ลำปาง - มทบ.32 ค่ายสุรศักดิ์มนตรี จังหวัดลำปาง เปิด “บ้านป่องนัก” จุดท่องเที่ยวในค่ายทหารให้ประชาชนทั่วไปเข้าเที่ยวชมและเรียนรู้ประวัติศาสตร์
“บ้านป่องนัก” เป็นภาษาคำเมืองที่หมายถึงบ้าน หรือเฮือน ที่มีช่องหน้าต่างจำนวนมาก เป็นอาคารที่สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2468 ออกแบบโดยกรมยุทธการทหารบก และควบคุมการก่อสร้างโดยนายพันเอก พระยามหาณรงค์เรืองเดช (แปลก จุลกัณห์) ผู้บังคับกองพันที่ 1 กรมทหารราบที่ 17 เป็นสถาปัตยกรรมยุโรปแบบคลาสสิกสมัยกรีก ราวศตวรรษที่ 13 ผสมผสานกับสถาปัตยกรรมแบบไทย ลักษณะหน้าต่างแบบแป้นเกล็ด 250 บาน ช่องหน้าต่าง 469 ช่อง หลังคาทรงพีระมิด ใช้เป็นพลับพลาที่ประทับของรัชกาลที่ 7 ในการเสด็จพระราชดำเนินเยือนมณฑลพายัพเมื่อเดือนมกราคม 2469 ต่อมาในเดือนมีนาคม 2501 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 เสด็จฯ ทรงเยี่ยมราษฎรภาคเหนือ ก็ได้ใช้เป็นที่ประทับเช่นกัน และหลังจากนั้นได้ปรับใช้เป็นกองบัญชาการมณฑลทหารบกที่ 7 จนถึงปี พ.ศ. 2513 และในปัจจุบันได้ปรับใช้เป็นอาคารพิพิธภัณฑ์มณฑลทหารบกที่ 32 ค่ายสุรศักดิ์มนตรี จังหวัดลำปาง
จากบันทึกประวัติศาสตร์ พบว่าราวปี พ.ศ. 2445 (ร.ศ.121) พวกเงี้ยวมณฑลพายัพได้ก่อการกบฏขึ้นที่เมืองแพร่ และก่อเหตุไปจนถึงนครลำปาง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดเกล้าฯ ให้พลตรีเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (ยศในขณะนั้น) เป็นแม่ทัพไปปราบปราม โดยตั้งกองบัญชาการอยู่ที่เมืองแพร่ และให้พันตรีหลวงพิทธยุทธยรรยง ไปปราบปรามกบฏเงี้ยวที่นครลำปาง
เมื่อได้ปราบปรามเงี้ยวจนสงบเรียบร้อย พลตรีเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรีพิจารณาเห็นควรมีกองทหารตั้งอยู่ที่ลำปางเพื่อป้องกันมิให้มีเหตุร้ายเกิดขึ้น ประกอบกับจังหวัดลำปางตั้งอยู่ในชัยภูมิที่เหมาะสมเป็นศูนย์กลางติดต่อจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย แพร่ น่าน อุตรดิตถ์ จึงได้กราบบังคมทูลเรื่องนี้ให้ทรงทราบ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงมีพระบรมราชานุญาตให้จัดตั้งกองทหารขึ้นที่จังหวัดลำปางเป็นครั้งแรก โดยจุดที่ตั้งเรียกว่า “ข่วงเม็ง” ซึ่งเจ้าผู้ครองนครนครลำปางขณะนั้นคือพลตรีมหาอำมาตย์โทเจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิต อุทิศให้ และได้รับพระราชทานนามค่ายว่า “ค่ายสุรศักดิ์มนตรี” ในเวลาต่อมาจนถึงปัจจุบัน มีหลวงพิทธยุทธยรรยงเป็นผู้บังคับหน่วยคนแรก
ประวัติศาสตร์ เป็นการบอกเล่าเรื่องราวในอดีตกว่า 100 ปีที่คนสมัยนี้น้อยนักจะรู้ มทบ.32 และค่ายสุรศักดิ์มนตรีจึงได้เก็บรวบรวมทั้งภาพ ตลอดจนสัญลักษณ์ต่างๆ ที่สำคัญมาถ่ายทอดให้ทุกคนได้รับรู้และเห็นถึงความสำคัญของประวัติศาสตร์บ้านเมือง การต่อสู้ การป้องกันรักษาประเทศของเหล่าทหาร และความสำคัญของสถาบันพระมหากษัตริย์ที่ผูกพันกับกองทัพ และประชาชน
ฉะนั้น ในพิพิธภัณฑ์แห่งนี้จะบอกเล่าเรื่องราวและฟื้นความทรงจำถึงความสัมพันธ์ด้านต่างๆ ระหว่างพระมหากษัตริย์ กองกำลังทหารกับประชาชนในมณฑลพายัพ ภาคเหนือ และจังหวัดลำปาง ให้ผู้ที่มีโอกาสเข้าชมได้เป็นอย่างดี เช่น ภาพถ่ายสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ตรวจราชการมณฑลพายัพ, ภาพถ่ายการสัมปทานป่าไม้ของบริษัทต่างๆ ที่เข้ามาขออนุญาตทำไม้, ภาพถ่ายกองทัพกรุงสยามเดินทัพขึ้นมาปราบปรามกบฏฮ่อและเงี้ยว โดยการนำทัพของจอมพลและมหาอำมาตย์เอกเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี, ภาพถ่ายการขุดอุโมงค์ขุนตาน, ภาพถ่ายการสร้างทางลำปาง-เชียงราย, ภาพถ่ายการสร้างสะพานรัษฎาภิเศก และการรบในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 อีกทั้งภาพสำคัญของพสกนิกรชาวมณฑลพายัพได้มีโอกาสเฝ้าฯ รับเสด็จรัชกาลที่ 7 ครั้งเสด็จพระราชดำเนินเยือนมณฑลพายัพ, รัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระราชินี เสด็จพระราชดำเนินเยือนภาคเหนือ เป็นต้น
และนอกจากนี้ยังมีสิ่งของเครื่องใช้ของรัชกาลที่ 7 จำนวนหนึ่ง อาทิ เครื่องใช้ที่ทำจากเงินแท้ชนิดต่างๆ แสดงไว้ให้ชมภายในห้องโถงที่ประทับแรมครั้งเสด็จประทับแรมยังพลับพลาแห่งนี้ด้วย ซึ่งเป็นการแสดงให้เห็นว่าพระมหากษัตริย์ ทหาร และประชาชนต่างมีสายสัมพันธ์ที่แนบแน่นมาแต่อดีตและจะไม่มีวันเปลี่ยนไป
ห้องโถงชั้นแรกของพิพิธภัณฑ์ฯ จะเป็นการแสดงอาวุธยุทโธปกรณ์ชนิดต่างๆ และสิ่งของเครื่องใช้ของทหารญี่ปุ่น และเครื่องแต่งกายในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 อาทิ ปืนกลหนัก ชนิดระบายความร้อนด้วยน้ำ ผลิตในประเทศอังกฤษ ปี 2455 แบบ/ขนาด .303 นิ้ว 7.7 มม. ริกเกอร์ส ที่ประชาชนในจังหวัดลำปางร่วมกับพ่อค้า คหบดี ได้รวบรวมเงินซื้อบริจาคให้ทหารค่ายสุรศักดิ์มนตรีเพื่อต่อสู้กับทหารสัมพันธมิตรในสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งยังมีสภาพสมบูรณ์ และสวยงามมาก
ขณะที่ห้องโถงหน้ามุขของอาคารชั้นบนสุดจะเป็นห้องแสดงภาพถ่ายพระราชกรณียกิจของรัชกาลที่ 7 ครั้งเสด็จฯ เยือนมณฑลพายัพ และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ, สมเด็จย่า เสด็จฯ เพื่อทรงเยี่ยมราษฎรภาคเหนือและลำปาง ที่สำคัญ ได้ทรงลงพระปรมาภิไธยลงในสมุดเยี่ยมขณะประทับแรมที่พลับพลาภายในค่ายสุรศักดิ์มนตรีแห่งนี้ด้วย
วันที่ 14 กรกฎาคม 2555 มณฑลทหารบกที่ 32 ค่ายสุรศักดิ์มนตรี จังหวัดลำปาง มีอายุครบรอบการสถาปนาปีที่ 56 กำลังพลและชุมชนรอบข้าง ตลอดทั้งภาครัฐและเอกชนในจังหวัดลำปางได้จัดให้มีการทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้กำลังพลที่ล่วงลับ และเพื่อความเป็นสิริมงคลและขวัญกำลังใจให้กำลังพลในปัจจุบัน ภายใต้การนำของ พล.ต.เอนก อินทร์อำนวย ผบ.มทบ.32 คนปัจจุบัน
