เกียวโด (7 ต.ค.) นักวิทยาศาสตร์ชาวญี่ปุ่น กับ 2 นักวิจัยชาวอเมริกัน ได้รับรางวัลโนเบลสาขาการแพทย์ประจำปี 2568 จากงานวิจัยไขปริศนาระบบภูมิคุ้มกันปกติ ว่าทำไมจึงไม่ทำร้ายเซลล์ร่างกายตัวเอง
เมื่อวันที่ 6 ต.ค. 2568 คณะกรรมการรางวัลโนเบลได้มอบรางวัลโนเบล สาขาการแพทย์ ประจำปี 2568 ให้แก่ ศ.ชิมอน ซาคากุจิ นักภูมิคุ้มกันวิทยาชาวญี่ปุ่น กับ ดร.แมรี บรุนโคว และ ดร.เฟรด แรมส์เดลล์ 2 นักวิจัยชาวอเมริกัน โดยระบุว่า นักวิทยาศาสตร์ทั้ง 3 คน ค้นพบ “ทีเซลล์ควบคุม” (regulatory T-cells) “หน่วยตรวจการ” ที่คอยกำจัดบางส่วนของระบบภูมิคุ้มกันที่อาจโจมตีร่างกายตัวเองได้
งานวิจัยนี้กำลังถูกนำไปใช้เพื่อพัฒนาการรักษาแบบใหม่ สำหรับโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง (SLE/โรคพุ่มพวง) และโรคมะเร็ง
นายออลเลอ เคมเปอ ประธานคณะกรรมการโนเบลกล่าวว่า "การค้นพบนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการทำความเข้าใจว่า ระบบภูมิคุ้มกันทำงานอย่างไร และเหตุใดพวกเราทุกคนจึงไม่เป็นโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเองอย่างรุนแรง”
"ช่วยให้เราเข้าใจระบบภูมิคุ้มกันมากขึ้นว่า ปกป้องเราจากการติดเชื้อนับพันที่พยายามจะรุกรานร่างกาย แต่ในขณะเดียวกันก็ไม่ทำร้ายเนื้อเยื่อของเราเองได้อย่างไร"
งานวิจัยค้นพบว่า ระบบภูมิคุ้มกันของเราใช้ เซลล์เม็ดเลือดขาว ใช้เซ็นเซอร์ที่เรียกว่า “ตัวรับ” (receptors) ซึ่งถูกสร้างขึ้นแบบสุ่มด้วยการผสมผสานที่แตกต่างกันถึง “หนึ่งพันล้านล้านรูปแบบ” เพื่อคอยติดตามสัญญาณของการติดเชื้อ รวมถึงไวรัสและแบคทีเรียแปลกปลอมที่ไม่เคยพบมาก่อน
ตัวรับ/เซ็นเซอร์นี้ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันมีความสามารถในการพบและกำจัดที่หลากหลาย แต่เพราะเป็นตัวรับที่สร้างขึ้นมาแบบสุ่ม จึงทำให้มีโอกาสเกิดเซลล์เม็ดเลือดขาวที่สามารถโจมตีร่างกายของเราเองได้
อย่างไรก็ตาม ก่อนหน้านี้นักวิทยาศาสตร์ทราบอยู่แล้วว่าเซลล์เม็ดเลือดขาวที่อาจเป็นอันตรายเหล่านี้ บางส่วนจะถูกทำลายใน ต่อมไทมัส
งานวิจัยร่วมนี้ ศ.ชิมอน ซาคากุจิ จากมหาวิทยาลัยโอซากา ต่อยอดค้นพบจากการทดลองนำต่อมไทมัสออกจากหนูทดลองเพื่อย้อนรอยว่าพวกมันเกิดโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเองอย่างไร ขณะที่ดร.แมรี บรุนโคว จากสถาบันระบบชีววิทยา (Systems Biology) ในเมืองซีแอตเติล กับ ดร.เฟรด แรมส์เดลล์ บริษัทชีวเทคโนโลยี “โซโนมา ไบโอเทอราพิวติกส์” (Sonoma Biotherapeutics) ในซานฟรานซิสโก ศึกษาโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเองทางพันธุกรรมในหนูและมนุษย์ ซึ่งค้นพบ “ยีน” ที่มีความสำคัญต่อวิธีการทำงานของ “ทีเซลล์ตรวจการ/ควบคุม”
รางวัลโนเบลสาขาการแพทย์ในปีนี้มอบให้แก่การค้นพบ “ทีเซลล์ควบคุม” (regulatory T-cells) ที่รู้จักกันในชื่อ “ผู้ตรวจการของระบบภูมิคุ้มกัน” ซึ่งกำจัดเซลล์ภูมิคุ้มกันอื่น ๆ ที่กำลังโจมตีร่างกาย
คนที่เป็นโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง อย่างเบาหวานประเภท 1, โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง และโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ ส่วนหนึ่งจึงเกิดจากระบบตรวจการนี้ล้มเหลว
"การค้นพบเหล่านี้ได้วางรากฐานสำหรับสาขาการวิจัยใหม่ และกระตุ้นให้เกิดการพัฒนาการรักษาใหม่ ๆ สำหรับโรคมะเร็งและโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง"
ในกรณีของ “มะเร็ง” นั้น ทีเซลล์ควบคุมจะหยุดยั้งไม่ให้ร่างกายต่อสู้กับเนื้องอก ส่วนใน “โรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง” คือการหาทางเพิ่มจำนวนทีเซลล์ตรวจการ เพื่อให้ร่างกายไม่ถูกระบบภูมิคุ้มกันโจมตีอีกต่อไป ทั้งการลดความเสี่ยงของการที่ร่างกายปฏิเสธการปลูกถ่ายอวัยวะด้วยเช่นกัน