มุกดาหาร - ด้วยสายพระเนตรที่ยาวไกล กลัวระบอบคอมมิวนิสต์ครอบงำชาวบ้าน ปี 2516 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ 92,063 บาท เพื่อสร้างโรงเรียนร่มเกล้า อ.ดงหลวง เป็นโรงเรียนที่สร้างจากเงินส่วนพระองค์แห่งแรกของไทย พร้อมรับสั่งกับชาวบ้าน “สถานที่การศึกษาสร้างให้แล้วนะ อย่าให้ผู้ไม่หวังดีต่อประเทศชาติมาทำลาย ให้ช่วยกันรักษา”
เมื่อปี พ.ศ. 2516 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินทรงเยี่ยมราษฎรในเขตพื้นที่ภาคอีสาน ซึ่งเป็นพื้นที่ที่กลุ่มผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์กำลังแผ่อิทธิพล พระองค์ทรงตระหนักดีว่า การขาดการศึกษาเป็นตัวแปรสำคัญที่จะทำให้ประชาชนถูกระบอบคอมมิวนิสต์ครอบงำได้ง่ายขึ้น หนทางแก้ไขคือต้องให้ปัญญาแก่ประชาชน ทั้งเด็กและผู้ใหญ่
ด้วยพระมหากรุณาธิคุณในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ที่มีต่อพสกนิกรชาวบ้านหนองแคน พระองค์ได้พระราชทานทุนทรัพย์ส่วนพระองค์ เป็นเงินจำนวน 92,063 บาท เพื่อก่อสร้างอาคารเรียนถาวร ขนาด 5 ห้องเรียน เมื่อวันที่ 19 มิถุนายน 2516 และได้ก่อสร้างเสร็จเมื่อวันที่ 28 ตุลาคม 2516
นายโสภณ แก่นงาม ผู้อำนวยการโรงเรียนร่มเกล้า เล่าว่า วันที่ 30 ตุลาคม 2516 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปิดอาคารเรียน และได้พระราชทานนามว่า “โรงเรียนร่มเกล้า” ซึ่งเป็นโรงเรียนพระราชทานแห่งแรกของประเทศไทย ต่อมาพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯ ทรงเยี่ยมราษฎร และนักเรียนโรงเรียนร่มเกล้า พระราชทานสิ่งของและทุนการศึกษาให้นักเรียนที่เรียนดี
รวมถึงได้สร้างบ้านพักครู ก่อสร้างอาคารเรียน และอาคารอเนกประสงค์ ปัจจุบันเปิดสอนตั้งแต่ชั้นอนุบาล ชั้นประถมศึกษา และชั้นมัธยมศึกษา มีนักเรียนทั้งหมดรวม 401 คน ครู อาจารย์จำนวน 21 คน ปัจจุบันอาคารดังกล่าวได้ชำรุดทรุดโทรมมากเนื่องจากปลวกกิน และอาจจะเป็นอันตรายต่อนักเรียน โดยล่าสุดทางโรงเรียนได้ขออนุญาตรื้ออาคารดังกล่าว และจะได้สร้างอาคารขึ้นมาใหม่
นายแสวง เชื้อคำจันทร์ อายุ 61 ปี ราษฎรบ้านหนองแคน ต.หนองแคน อ.ดงหลวง เปิดเผยว่า เมื่อ 30 ตุลาคม 2516 พระองค์ท่านได้เสด็จฯ มาทรงเป็นองค์ประธานเปิดโรงเรียนร่มเกล้า ตนได้เข้าเฝ้าฯ พระองค์ท่าน และเมื่อพสกนิกรของพระองค์ได้รับข่าวว่า พระองค์สวรรคต ต่างก็เศร้าโศกเสียใจ หลายคนถึงกับร่ำไห้ไม่หยุดเพราะคิดถึงพระองค์ท่าน เพราะพระองค์ท่านเคยพระราชทานชีวิตที่ดีและเศรษฐกิจพอเพียง ขจัดความยากจน และได้ทรงสร้างโรงเรียนร่มเกล้าด้วยทุนทรัพย์ส่วนพระองค์ และเป็นแห่งแรกของประเทศไทย ที่บ้านหนองแคน
ต่อมาพระองค์ก็มีพระราชดำริให้สร้างอ่างเก็บน้ำหลายอ่างในพื้นที่ ทำให้ประชาชนบ้านหนองแคนมีความเป็นอยู่ที่ดีมาก สามารถทำไร่ทำนาได้ตลอดปี เพราะน้ำพระทัยของพระองค์ท่าน ตอนนี้ชาวบ้านก็ได้เดินตามรอยพระองค์เรื่องเศรษฐกิจพอเพียง ปลูกพืชที่ใช้น้ำน้อย
“ตอนที่ได้เข้าเฝ้าฯ พระองค์ท่านมีรับสั่งกับผมว่า สถานที่การศึกษาสร้างให้แล้วนะ อย่าให้ผู้ไม่หวังดีต่อประเทศชาติมาทำลาย ให้ช่วยกันรักษา นี่คือคำสั่งของพระองค์ท่านที่รับสั่งไว้” นายแสวงกล่าว
สำหรับ “โรงเรียนร่มเกล้า” เดิมชื่อโรงเรียนบ้านหนองแคน เปิดสอนครั้งแรก 18 มิถุนายน 2479 โดยใช้ศาลาวัดเป็นที่เรียน ในปี พ.ศ. 2515 คณะครูและผู้ปกครองนักเรียนได้ร่วมกันสร้างอาคารเรียนชั่วคราวในที่ดินโรงเรียนปัจจุบัน เปิดสอนครั้งแรก มีนักเรียน 48 คน แบ่งเป็นชั้นประถมศึกษาปีที่ 1ก./ข. มีครูปฏิบัติการสอน รวม 2 คน มีนายศรีดอน อินภูวา เป็นครูใหญ่คนแรก
ด้วยพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ที่มีต่อพสกนิกรชาวบ้านหนองแคน พระองค์ได้พระราชทานทุนทรัพย์ส่วนพระองค์ เป็นเงินจำนวน 92,063 บาท ในการก่อสร้างอาคารเรียนถาวร ขนาด 5 ห้องเรียนเมื่อวันที่ 19 มิถุนายน 2516 ดำเนินการก่อสร้างโดย พันเอก อาทิตย์ กำลังเอก ผบ.ผส.23 (ยศในขณะนั้น) เป็นผู้อำนวยการก่อสร้าง พ.อ.พิศิษฐ์ เหมะบุตร (ยศในขณะนั้น) รอง ผบ.ผส.23 เป็นรองผู้อำนวยการก่อสร้าง ร้อยโท ทวี อุโฆษไตรภพ (ยศในขณะนั้น) ผบ.ร้อยช่างสนามที่ 23 ผู้ควบคุมการก่อสร้าง เจ้าหน้าที่ก่อสร้าง ได้แก่ ทหาร และประชาชนบ้านหนองแคน ก่อสร้างเสร็จเมื่อวันที่ 28 ตุลาคม 2516
วันที่ 30 ตุลาคม 2516 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปิดอาคารเรียนและได้พระราชทานนามว่า “โรงเรียนร่มเกล้า” ซึ่งเป็นโรงเรียนพระราชทานแห่งแรกของประเทศไทย วันที่ 22 พฤศจิกายน 2519 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เสด็จฯ ทรงเยี่ยมราษฎรบ้านหนองแคน และหมู่บ้านใกล้เคียง
วันที่ 24 พฤศจิกายน 2521 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯ ทรงเยี่ยมราษฎร และนักเรียนโรงเรียนร่มเกล้า พระราชทานสิ่งของและทุนการศึกษาให้นักเรียนที่เรียนดี
ปี 2540 โรงเรียนได้เข้าร่วมโครงการ “โรงเรียนในพระราชดำริ” และได้รับงบประมาณก่อสร้างอาคารเรียน สปช.105/29 ถนนคอนกรีต รั้วคอนกรีต ประปาโรงเรียน ปี 2542 สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร และพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา เสด็จพระราชดำเนิน และเสด็จพระดำเนินทรงเยี่ยมราษฎรและนักเรียนโรงเรียนร่มเกล้า ปี 2547 โรงเรียนได้รับบริจาคเครื่องคอมพิวเตอร์เพื่อใช้ในการเรียนการสอนจำนวน 2 ชุด และรถจักรยานจำนวน 50 คัน จากมูลนิธิสตรีอาสาสมัครรักษาดินแดน กรุงเทพมหานคร และมูลนิธิอาสาสมัครรักษาดินแดนสุรสีห์ร่มเกล้า ในพระอุปถัมถ์ของสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพรรณวดี
