ญี่ปุ่นกับโลกแห่งงานฝีมือ

คอลัมน์ "เรื่องเล่าสะใภ้ญี่ปุ่น" โดย "ซาระซัง"

สวัสดีค่ะเพื่อนผู้อ่านที่รักทุกท่าน สำหรับสาว ๆ ที่ชอบงานฝีมืออยู่บ้าง คงพอทราบว่าหนังสือสอนทำงานฝีมือในบ้านเราที่มีแบบใหม่ ๆ สวยน่ารักจำนวนมากจะเป็นหนังสือแปลจากภาษาญี่ปุ่น ยิ่งถ้าอาศัยอยู่ในญี่ปุ่นจะเห็นเลยค่ะว่าเดี๋ยว ๆ ก็มีงานฝีมืออะไรใหม่ ๆ ออกมาให้ลองทำอีกแล้ว ดูไปก็อดทึ่งไปไม่ได้นะคะที่ญี่ปุ่นมีหัวสร้างสรรค์ทางนี้มากมายแบบไร้ขีดจำกัดจริง ๆ

ในหมู่สตรีชาวญี่ปุ่นที่ฉันรู้จัก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในวัย 50 ขึ้นไปมักทำงานฝีมือเป็นงานอดิเรก งานฝีมือที่ฉันเคยได้รับมาเป็นของขวัญมีทั้งเทะมาริ (ลูกบอลที่ทำจากด้าย เป็นของเล่นเด็กผู้หญิงในสมัยโบราณ) ของตกแต่งบ้านธีมคริสต์มาสที่ทำจากผ้าปัก รองเท้าแตะใส่ในบ้านที่สานจากเศษผ้า และกระทั่งเสื้อผ้าออกแบบเองเย็บเอง

ฉันได้รับเทะมาริมาจากคุณป้าสะใภ้ ท่านเป็นคนรุ่นเก่าและมีรสนิยมดี มีความรู้แบบกุลสตรีญี่ปุ่นแท้ที่เย็บปักถักร้อยเก่ง แต่งชุดกิโมโนเองเป็น (คือคนญี่ปุ่นจำนวนมากไม่สามารถแต่งกิโมโนเองได้ อย่างสามีฉันซึ่งแต่งชุดฮาคามะในวันแต่งงานก็ต้องให้คุณป้าช่วยแต่งให้) ท่านให้เทะมาริมาพร้อมกับกล่องพลาสติกใสซึ่งเป็นทรงกลมเหมือนกัน บอกว่า “ถ้าจะวางตั้งโชว์ก็หาหนังยางมาเส้นหนึ่ง วางเทะมาริไว้ตรงกลางหนังยาง จะได้ไม่กลิ้งไปกลิ้งมา”

ส่วนคนที่ให้เสื้อเย็บเองก็เป็นคุณป้าวัย 70-80 แล้วแต่ยังแข็งแรงมาก ท่านเป็นนักทำตุ๊กตาผ้าอาชีพซึ่งมีแกลเลอรี่ของตัวเอง ฉันเคยไปดูมา ท่านจัดแสดงแยกไว้เป็นธีม ส่วนใหญ่ธีมหนึ่ง ๆ มีตุ๊กตาหลายตัวประกอบกันคล้ายเล่าเป็นเรื่องราว ทุกอย่างที่จัดแสดงประกอบก็ทำจากผ้าที่เย็บเองทั้งสิ้น ชุดที่ท่านให้ฉันมาก็เป็นชุดเอี๊ยมตัวโคร่งทำจากผ้าบางสีดำมีลวดลาย เย็บด้วยมือแบบลวก ๆ ราวกับทดลองเย็บ แต่เอามาใส่จริงได้ เป็นชุดที่ถ้าใส่ออกนอกบ้านคงมีแต่คนมองอย่างแปลกประหลาด แต่ถ้าใส่ในบ้านแล้วเดินเหินสบาย ทำอะไรต่อมิอะไรคล่องดี

คุณป้าคนหนึ่งซึ่งรู้จักกันที่อเมริกา ก็ทำพวงดอกไม้แห้งที่สานเป็นทรงวงแหวนสำหรับประดับหน้าประตูบ้านด้วยตัวเองเหมือนกันค่ะ ตอนเจ้าตัวบอกว่าทำเองนี่ ฉันไปยืนมองดูรายละเอียดอยู่นานเลย งามมากอย่างน่าทึ่งทีเดียว

แต่ฉันกลับไม่รู้จักคนญี่ปุ่นวัยเดียวกันหรืออ่อนกว่าที่ทำงานฝีมือเลย ชวนให้รู้สึกว่าคนรุ่นใหม่คงไม่ค่อยมีใครทำงานฝีมือเป็นงานอดิเรกกันเท่าไหร่แล้ว แต่อย่างไรก็ตาม การที่ญี่ปุ่นมีหนังสือและเว็บไซต์สอนทำงานฝีมือชนิดใหม่ ๆ ออกมาอย่างต่อเนื่อง และมีอุปกรณ์ทำงานฝีมือขายเป็นเซ็ทสำหรับลองทำเป็นชิ้น ๆ ก็แสดงว่ายังพอมีคนที่สนใจงานฝีมืออยู่บ้างไม่ขาด

ความหลากหลายของงานฝีมือญี่ปุ่นแต่ละอย่างชวนให้น่าลองทำไปหมดเลยค่ะ แม้เป็นงานลักษณะเดียวกันก็สามารถสร้างความแตกต่างแยกย่อยออกไปได้อีกมากที่แล้วแต่วัสดุที่ใช้ การออกแบบ และการนำไปใช้ประโยชน์ บางอย่างก็น่าทึ่งว่าโอ้โฮ คิดออกมาได้อย่างไรกันนะ ถ้ามีการประกวดงานฝีมือของโลกประเภทสวยงาม มีความคิดสร้างสรรค์ และสะท้อนวัฒนธรรม ฉันว่าญี่ปุ่นคงติดอันดับต้น ๆ แน่เลย

งานฝีมือที่นิยมกันในญี่ปุ่น ได้แก่ งานประดิษฐ์ที่ทำจากผ้าญี่ปุ่นจับจีบเป็นลายดอกไม้หรือลวดลายต่าง ๆ แล้วทำเป็นเครื่องประดับ ตุ๊กตาผ้าสักกะหลาด เสื้อผ้าตุ๊กตาไปจนถึงเสื้อผ้าเด็กและผู้ใหญ่ เทะมาริจิ๋วที่ทำเป็นเครื่องประดับผมหรือของตกแต่ง งานปักและงานถักที่สามารถสร้างสรรค์ผลงานได้ไม่จำกัด และของใช้ที่ทำจากกระดาษ ไม่ว่าจะเป็น กล่องแบบต่าง ๆ ลิ้นชักขนาดเล็ก และการ์ดสำหรับตกแต่งกล่องของขวัญ เป็นต้น

ร้านขายอุปกรณ์งานฝีมือในญี่ปุ่นมีทุกอย่างครบครัน ถ้าลองเดินดูในร้านก็จะเห็นว่าเทรนด์ในช่วงนี้มีอะไรบ้าง ถ้าไม่แน่ใจว่าจะทำแล้วชอบ ก็อาจจะลองซื้อเซ็ทสำหรับทำงานฝีมือหนึ่งชิ้นมาลองทำดูก่อน ถ้าชอบก็อาจจะหาหนังสือหรือเว็บไซต์สอนทำ แล้วซื้ออุปกรณ์มาทำเพิ่มเติม จะได้ไม่เสียเงินทองครั้งละมากมายกับสิ่งที่ไม่ได้ชอบจริงจัง

นอกจากร้านขายอุปกรณ์งานฝีมือโดยเฉพาะแล้ว ร้านร้อยเยนก็มีขายอุปกรณ์งานฝีมือเหมือนกัน ถ้าใครชอบทำงานฝีมืออยู่แล้ว และทราบว่าต้องการอุปกรณ์แบบไหน หรืออยากได้อุปกรณ์ใหม่ ๆ ก็ลองไปดูที่ร้านร้อยเยนดู มีให้เลือกหลายแบบอยู่ค่ะ

ที่ฉันเคยลองทำและคิดว่าสนุกดีก็คือ กระเป๋าขนาดจิ๋วที่เป็นรูปร่างของขนม "มาการ็อง" ที่ทำจากผ้าซึ่งมีซิปเปิดปิดได้ ฉันซื้อแบบเป็นเซ็ทมาจากร้านขายอุปกรณ์งานฝีมือ ราคาประมาณหนึ่งพันเยน หนึ่งเซ็ทมีอุปกรณ์เท่าที่จำเป็นเพียงพอต่อการทำมาการ็องหนึ่งชิ้น แต่ต้องหากาวและกรรไกรเอาเอง วิธีทำนั้นง่ายกว่าที่คิดมาก ใช้เวลาทำตามไม่นานก็เสร็จ ตอนที่ทำและหลังทำเสร็จก็รู้สึกว่า “สนุกจังเลย” เห็นผลงานแล้วก็ภาคภูมิใจ และงงตัวเองว่าทำสำเร็จได้อย่างไรนี่

แต่ดีใจได้ไม่นานความกลุ้มใจก็มาเยือน เพราะไม่รู้จะเอาไปใช้ประโยชน์อย่างไรต่อ แม้จะน่ารักดี แต่ก็ชิ้นเล็กและใส่ของอะไรไม่ได้จริงสักเท่าไหร่ เห็นบางคนเขาว่าเอาไปใส่เศษสตางค์ หูฟัง หรือต่างหูได้ แต่ฉันว่าเอาเข้าจริงคงไม่ค่อยมีคนพก "มาการ็อง" ใส่สิ่งเหล่านี้เวลาไปข้างนอกอยู่ดี เพราะใส่เศษสตางค์ได้แค่สองสามเหรียญ หูฟังต้องไม่มีสาย และต่างหูคงไม่ค่อยมีใครพกออกไปนอกบ้าน หรือถ้าจะใส่แล้วเก็บไว้ที่บ้าน เวลาจะใช้ต่างหูแต่ละชิ้นคงต้องมานั่งหากันวุ่นวายว่าอยู่ในมาการ็องชิ้นไหน

อีกอย่างที่ฉันเคยลองทำคือตรายางจากยางลบค่ะ ปกติชอบตรายางอยู่แล้ว พอเห็นลวดลายตรายางแบบญี่ปุ๊นญี่ปุ่นสวยดี ก็เลยซื้ออุปกรณ์มาลอง แต่มันเป็นงานที่ละเอียดและต้องอาศัยมือที่เที่ยงในการแกะยางลบด้วยมีดแกะสลัก ไม่อย่างนั้นก็ขาดและต้องเริ่มใหม่ จึงต้องใจเย็นและอดทนพอสมควร

คนญี่ปุ่นที่ชอบทำงานฝีมือบอกว่า ข้อดีของการทำงานฝีมือมีมากมาย คือได้เรียนรู้เทคนิคอะไรใหม่ ๆ และเกิดความคิดสร้างสรรค์ พอเริ่มจับหลักในการทำอะไรได้ปุ๊บ ก็จะมีไอเดียผุดขึ้นมาให้ลองทำอย่างอื่นอีก ระหว่างทำก็ยังคลายเครียด ลืมความวุ่นวายต่าง ๆ ไปชั่วคราว แถมพอทำเสร็จแต่ละชิ้นก็เกิดความรู้สึกดีว่าทำอะไรได้สำเร็จ หรือรู้สึกภาคภูมิใจที่ตนเองสามารถสร้างสรรค์ผลงานขึ้นมาได้จากการนำวัสดุต่าง ๆ มาประกอบเข้าด้วยกัน

ยิ่งถ้าเป็นวัยเกษียณ การมีงานฝีมือทำน่าจะมีประโยชน์ไม่น้อยเลยค่ะ เพราะทำให้ได้ใช้สมองอยู่เรื่อย ๆ ในการเคลื่อนไหวหยิบจับและในการทำสิ่งใหม่ ๆ รวมทั้งได้ใช้เวลาทำอะไรให้เพลิดเพลิน ลดความรู้สึกเบื่อหรือเหงาได้ดีเหมือนกัน อย่างคุณแม่ฉันท่านชอบจัดดอกไม้ แต่เดิมท่านก็หัดจากคนอื่น แล้วคงชอบเลยทำบ่อย ๆ จนเดี๋ยวนี้ชำนาญ และมีคนมาขอเรียนด้วย เวลากลับไปที่บ้านก็จะเห็นดอกไม้ที่แม่จัดไว้วางอยู่ตามมุมต่าง ๆ ของบ้าน ดูเพลินตาดี

งานฝีมือดูเผิน ๆ อาจจะเหมือนเป็นงานอดิเรกของผู้หญิง แต่ก็ไม่แน่เสมอไปนะคะ มีผู้ชาย(แท้)จำนวนมากที่เป็นช่างทำงานฝีมือในยุคโบราณหรือเป็นมืออาชีพยุคนี้ ไม่ว่าจะเป็นช่างทำตุ๊กตา นักจัดดอกไม้ นักออกแบบเสื้อผ้า หรือกระทั่งงานเย็บปักถักร้อย ก็คงเหมือนกับการทำอาหารนั่นเองค่ะ เรามักคุ้นเคยกับการที่ผู้หญิงจะเข้าครัวทำอาหาร แต่เชฟมือหนึ่งส่วนใหญ่จะเป็นชายมากกว่าหญิงเสียอีก

ถ้ารู้สึกเบื่อหรืออยากหาอะไรใหม่ ๆ ทำดู อยากให้เพื่อนผู้อ่านลองวางสมาร์ทโฟนลง พักจากเล่นเกมหรือท่องเน็ตไปเรื่อย หันมาหางานฝีมือ(หรืองานอดิเรกอื่น ๆ)ทำดูก็น่าจะเปลี่ยนบรรยากาศได้มากโขอยู่นะคะ นอกจากจะได้กระตุ้นสมองและคลายเครียดแล้ว ยังอาจได้ค้นพบความสนุกหรือความชอบแบบใหม่ที่ไม่เคยนึกถึงก็ได้

มีงานฝีมืออะไรสนุก ๆ อย่าลืมแนะนำกันบ้างนะคะ แล้วพบกันใหม่สัปดาห์หน้า สวัสดีค่ะ.

---

"ซาระซัง" สาวไทยที่ถูกทักผิดว่าเป็นสาวญี่ปุ่นอยู่เป็นประจำ เรียนภาษาญี่ปุ่นตั้งแต่ชั้นประถม และได้พบรักกับหนุ่มแดนอาทิตย์อุทัย เป็น “สะใภ้ญี่ปุ่น” เธอเคยใช้ชีวิตอยู่ที่กรุงโตเกียวนานกว่า 5 ปี ปัจจุบันติดตามสามีไปทำงาน ณ สหรัฐอเมริกา ติดตามคอลัมน์ “เรื่องเล่าสะใภ้ญี่ปุ่น” ที่ MGR Online ทุกวันอาทิตย์.