"ออนเซ็น" เข้าได้ไม่ต้องอาย

คอลัมน์ “เรื่องเล่าสะใภ้ญี่ปุ่น” โดย “ซาระซัง”



สวัสดีค่ะเพื่อนผู้อ่านทุกท่าน สมัยก่อนที่นักท่องเที่ยวยังไม่ล้นหลามในญี่ปุ่น การแช่น้ำร้อนร่วมกับคนอื่นใน “ออนเซ็น” หรือบ่อน้ำร้อนของญี่ปุ่นแบบต้องล่อนจ้อนทุกกระเบียดนิ้ว คงเป็นเรื่องประดักประเดิดเต็มทีสำหรับคนต่างชาติที่ไม่คุ้นเคย แต่เดี๋ยวนี้กลับเป็นที่ชื่นชอบมากขึ้น ทำให้สถานที่ซึ่งเปิดรับคนที่มีรอยสักก็มากขึ้นด้วย

แม้ประเทศญี่ปุ่นจะตั้งอยู่บนวงแหวนภูเขาไฟ ซึ่งเสี่ยงเกิดภูเขาไฟระเบิดและแผ่นดินไหวได้ง่าย แต่ก็มีข้อดีตรงที่ทำให้ญี่ปุ่นอุดมสมบูรณ์ไปด้วยออนเซ็นทั่วประเทศถึงกว่า 27,000 แห่งเลยทีเดียว แต่ละแห่งมีแร่ธาตุแตกต่างกัน และเชื่อกันว่ามีผลต่อการรักษาโรคที่แตกต่างกันไป นอกจากนี้ความร้อนก็ยังช่วยให้เลือดหมุนเวียนดี จึงกระตุ้นให้ส่วนต่าง ๆ ของร่างกายทำงานดีขึ้น และยังแก้ปวดเมื่อยได้ด้วย


ออนเซ็นส่วนใหญ่จะแบ่งแยกชายหญิง สังเกตได้ด้วยม่านหน้าห้อง ม่านสีน้ำเงินคือห้องอาบน้ำรวมของผู้ชาย ม่านสีชมพูหรือแดงคือห้องอาบน้ำรวมของผู้หญิง มีอยู่หลายแห่งที่ห้องอาบน้ำของแต่ละฝั่งมีบ่อน้ำร้อนไม่เหมือนกัน ซึ่งเขาจะแบ่งช่วงเวลาไว้สำหรับสลับห้องอาบน้ำ คือพอถึงช่วงเวลาปิดใช้ห้องอาบน้ำทั้งสองฝั่ง พนักงานก็จะใช้โอกาสนี้สลับม่านหน้าห้อง เพื่อแขกที่มาใช้บริการในรอบต่อไปจะได้เปลี่ยนบรรยากาศไปใช้ห้องอาบน้ำอีกแบบบ้าง

ภายในห้องอาบน้ำ

สมัยที่ฉันไปออนเซ็นครั้งแรกกับเพื่อนนั้น รู้สึกว่าโลกที่ฉันเคยรู้จักช่างกลับตาลปัตร เป็นไปได้อย่างไรที่ห้องเปลี่ยนเสื้อจะเป็นห้องโล่งโจ้ง ไม่มีฝากั้นเป็นส่วนตัว ฉันเหลือบไปดูว่าคนอื่นเขาไม่รู้สึกว่ามันผิดปกติบ้างหรือไร ก็ไม่เห็นจะมีใครสนใจใคร แต่ละคนเอาเสื้อผ้าที่ถอดออกใส่ตระกร้าวางไว้บนชั้น แล้วถือผ้าขนหนูผืนเล็กเดินเข้าห้องอาบน้ำ ส่วนผ้าขนหนูผืนใหญ่ต้องทิ้งไว้ในห้องเปลี่ยนเสื้อเท่านั้น ฉันอยากจะร้องกรี๊ดประท้วงว่าไม่จริงงงง !


ที่ผ่านมาฉันรู้จักออนเซ็นหรือห้องอาบน้ำรวมจากหนังสือการ์ตูน และเคยสงสัยว่าต่างฝ่ายต่างเห็นกันแบบนี้ไม่ชวนให้รู้สึกสัปดนแย่หรือ แต่พอมาใช้บริการจริงแล้วผิดจากที่คิดมาก เพราะจะได้เห็นความจริงของร่างกายคนส่วนใหญ่ซึ่งไม่ได้หุ่นดีหรือสวยงามเหมือนนายแบบนางแบบ แต่จะพบความขาด ๆ เกิน ๆ และความร่วงโรยของสังขารไปตามวัยตั้งแต่เด็กยันแก่ เห็นแล้วรู้สึกปลงว่าตัวเองก็กำลังกลายเป็นแบบนั้นด้วยไปตามกาลเวลา

ในห้องเปลี่ยนเสื้อผ้าจะมีห้องสุขาอยู่ด้วย ควรเข้าให้เรียบร้อยก่อนแล้วไปอาบน้ำ จากนั้นเมื่อเดินเข้าสู่ห้องอาบน้ำ จะเห็นว่ามุมหนึ่งเป็นที่นั่งอาบน้ำสระผมให้สะอาดก่อนลงไปแช่ในบ่อรวม มีฝักบัวที่ติดตั้งอยู่ในระดับสูงพอดีเอื้อมมือจับได้เมื่อนั่งลงบนม้านั่งเตี้ย ๆ มีขัน ยาสระผม เจลล้างหน้า สบู่อาบน้ำไว้พร้อม


ออนเซ็นแต่ละแห่งมีเอกลักษณ์

บริเวณที่เป็นบ่อน้ำร้อนให้แช่ตัวอาจมีหลายบ่อแล้วแต่สถานที่ เช่น บ่อร้อนจัด บ่อร้อนน้อยหน่อย บ่อเย็นจัด บ่อเล็ก บ่อใหญ่ บางที่ลอยแอปเปิลหรือส้มไว้ในบ่อ เคยเจอบางแห่งออกแบบคล้ายสปา ในบ่อเป็นแท่นคล้ายเตียงนอน มีที่ให้วางศีรษะ และมีแรงดันน้ำพุ่งออกมานวดตัว ถ้าโชคดีเจอสถานที่แบบนี้ก็จะสนุกเป็นพิเศษและอยู่ได้เป็นชั่วโมง ๆ จนไม่อยากออกเลยทีเดียว

หลายแห่งมีจุดขายออนเซ็นอยู่ที่บ่อนอกอาคาร บางทีก็ออกแบบบ่อเหมือนสระน้ำธรรมชาติที่ทำจากหินก้อนใหญ่ซ้อนกัน ดูเผิน ๆ คล้ายบ่อปลาเล็ก ๆ ในสวน บางทีก็เป็นอ่างไม้ทันสมัย และอาจมีธรรมชาติให้ชมสบายตา เช่น อยู่ติดกับลำธารเล็ก ๆ หรือมีสวนสวย หรือมองเห็นทิวทัศน์เปิดโล่งใต้ท้องฟ้า เป็นต้น เวลาได้แช่น้ำร้อนท่ามกลางอากาศภายนอกแบบนี้จะรู้สึกปลอดโปร่งมากทีเดียว


ส่วนแหล่งออนเซ็นที่ส่งกลิ่นกำมะถันอบอวลราวกลิ่นคลองเน่าอ่อน ๆ กลับเป็นออนเซ็นชั้นเลิศ และมักจะมีอะไรที่แลดูคล้ายเศษทิชชูลอยอยู่ในน้ำ สิ่งนี้เรียกว่า “หยุ-โนะ-ฮา-หนะ” (湯の花) เป็นตะกอนของแร่ธาตุในน้ำที่ตกผลึก ไม่ใช่ขยะหรือสิ่งสกปรกแต่อย่างใด และที่แปลกคือแม้จะแช่น้ำในออนเซ็นกลิ่นแรงแบบนี้ ก็ไม่ปรากฏว่ากลิ่นหึ่ง ๆ จะติดตัวหลังอาบน้ำไปด้วย

แต่ว่าบ่อน้ำร้อนนั้นมักจะร้อนค่อนข้างมาก แม้จะแช่ตัวสบายอย่างไรก็ไม่ควรแช่นาน เพราะเดี๋ยวขึ้นมาแล้วจะเวียนหัวจัด ดังนั้นควรแช่สักห้านาทีแล้วขึ้นมาอาบน้ำเย็นเสียหน่อย พอคลายร้อนแล้วค่อยลงไปแช่ใหม่ก็ได้ หรือบางคนก็เปลี่ยนไปแช่บ่อนอกอาคาร รับลมสดชื่นแทน

สถานที่แห่งความเท่าเทียม

สาวอินเดียคนหนึ่งเล่าว่าตอนเข้าออนเซ็นครั้งแรก เธอรู้สึกไม่มั่นใจในรูปร่างตัวเองเพราะพุงย้วย แต่พอเห็นว่าแต่ละคนก็พากันอาบน้ำชำระร่างกายตัวเองไป ไม่ได้มีใครมาคอยนั่งตัดสินรูปร่างชาวบ้าน เธอก็เลยโล่งอก และประสบการณ์นั้นก็ช่วยให้เธอเลิกรู้สึกแย่กับหุ่นตัวเอง

คงเป็นเพราะเมื่ออยู่ในออนเซ็นแล้ว ทุกคนดูเท่าเทียมกันเมื่อไร้เสื้อผ้าอาภรณ์ ไม่มีเปลือกนอกให้แบ่งเขาแบ่งเรา อีกทั้งยังได้เห็นว่าคนส่วนใหญ่ก็ไม่ได้มีรูปร่างสมบูรณ์แบบกันทั้งนั้น ใจเลยพลอยหมดอคติทั้งต่อตัวเองและต่อคนอื่นไปด้วย และบางทีก็จะได้เจอคนญี่ปุ่นที่ชวนคุยหรือเป็นมิตรกว่ายามปกติ ทั้งที่โดยทั่วไปแล้วคนญี่ปุ่นดูจะไม่นิยมทักทายคนแปลกหน้าสักเท่าไหร่


ว่ากันว่าออนเซ็นหรือโรงอาบน้ำที่อยู่ในท้องถิ่นเป็นสถานที่เข้าสังคมด้วย เพราะเป็นที่แลกเปลี่ยนข่าวสารและถามไถ่สารทุกข์สุกดิบกันและกัน ฟังดูแล้วทำให้นึกถึงโรงอาบน้ำของจักรวรรดิโรมันและบางประเทศในยุโรปโบราณ ซึ่งก็เป็นแหล่งสมาคมแบบที่ต้องเปลือยกายกันเข้าไปใช้บริการเหมือนญี่ปุ่น แต่อาจจะมีรายละเอียดปลีกย่อยต่างกัน ในยุคปัจจุบันนี้โรงอาบน้ำนอกประเทศญี่ปุ่นส่วนใหญ่น่าจะต้องใส่ชุดว่ายน้ำเวลาเข้า

“รอยสัก” สิ่งต้องห้ามในออนเซ็น

ที่ผ่านมาญี่ปุ่นจะไม่ยอมให้คนที่มีรอยสักเข้าใช้บริการออนเซ็นหรือโรงอาบน้ำ เพราะมีภาพลักษณ์ว่าเป็นยากูซ่า แต่คนต่างชาติที่มีรอยสักโดยไม่ได้เป็นยากูซ่าหรือเป็นผู้ร้ายก็มีเยอะ เดี๋ยวนี้วัยรุ่นญี่ปุ่นที่สักตัวก็มีมากขึ้นเหมือนกัน เลยมีออนเซ็นบางแห่งที่อนุโลมให้คนมีรอยสักเข้าใช้บริการได้ หรือถ้าเป็นรอยสักเล็ก ๆ ก็อาจให้เอาพลาสเตอร์กันน้ำปิดไว้ สามารถตรวจสอบได้จากหน้าเว็บไซต์ แต่ถ้าที่ไหนไม่ได้บอกไว้ก็อาจต้องลองถามดู และบางแห่งอาจติดป้ายประกาศไว้ในออนเซ็นเลยว่า ห้ามคนมีรอยสักเข้า

ถ้าหากไม่สามารถแช่ออนเซ็นรวมกับคนอื่นได้เพราะมีรอยสัก ก็สามารถหาสถานที่ซึ่งมีบ่อน้ำร้อนภายในห้องพักเลย หรือไม่ก็เช่าบ่อแบบใช้ส่วนตัวซึ่งเขาจะมีรอบให้จองคิว หรือบางแห่งก็มีออนเซ็นสำหรับครอบครัว(家族風呂 คะ-โซะ-ขุ-บุ-โระ) ด้วย โดยจะมีห้องอาบน้ำและห้องเปลี่ยนเสื้อไว้ให้พร้อม บางครอบครัวที่มีเด็กเล็กก็สะดวกแบบนี้มากกว่า เพราะไม่ต้องกลัวว่าลูกตัวเองจะเล่นซนแล้วทำน้ำสาดกระจายใส่คนอื่น


แช่น้ำร้อนแล้วต้องดื่มนมสด/กาแฟนม?

ถ้าเป็นโรงอาบน้ำ อาจได้เห็นตู้ขายนมสดหรือกาแฟนมบรรจุขวดแก้วด้วยนะคะ พอคนญี่ปุ่นแช่น้ำร้อนเสร็จ เปลี่ยนเสื้อผ้าเรียบร้อย ก็อาจจะมานั่งพักดื่มนมสดหรือกาแฟให้ชื่นใจ

ทำไมแช่น้ำร้อนแล้วต้องดื่มนมหรือกาแฟ? สื่อของจีนแห่งหนึ่งคาดเดาว่าคงเหมือนโรงหนังที่มาคู่กับป็อบคอร์นกระมัง โรงอาบน้ำก็เลยต้องมาคู่กับนมสดหรือกาแฟ อะไรอย่างนี้หรือเปล่า เป็นการคาดเดาที่น่ารักดีนะคะ

ส่วนฉันตอนแรกเดาว่าน่าจะเป็นเพราะสมัยที่นมสดกับกาแฟเริ่มเป็นที่แพร่หลายในญี่ปุ่นผ่านวัฒนธรรมตะวันตก บริษัทผู้ผลิตเขาคงเอามาฝากขายตามโรงอาบน้ำแล้วคงจะฮิต เลยกลายเป็นสิ่งที่นิยมทำต่อกันมาจนบัดนี้ พอไปค้นข้อมูลเพิ่มก็พบว่าถูกต้องครึ่งหนึ่ง

ที่ถูกอีกครึ่งหนึ่งก็คือว่า ช่วงหลังสงครามโลกนั้น ตามบ้านเรือนส่วนใหญ่ยังไม่มีตู้เย็น แต่ตามโรงอาบน้ำจะมี ดังนั้นหากอยากดื่มนมสดเย็นชื่นใจ ก็ต้องไปดื่มตามโรงอาบน้ำนี่เอง คงเพราะอย่างนี้คนญี่ปุ่นจึงมักนึกถึงนมสดหรือกาแฟนมหลังแช่น้ำร้อน บางคนถึงกับบอกว่าถ้าแช่น้ำร้อนแล้วไม่ได้ดื่มนมหรือกาแฟนม จะรู้สึกเหมือนขาดอะไรไป


พวกนมสดหรือกาแฟนมบรรจุขวดนี้ เท่าที่ฉันสังเกตมาจะเจอบ่อยที่โรงอาบน้ำ ส่วนตามออนเซ็นยังไม่เคยเห็นเอง แต่ได้ยินว่าบางแห่งก็มีขายเหมือนกัน เดี๋ยวนี้มีแบบที่เป็นตู้กดอัตโนมัติด้วย

โดยสรุปแล้วออนเซ็นก็เป็นที่สำหรับพักผ่อนหย่อนใจ รักษาสุขภาพร่างกาย และในบางท้องถิ่นก็ยังเป็นที่ให้ชาวบ้านได้มาพบปะพูดคุยกันด้วย ออนเซ็นจึงนับว่าเป็นสิ่งที่อยู่คู่กับชีวิตคนญี่ปุ่นมานาน และเป็นเสน่ห์อย่างหนึ่งที่ขาดไม่ได้ของญี่ปุ่นเลยทีเดียว

แล้วพบกันใหม่สัปดาห์หน้า สวัสดีค่ะ.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"ซาระซัง"  เธอเคยใช้ชีวิตอยู่ที่กรุงโตเกียวนานกว่า 5 ปี ปัจจุบันติดตามสามีไปทำงาน ณ สหรัฐอเมริกา ติดตามคอลัมน์ “เรื่องเล่าสะใภ้ญี่ปุ่น” ที่ MGR Online ทุกวันอาทิตย์.