ชมสวนญี่ปุ่น รู้จัก “ชิชิ โอโดชิ” เสนาะโสต สงบใจ

ในสวนของญี่ปุ่นมักจะมีสิ่งของอย่างหนึ่ง เป็นกระบอกไม้ไผ่ที่ทำเป็นอุปกรณ์คล้ายกับกระดานหก เมื่อมีน้ำผ่านเข้าไปจนเต็ม กระบอกไม้ไผ่ก็จะกระดกลง เกิดเสียงดังเมื่อกระทบพื้น สิ่งนี้เรียกว่า “ชิชิ โอโดชิ” ซึ่งแปรเปลี่ยนจากอุปกรณ์ทางการเกษตร มาเป็นของประดับที่สะท้อนวิถีแห่งธรรมชาติ

ชิชิ โอโดชิ ししおどし ที่อยู่ในสวนญี่ปุ่นอาจไม่ใช่ของแปลก เพราะพบเห็นได้ทั่วไป แต่แม้แต่คนญี่ปุ่นเองก็ไม่ใช่ว่าจะรู้จักกันทุกคน โดยเฉพาะคนรุ่นหนุ่มสาวอาจไม่รู้ว่าเรียกว่าอะไร ?

ชิชิ โอโดชิ ทำจากไม้ไผ่ที่ตัดมาท่อนหนึ่ง นำมาติดกับแกนหลักตรงจุดที่ห่างจากกึ่งกลางของกระบอกไม้ไผ่เล็กน้อย เพื่อที่จะได้กระดกขึ้นกระดกลงเหมือนกระดานหก ข้างในกระบอกมีข้อกั้นปล้องอยู่ พอเราปล่อยน้ำเข้าไปจนเต็มปล้อง น้ำหนักของน้ำก็จะถ่วงให้กระบอกไม้ไผ่ด้านนั้นตกวูบลง เทน้ำทิ้งจนหมด แล้วกระดกตัวกลับทันที
ในตอนนี้ กระบอกไม้ไผ่อีกด้านหนึ่งก็จะตกกระทบกับฐานหินที่วางรองไว้ เกิดเป็นเสียงกังวาน

ในสมัยโบราณ ชิชิ โอโดชิ เป็นอุปกรณ์สำหรับเกษตรกร คำว่า ชิชิ หมายถึง กวาง หรือหมูป่า ส่วน โอโดชิ แปลว่า ทำให้ตกใจกลัว ชิชิ โอโดชิ จึงเป็นเครื่องมือที่เกษตรกรสมัยโบราณใช้ทำเสียงไล่สัตว์ป่าและนกป่า ให้ตื่นตกใจหนีไป เพื่อที่พวกมันจะได้ไม่มากัดกินและทำลายพืชผล

ต่อมา วัด ชิเซ็นโด ที่ชานเมืองเกียวโต ได้นำ ชิชิ โอโดชิ มาประดับในสวนของทางวัด ทัศนียภาพของเนินเขาและป่าไผ่ กลิ่นหอมของดอกไม้ และเสียงของชิชิ โอโดชิ กังวานในความเงียบสงบ ทำให้ผู้มาเยี่ยมชมสวนรื่นรมย์ทั้งตา จมูก หู และ ใจ

ฟังความเงียบ ก้องในหู สงบในใจ

คนญี่ปุ่นใช้หูฟังเสียงที่เกิดขึ้นในธรรมชาติ และยังฟังความเงียบด้วย ชิชิ โอโดชิ เทน้ำออกจากกระบอกจนหมดแล้วกระดกลงไปกระทบแท่นหิน เกิดเสียงสะท้อนครั้งหนึ่งแล้ว ก็จะไม่ส่งเสียงอีกจนกว่าน้ำจะไหลเข้าไปขังเต็มปล้องอีกครั้ง

ชิชิ โอโดชิ นอกจากจะสร้างเสียงอันสุนทรีย์แล้ว คนเรายังสามารถปล่อยอารมณ์ให้เพลิดเพลินไปกับความเงียบที่เกิดขึ้นระหว่างนั้นด้วย กวีผู้หนึ่งพรรณาไว้ว่า เสียงของชิชิโอโดชิ ตีบอกจังหวะในความเงียบสงบแต่ผู้ที่ได้ยินรับรู้ได้ถึงการเคลื่อนผ่านของกาลเวลา

วัฒนธรรมดั้งเดิมของญี่ปุ่น คือ วัฒนธรรมของศิลปะการเว้นจังหวะว่าง เช่นในศิลปะการแสดง ช่วงที่เงียบสนิทไม่มีเสียงอะไรเลยนั้น เป็นช่วงที่ความเจนจัดสุดยอดของศิลปินแสดงออกมา

คนในสังคมสมัยใหม่คุ้นกับเสียงอึกทึกครึกโครม จนอาจลืมไปว่าความเงียบสงบนั้นเป็นเช่นไร แต่เมื่อจิตสงบ แม้แต่เสียงเบาๆ ของ กระบอกไม้ไผ่ชิชิ โอโดชิ ก็ยังก้องกังวาน เป็นเสียงที่ดังแต่เสนาะหู.