงดีขึ้นตามลำดับ

ปี 2534-2535 การรถไฟฯ ได้ปรับปรุงแก้ไขตัวสะพานครั้งใหญ่ เพื่อให้โครงสร้างตัวสะพานมีความแข็งแรงมั่นคง โดยได้ทำการเปลี่ยนเสาตับไม้และเทคอนกรีตหุ้มธรณีคอนกรีตเดิม พร้อมกับทำธรณีคอนกรีตขึ้นใหม่เพื่อเสริมความแข็งแรงปลอดภัยยิ่งขึ้น และสะพานแห่งนี้ยังคงใช้การได้ดีจนถึงทุกวันนี้
 
การจัดแสดงแสงและเสียง "งานสะพานข้ามแม่น้ำแคว" การแสดงแสงและเสียงในประเทศไทย มีมาตั้งแต่ พ.ศ.2519 โดยกรมศิลปากร ร่วมกับกองทัพเรือจัดขึ้นที่วัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร ต่อมา ในปี พ.ศ.2520 กรมศิลปากรจัดขึ้นในงานแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ที่พระนารายณ์ราชนิเวศน์ แต่ยังไม่เป็นที่รู้จักกว้างขวางมากนัก
 
ต่อมา การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (องค์การส่งเสริมการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย หรือ อ.ส.ท. ในขณะนั้น) จัดการแสดงแสงและเสียง "สะพานข้ามแม่น้ำแคว" ขึ้นในงานสัปดาห์สะพานข้ามแม่น้ำแควจังหวัดกาญจนบุรี ในปี พ.ศ.2523 อันเป็นปีท่องเที่ยวไทย กิจกรรมนี้จึงเป็นที่แพร่หลายมากขึ้นและมีการจัดขึ้นเป็นประจำทุกปี จนถึงปัจจุบัน

สำหรับการจัดงานสัปดาห์สะพานข้ามแม่น้ำแควและงานกาชาดจังหวัดกาญจนบุรี ประจำปี 2564 ได้กำหนดจัดขึ้น 10 วัน ระหว่างวันที่ 17-26 ธันวาคม 2564 ที่ลานข้างองค์การบริหารส่วนจังหวัดกาญจนบุรี และที่สะพานข้ามแม่น้ำแคว ต.ท่ามะขาม อ.เมืองกาญจนบุรี สำหรับปีนี้เปิดให้เข้าชมการแสดงแสง สี เสียง และเข้าชมภายในงานฟรี ภายใต้มาตรการป้องกันการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 อย่างเคร่งครัด
 
ผู้สื่อข่าวรายงานว่า โดยเมื่อวันที่ 2 ธ.ค.ที่ผ่านมา นายจีระเกียรติ ภูมิสวัสดิ์ ผู้ว่าราชการจังหวัดกาญจนบุรี พร้อมด้วย นางรชยา ภูมิสวัสดิ์ นายกเหล่ากาชาดจังหวัดกาญจนบุรี นายชำนาญ ชื่นตา รองผู้ว่าราชการจังหวัดกาญจนบุรี รวมทั้ง ดร.กิรดา ลำโครัตน์ ท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดกาญจนบุรี ดร.นพดล สงวนพันธ์ รองนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดกาญจนบุรี

พ.ต.อ.บรรจง อมฤทธิ์ รองผู้บังคับการตำรวจภูธรจังหวัดกาญจนบุรี นายอนุชา วรหาญ รองนายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดกาญจนบุรี นายทรงวุฒิ ศีลแดนจันทร์ ผู้แทนสภาอุตสาหกรรมท่องเที่ยวจังหวัดกาญจนบุรี ได้ร่วมกันแถลงข่าวต่อสื่อมวลชนอย่างเป็นทางการที่โรงภาพยนตร์เมเจอร์ซีนีเพล็กซ์ ศูนย์การค้า TMK Park อำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี โดยมีนายวรพัทธ์ แต้มแก้ว ผู้รับสิทธิการจัดกิจกรรมภายในงานเข้าร่วมแถลง ส่วนการแสดง แสง เสียง (Light and Sound ) ย้อนรอยประวัติศาสตร์สะพานข้ามแม่น้ำแควสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ในปีนี้ ใช้ชื่อชุดการแสดงว่า “ย้อนรอยโศกนาฏกรรม สู่สันติภาพ”

สำหรับกฎกติกาการเข้าชม ทุกคนที่มาภายในงานจะต้องแสดงหลักฐานการฉีดวัคซีนโควิด-19 มาแล้วอย่างน้อย 2 เข็ม ส่วนผู้ที่ยังไม่ได้รับการฉีดวัคซีนต้องมีผลยืนยันการตรวจหาเชื้อด้วย ATK มาแล้วไม่น้อยกว่า 72 ชั่วโมง ทุกคนต้องสวมหน้ากากอนามัยหรือหน้ากากผ้าตลอดเวลา และต้องผ่านจุดคัดกรองเพื่อวัดอุณหภูมิ หากเป็นคนไทยขอแค่นำบัตรประชาชนมาแสดง ส่วนนักท่องเที่ยวที่เป็นชาวต่างชาติแค่นำพาสปอร์ตมาแสดงต่อเจ้าหน้าที่เท่านั้นสามารถเข้าชมฟรีได้แล้ว