ศูนย์ข่าวศรีราชา - เปิดตำนาน “ผ้าทอมืออ่างหิน” สมัย ร.5 สู่ “ผ้าทอคุณย่าท่าน” สินค้าชื่อดังเมืองชลบุรี โดยผู้ว่าราชการจังหวัดชลบุรี ได้มอบหมายให้สำนักงานพัฒนาชุมชน เข้ามาดูแลสานต่องานเพื่ออนุรักษ์ และสืบสานให้อยู่ยั่งยืนสู่คนรุ่นหลัง
หากย้อนกลับไปเมื่อกว่า 100 ปี ครั้งที่สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ร.5 เสด็จพระราชดำเนินแปรพระราชฐานมายังตำบลอ่างศิลา หรือที่คนในสมัยก่อนเรียกกันว่า บ้านอ่างหิน พระองค์ทรงเห็นความยากลำบากในการทำมาหากินของชาวบ้าน จึงมีพระราชดำริในการสร้างอาชีพ ด้วยการสอนการทำผ้าทอมือให้แก่ชาวบ้านปึก จนกลายมาเป็นสินค้าขึ้นชื่อในสมัยนั้น และกลายเป็นสินค้าชื่อดังของจังหวัดชลบุรีในปัจจุบัน
และประวัติความเป็นมาที่น่าสนใจโดยย่อของผ้าทออ่างหิน หรือผ้าทอมือคุณย่าท่าน ที่ได้เกริ่นไปในเบื้องต้นเป็นเพียงส่วนหนึ่งของความน่าสนใจที่บอกเล่าเรื่องราวในอดีตเท่านั้น แต่ความน่าสนใจของผ้าทอมือโบราณนี้ยังอยู่ที่การดำเนินงานเพื่ออนุรักษ์ และสืบสานให้อยู่ยั่งยืนสู่คนรุ่นหลัง
กำนันเกษม อินทโชติ กำนันตำบลบ้านปึก อำเภอเมือง จังหวัดชลบุรี ให้ข้อมูลว่า การอนุรักษ์และสืบทอดการทอผ้าด้วยมือแบบโบราณของชาวตำบลบ้านปึกนี้มีมานานกว่า 20 ปีแล้ว ซึ่งผู้เฒ่าผู้แก่ในพื้นที่ยังคงเป็นผู้ถ่ายทอดวิชาการทอผ้าโบราณให้แก่คนรุ่นหลัง โดยเฉพาะเยาวชนที่จะเป็นกำลังของชาติในอนาคต
“ในครั้งแรกเราเพียงรู้ว่า ตำบลบ้านปึก มีผ้าทอมือโบราณเป็นสินค้าขึ้นชื่อในสมัยโบราณ แต่ก็ไม่ได้มีการพัฒนา หรือต่อยอดอะไร กระทั่งเมื่อวันที่ 19 มีนาคม 2556 ก็มีหนังสือจากโรงพยาบาลสมเด็จพระบรมราชเทวี ณ ศรีราชา ให้นำผ้าทอพื้นเมืองที่มีอยู่ไปให้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ทอดพระเนตร เมื่อครั้งที่พระองค์ทรงเสด็จฯ มายังโรงพยาบาลฯ ซึ่งพระองค์ทรงทราบว่า ผ้าทอดังกล่าวมีมาตั้งแต่สมัยสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ซึ่งเป็นสมเด็จย่าของท่าน ที่ทรงจัดให้มีขึ้นตั้งแต่เมื่อครั้งเสด็จพระราชดำเนินมาประทับ ณ ตำบลอ่างศิลา”
กำนันเกษม บอกว่า ในครั้งนั้นตนได้นำ คุณยายหง่วน เสริมศรี ที่มีอายุกว่า 94 ปี และมีความรู้ด้านการทอผ้าโบราณเป็นอย่างดีเข้าเฝ้าเพื่อกราบทูลขั้นตอนต่างๆในการทอ ซึ่งพระองค์ทรงสนพระทัย และฝากให้ช่วยอนุรักษ์ฟื้นฟูให้อยู่คู่จังหวัดชลบุรี จากนั้น นายคมสัน เอกชัย ผู้ว่าราชการจังหวัดชลบุรี และ ฯพณฯ สนธยา คุณปลื้ม อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม ก็สนับสนุนให้มีการอนุรักษ์ผ้าทอมือตามกระแสพระราชดำรัส
โดยผู้ว่าราชการจังหวัดชลบุรี ได้มอบหมายให้สำนักงานพัฒนาชุมชนจังหวัดชลบุรี เข้ามาดูแลเกี่ยวกับการดำเนินงาน และเปลี่ยนชื่อจากผ้าทออ่างหิน หรือผ้าทออ่างศิลา บ้านปึก เป็น “ผ้าทอคุณย่าท่าน” เพื่อรำลึกถึงสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ที่ทรงริเริ่มดำเนินการมาเมื่อกว่า 100 ปีก่อนไม่ให้สูญหายไป ถือเป็นความภาคภูมิใจของชาวบ้านปึก และชาวอ่างศิลาเป็นอย่างยิ่ง
“และในวันที่ 12 เมษายน 2556 ท่านราชเลขาในพระองค์ได้เดินทางมายังตำบลบ้านปึก เพื่อดูวิถีชีวิตของชาวบ้าน และการอนุรักษ์ผ้าทอโบราณ รวมทั้งถ่ายภาพต่างๆ เพื่อนำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เช่นเดียวกับภาพการทำขนมไทยต่างๆ ที่มีอยู่ในท้องถิ่น ถือเป็นความปลาบปลื้มแก่ชาวบ้านปึก และชาวอ่างศิลาอย่างมาก”
กำนันเกษม เผยอีกว่า ปัจจุบัน ตำบลบ้านปึก ได้มีการจัดตั้งกลุ่มสตรีเพื่อนำผ้าทอดังกล่าวมาต่อยอดทำเป็นกระเป๋า และเสื้อออกขาย โดยได้มีการจัดตั้งศูนย์การเรียนรู้การทอผ้าโบราณ หรือ “ผ้าทอคุณย่าท่าน” ที่โรงเรียนวัดใหม่เกตุงาม เพื่อปลูกฝังให้เยาวชนในพื้นที่รู้ได้เรียนรู้เรื่องราวการทอผ้าโบราณว่ามีความเป็นมาอย่างไร และด้ายแต่ละเส้นกว่าจะสอดเข้ากระสวย และเข้าตัวเฟืองมีความยากเพียงใด
ทั้งนี้ ปัจจุบันตำบลบ้านปึก มีคำสั่งซื้อผ้าทอดังกล่าวจากหลายหน่วยงานในจังหวัดชลบุรี และอีกหลายจังหวัดทั่วประเทศ เนื่องเพราะจุดขายด้านราคาที่ไม่แพงเกินการซื้อหา ขณะที่เนื้อผ้าซึ่งมีน้ำหนักเบา ทำให้เมื่อนำมาตัดเย็บเป็นเสื้อที่สวมใส่ได้อย่างสบาย
ส่วนลวดลายที่มีความงดงามไม่เหมือนใคร จากเอกลักษณ์เฉพาะตัวของลายผ้า ที่กำหนดให้เป็นเส้นขนานขนาดเล็ก เรียกว่า “ไส้ปลาไหล-นกกะทา” ที่ในอดีตหากผู้ใดได้เห็นผ้าลายนี้ย่อมรู้ได้ในทันทีว่าเป็นผ้าทอมืออ่างหิน ที่มาจากชาวบ้านปึก-อ่างศิลา นั่นเอง
