รายงาน
จังหวัดเชียงใหม่ มีประเพณีบุญยิ่งใหญ่ควบคู่กับวันวิสาขบูชามายาวนาน นั่นคือการเดินเท้าขึ้นดอยสุเทพในคืนก่อนวันวิสาขะเพื่อสักการะพระบรมธาตุในเช้าวันรุ่งขึ้น แต่ระยะหลายปีหลังประเพณีบุญที่ยิ่งใหญ่ดังกล่าวกำลังจะกลายเป็นมหกรรมเกณฑ์คนมาแห่ ทำให้ผู้ที่มาร่วมส่วนหนึ่งไม่ได้ตั้งใจมาทำบุญ ปราศจากความเคารพสักการะต่อสถานที่มีการแต่งกายไม่เหมาะสม นำสุราและเครื่องมึนเมาดื่มและร้องรำทำเพลงไปตลอดทางทำให้เช้าวันวิสาขบูชาตลอดเส้นทางขึ้นดอยมีขยะจำนวนมาก
และที่น่าตื่นตะลึงไปมากกว่านั้นนอกจากขยะ กระป๋องเบียร์แล้วยังพบว่ามีถุงยางอนามัยใช้แล้วปะปนอยู่กับขยะอีกด้วย
องค์กรภาคประชาชนที่ร่วมกิจกรรมวันวิสาขบูชาและอนุรักษ์ดอยสุเทพคือ ภาคีคนฮักเจียงใหม่และชมรมเพื่อดอยสุเทพได้รวบรวมปัญหาที่เกิดขึ้นและเคยทำหนังสือถึงหน่วยงานเกี่ยวข้องหลายครั้ง ล่าสุดได้ทำถึงผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่เพื่อขอให้เร่งรัดป้องกันและรณรงค์
ปรากฏว่า จนกระทั่งล่าสุดยังไม่มีการขยับตัวใดๆ จากภาครัฐ จึงได้จัดแถลงข่าวและทำป้ายรณรงค์ที่บริเวณหน้าลานครูบาศรีวิชัย ในเช้าวันที่ 4 พ.ค.2552 ก่อนหน้าวันประเพณีที่จะจัดในคืนวันที่ 7 พ.ค.นี้
ศ.เฉลิมพล แซมเพชร ประธานภาคีคนฮักเจียงใหม่ ได้แถลงขอให้สื่อมวลชนได้นำเสนอภาพปัญหาที่เกิดขึ้นเพื่อรณรงค์ต่อประชาชนที่จะเข้าร่วมกิจกรรมในปีนี้ให้งดการทิ้งขยะทุกชนิดรวมถึงการงดนำเครื่องดื่มมึนเมาขึ้นดอย เพราะนอกจากจะเป็นการทำบุญได้บาปแล้วยังกระทบต่อสิ่งแวดล้อมของอุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ-ปุย ด้วย เมื่อปีที่แล้วมีนักศึกษาของสถาบันแห่งหนึ่งเชิงดอยสุเทพนำนักศึกษาถอดเสื้อไปเป็นกลุ่มและดื่มกินเบียร์อย่างเปิดเผย ซึ่งทางภาคีฯได้ทำหนังสือไปถึงสถาบันแห่งนั้นเพื่อตรวจสอบแล้วแต่ก็ไม่ได้รับคำตอบแต่อย่างใดจนกระทั่งบัดนี้
ขณะที่ น.ส.จิราภรณ์ มีวาสนา ผ.ช.หน.อุทยานแห่งชาติสุเทพ-ปุย กล่าวว่าเมื่อปีที่แล้วได้พบว่า มีขยะจำนวนมากทิ้งอยู่สองข้างทางถนนขึ้นดอย ทางอุทยานฯ ได้ขอความร่วมมือกับกลุ่มเยาวชนทำความสะอาดซึ่งเด็กๆ เหล่านั้นต้องทำงานหนักมากแทบจะไม่ได้เงยหน้าขึ้นเลยเพราะขยะมีตลอดทาง เช้าวันดังกล่าวเป็นวันสำคัญทางศาสนามีรถทัวร์ของชาวต่างชาติผ่านขึ้นลงก็พบเห็นภาพที่ไม่สวยงาม และที่สำคัญยังพบว่ามีถุงยางอนามัยใช้แล้วปะปนอยู่กับขยะด้วย
ทั้งนี้ ทางอุทยานฯ พยายามจะป้องกันปัญหาที่ภาคประชาชนนำเสนอในปีนี้จะประสานกับทางตำรวจไม่ให้มีการนำเครื่องดื่มมึนเมาไปขายเช่นที่ผ่านมา และจะพยายามรณรงค์เรื่องขยะให้ดีขึ้น
อนึ่ง ประเพณีเดินขึ้นดอยวันวิสาขบูชาเชียงใหม่เชื่อมโยงกับตำนานการสร้างพระบรมธาตุพระเจ้ากือนา กษัตริย์ผู้ครองราชย์ในราชวงศ์มังรายเมื่อกว่า 600 ปีก่อนที่ทรงคิดหาสถานที่ที่จะสร้างวัดขึ้นเพื่อประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุอีกองค์หนึ่ง จึงทรงทำการเสี่ยงทายในวันวิสาขบูชา วันเพ็ญเดือน 6 ของปีนั้น ทรงอธิษฐานเสี่ยงช้างมงคล ถ้าช้างไปหยุด ณ จุดใด ก็จะใช้สถานที่นั้น เป็นที่สร้างวัดเพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ
จุดเปลี่ยนแปลงของประเพณีเกิดขึ้นเมื่อ พ.ศ.2477 เมื่อพระครูบาศรีวิชัยร่วมกับชาวล้านนาสร้างถนนขึ้นดอยสุเทพ เพราะเส้นทางเดิมที่ใช้เดินขึ้นดอยระยะทางประมาณ 14 กิโลเมตร ลักษณะเป็นทางเดินเท้า ทั้งสูงชันและคับแคบ ดังนั้นเมื่อเดินทางไปก็จะต้องพักแรมอยู่นมัสการอบรมสมโภชเป็นเวลาหลายวันถึงจะเดินทางกลับบ้าน เส้นทางที่ครูบาศรีวิชัยสร้างขึ้นนั้น ได้ชื่อว่า ถนนศรีวิชัย ซึ่งในตอนแรกที่ทำถนนเป็นถนนดินลูกรัง ต่อมามีการปรับปรุงเป็นถนนลาดยางในปี 2524 เมื่อพระธาตุดอยสุเทพเป็นเขตอุทยานแห่งชาติ
ประเพณีการเดินขึ้นดอยในยุคหลังครูบาศรีวิชัยสร้างถนนขึ้นสู่วัดพระธาตุดอยสุเทพ นอกจากจะเป็นการเดินขึ้นไปปฏิบัติธรรม สักการะองค์พระบรมธาตุดอยสุเทพแล้ว ยังเป็นการรำลึกถึงพระคุณแห่งครูบาศรีวิชัย ที่ได้เป็นผู้นำในการสร้างถนนขึ้นดอยสุเทพนี้อีกด้วย
การจัดงานบุญที่ยิ่งใหญ่ดังกล่าวในระยะหลังหน่วยราชการและสถาบันการศึกษาต่างๆ จะจัดขบวนแห่ที่สวยงามประกอบด้วยคนนับพันๆ คนเคลื่อนขบวนจากเชิงดอยสุเทพบริเวณลานครูบาศรีวิชัยขึ้นไป ซึ่งในระยะหลังการทำงานของหน่วยราชการมักจะใช้การขอความร่วมมือจึงมีผู้มาร่วมงานบางส่วนไม่ได้ตั้งใจจะมาเดินทำบุญจริง อีกทั้งมีการปล่อยให้พ่อค้าแม่ค้านำเครื่องดื่มของมึนเมามาตั้งขายตลอดรายทางทำให้เกิดสภาพอุจาดในวันสำคัญทางศาสนาและบริเวณสถานที่สำคัญทางศาสนาดังกล่าว
