เงินเดือนสูงแต่ต้องย้ายบ่อยหรือเงินน้อยกว่าแต่อยู่ประจำ...คนญี่ปุ่นจะเลือกอะไร?

สวัสดีครับผม Mr.Leon มาแล้ว

อาทิตย์ที่แล้วพูดเรื่องการโยกย้ายงานของพนักงานในบริษัทญี่ปุ่น ซึ่งบางบริษัทก็ใช้วิธีการกดดันหรือรวมกันกลั่นแกล้งบีบให้พนักงานเป้าหมายขอลาออกไปเอง ซึ่งวิธีการเหล่านี้รวมถึง การสั่งเปลี่ยนแปลงและโอนย้ายงานหรือมีการการกลั่นแกล้งอื่นๆด้วย แต่หากมองอีกมุมหนึ่งการสั่งโยกย้ายงานก็ไม่ใช่แค่ประเด็นการกลั่นแกล้งเพียงอย่างเดียวเท่านั้น ถ้ามองในแง่ดีก็สามารถมองได้เหมือนกันครับ คือบริษัทช่วยเหลือพนักงานให้มีงานทำ เนื่องจากระบบการทำงานแบบญี่ปุ่นนั้นจะเลี้ยงพนักงานให้ทำงานที่บริษัทไปจนเกษียณอายุการทำงาน กรณีมีพนักงานของสาขาหนึ่งมากเกินงบประมาณของสาขานั้นๆ บริษัทก็จะไม่ไล่พนักงานในส่วนที่เกินงบออก แต่จะหาสาขาที่ขาดคนให้ลงแทน จึงไม่รับสมัครพนักงานใหม่ที่สาขาที่ขาดคนแต่จะส่งคนจากสาขาที่คนเกินไปทำแทน ด้วยระบบนี้พนักงานจะได้รับการคุ้มครองจากการจ้างงานถาวรแทนที่จะถูกไล่ออก แล้วระบบที่มีการโอนย้ายงานนั้นดีหรือไม่ดีกันแน่

ก่อนอื่นพูดเรื่องระบบงานแบบญี่ปุ่นถ้าแบ่งออกอย่างง่ายก็จะแบ่งได้ 2 ประเภทคือ

①　総合職 Sougou shoku ตำแหน่งปกติทั่วไป งานในรูปแบบทั่วไป เป็นตำแหน่งงานที่มีโอกาสในการโปรโมตเพื่อให้ได้เติบโตต่อไปเป็นผู้จัดการและตำแหน่งงานบริหารในอนาคต เรียกว่าคือพนักงานเต็มเวลาของบริษัทผู้ที่มีส่วนร่วมในการผลักดันธุรกิจของบริษัท เป็นบุคคลที่ต้องใช้ความสามารถในการผลักดันงานในสำนักงานทั่วไป เป็นผู้ทำงานแบบเต็มเวลาที่มีความหลากหลายของทักษะ, อาจจะเป็นตำแหน่งทางเทคนิคต่างๆ และอาจจะมีส่วนร่วมในการดำเนินงานเฉพาะทาง เช่น การทำงานในไลน์การผลิต, การบำรุงรักษาเครื่องยนต์หรือสิ่งอำนวยความสะดวก, โปรแกรมเมอร์, นักออกแบบ, พนักงานบัญชี, ฝ่ายการเงิน, และการจัดซื้อในโรงงาน. ในบางกรณีมีบางคนที่มีคุณสมบัติมาก หลังจากได้เซ็นสัญญาเข้าร่วมทำงานในบริษัทแล้ว พนักงานจะได้รับการกำหนดความหลากหลายของงานขึ้นอยู่กับความต้องการและคุณสมบัติของผู้สมัครและตำแหน่งว่างและตามมุมมองของฝ่ายทรัพยากรบุคคล แน่นอนแม้ว่าบางคนอาจจะได้เป็นตัวแทนขายและเมื่อทำงานไประยะหนึ่งก็อาจจะถูกย้ายโอนไปยังแผนกอื่นได้เรื่อยๆรวมทั้งย้ายไปต่างบ้านต่างเมืองด้วย

* งานแบบ 総合職 Sougou shoku หรือตำแหน่งปกติทั่วไปนี้เป็นงานที่มีการโยกย้ายงานแบบปฏิเสธไม่ได้ เรียกว่า 総合職、転勤有り การจ้างงานทั่วไปพ่วงการโอนย้ายงานมีคำกล่าวว่า "การทำงานที่จะได้ประสบการณ์ทำงานหลากหลายเพราะต้องถูกเปลี่ยนแปลงและการโอนย้ายงานอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ "

ส่วนใหญ่คิดว่า 総合職 Sougou shoku ตำแหน่งปกติทั่วไป เป็นงานที่น่ายกย่อง มีความผู้ลากมากดี งานระดับสูง แต่เป็นการเข้าใจผิดกันไปเองซะมากกว่า ส่วนใหญ่ชายหนุ่มที่จบมหาวิทยาลัยจะเข้าทำงานประเภทนี้เยอะมาก และอยู่ที่สัญญาของบริษัทด้วยว่าจะมีเรื่องการโยกย้ายงานหรือไม่ ถ้ามีก็จะเป็นตำแหน่งที่มีเงินเดือนสูงกว่างานอื่นๆ ประมาณ 30% แต่ถึงบอกว่าไม่มี สำหรับผู้ชายแล้วเลี่ยงไม่ได้ จะต้องโดนโอนย้ายงานอยู่ดี

②　一般職 Ippan shoku งานประสานงานในสำนักงานทั่วไป งานประสานงานในสำนักงาน, ร้านสาขา, และโรงงานผลิต. ตามกฎแล้วจะไม่มีการเปลี่ยนแปลงใดๆ กับงานประเภทนี้ ไม่มีการโยกย้าย งานทั่วไป คืองานที่ทำงานตามปกติในบริษัท ขอบเขตของการทำงานไม่กว้าง และส่วนใหญ่ทำงานเดิมๆ งานประจำ ซ้ำๆ เช่น ถ่ายเอกสาร เติมน้ำชาให้ลูกค้าในร้าน เก็บรองเท้าเข้าตู้ให้แขกของร้าน เช็ดโต๊ะกวาดพื้น เป็นต้น

* งานแบบ一般職 Ippan shoku งานประสานงานสำนักงานทั่วไปนี้ 一般職、転勤無し ไม่มีการโอนย้ายงาน เงินเดือนน้อยกว่าแบบแรก

งานแบบ一般職 Ippan shoku ส่วนใหญ่ให้ผู้หญิงทำ ซึ่งเงินเดือนจะแค่พออยู่ไปเดือนๆ ไม่ค่อยเห็นผู้ชายทำงานประเภทนี้ บริษัทจะให้ผู้ชายไปทำงานที่ต้องมีการโยกย้าย ผู้ชายญี่ปุ่นบางคนบอกว่าที่จริงแล้วแม้เป็นงานเช็ดโต๊ะ ถ่ายเอกสาร เติมน้ำชาให้ลูกค้า งานง่ายๆ แบบนี้บางทีผู้ชายบางคนก็อยากทำนะแต่ไม่มีบริษัทไหนให้ทำแน่นอน

☆ระบบการโอนย้ายงานบางครั้ง ก็ทำให้มีผลเสียต่อระบบเช่นกันครับเพราะว่า

■人材のミスマッチ mismatch ทำให้ได้คนทำงานไม่เข้ากันกับงานนั้นๆ หรือไม่ match กัน คือได้คนที่ไม่ตรงสายงาน ได้คนที่ไม่มีประสบการณ์ในการทำงานที่ถูกโอนย้ายไป บางคนบอกว่าอาจจะไม่มีพรสวรรค์แต่ต้องแสวงความรู้เอา แต่คิดอีกมุมหนึ่ง ถ้าให้คนที่เก่งในงานนั้นจับงานที่ตรงกับความรู้ความสามารถจะผลักดันขับเคลื่อนธุรกิจได้ดีกว่าคนที่ต้องมาเริ่มเรียนรู้ไหม เช่น มีพนักงานคนหนึ่งที่เก่งเรื่องการวิจัยทางเคมี แทนที่จะให้เขาได้เข้าทำงานในหน่วยงานวิจัยผลิตภัณฑ์แต่อาจต้องถูกจับโอนย้ายไปทำหน้าที่ผู้ช่วยงานกฏหมาย แม้ว่าจะเรียนรู้การทำงานด้านกฏหมายจากรุ่นพี่หรือเรียนรู้ตามประสบการณ์ได้ แต่ก็น่าเสียดายสิ่งที่เขาเก่งและน่าจะนำมาต่อยอดได้ เป็นเรื่องความน่าเสียดายทรัพยากรบุคคล เป็นต้น

กรณีนี้ยกตัวอย่างเรื่องที่คนญี่ปุ่นจะรู้กันว่า เมื่อถึงเดือนเมษายนซึ่งจะเป็นเดือนที่มีการเริ่มต้นใหม่ มีการโยกย้ายโอนงาน เป็นเรื่องที่มนุษย์เงินเดือนหลีกเลี่ยงไม่ได้ ถึงกลับถอดใจในบางครั้งว่าเจอย้ายแบบพลิกล็อคอีกแน่ๆ คือย้ายแบบไปทำงานที่แตกต่างจากงานที่ถนัดหรืองานที่คุ้นเคยอย่างสิ้นเชิง ถึงกับมีการเปรียบเทียบว่า

เหมือนกับทรัพยากรมนุษย์สั่งย้ายนักหมากรุกฝีมือเยี่ยมอย่าง羽生善治 Habu Yoshiharu ให้ไปเล่นเบสบอล และให้ 大谷翔平 Ohtani Shohei นักกีฬาเบสบอลชื่อดังไปทำการชงชาในพิธีชงชา ซึ่งมันเป็นอะไรที่ไม่เหมาะ ไม่เข้ากันมากๆ เลยทีเดียว

*Habu Yoshiharu เล่นหมากรุกเก่งมาก เป็นผู้เล่น 将棋shogi หมากรุกมืออาชีพคนแรกที่ได้รับรางวัลเกียรติยศของประเทศญี่ปุ่น เป็นแชมป์ญี่ปุ่นยาวนานมากที่สุดติดต่อกัน 20-30 ปีได้ครับ คนญี่ปุ่นชอบเขา โดยเฉพาะตอนที่ครุ่นคิดเอาจริงเอาจังกับเกมส์หมากรุก

ส่วน Ohtani Shohei เป็นนักกีฬาเบสบอลมืออาชีพของญี่ปุ่นและเล่นให้กับทีมที่อเมริกา เมื่อก่อนเขาเคยเล่นในทีมที่ฮอกไกโด มีชื่อเสียงมากเป็นที่รู้จักกันเพราะการตีด้วยพลังใต้ฝุ่น วิ่งเร็วปานลมกรด จนได้ฉายาว่า Tee batting เรียกได้ว่าเขาเกิดมาพร้อมทั้งพรสวรรค์และร่างกายของนักกีฬาเบสบอลอย่างสมบูรณ์ นักข่าวต่างชาติมักเรียกโอตานิว่า' โอตานิ ซัง !' เมื่อเขาทำโฮมรันได้

■転職のない仕事が人気になる　ทำให้คนที่ต้องการลงหลักปักฐานที่ใดที่หนึ่ง หรือคนที่ไม่อยากย้ายงาน หันไปสมัครเข้าทำงานที่ไม่ต้องเปลี่ยนโยกย้ายงาน ( เช่น งานราชการส่วนท้องถิ่น ราชการประจำจังหวัด) งานเหล่านี้จึงเป็นที่นิยม แต่ก็เป็นที่น่าเสียดายเช่นกันที่คนเก่งๆ หัวกะทิ บางทีต้องมาทำงานง่ายๆ งานที่ทำซ้ำๆ งานที่เป็นงานเอกสารต่างๆ เช่นนี้ ดูจะไม่คุ้มค่ากับต้นทุนที่เรียนมาสักเท่าไหร่นัก

ตั้งแต่แรกมาจนแม้กระทั่งปัจจุบันนี้ "มันเป็นเรื่องแปลกที่ผู้หญิงมักจะไม่ได้รับการแต่งตั้งให้ทำงานหลักๆ ในตำแหน่งทั่วไป แต่ให้ทำงานที่ไม่สำคัญมาก ในตำแหน่งธุรการต่างๆ" และ "มันเป็นเรื่องตลกที่ผู้ชายก็ไม่เคยได้รับมอบหมายให้ทำงานเกี่ยวกับงานประสานงานในสำนักงานทั่วไป! เช่นกัน"

ความเป็นจริงแล้วผู้ชายบางคนก็อยากทำงานง่ายๆ ไม่ต้องใช้สมองมากเช่น งานเติมน้ำชาให้ลูกค้า งานถ่ายเอกสาร ในขณะที่ได้รับค่าแรงพออยู่พอกินแต่เพราะมันอาจจะเป็นความสุขก็ได้ คือผู้ชายทั่วไปก็อาจจะอยากทำงานแบบคนของอาชีพทั่วไป ผมเองก็อยากจะทำงานง่ายๆ ทั่วไปเหมือนกันนะครับเนี่ย และผู้หญิงบางคนก็อาจจะอยากทำงานที่ท้าทายด้วยความทะเยอทะยานที่ต้องการที่จะเป็นแบบอาชีพทั่วไปที่มอบหมายให้ผู้ชายทำก็ได้

คนที่มีความทะเยอทะยานควรทำงานกระทรวงหรืองานรับราชการระดับบริหารประเทศแต่ก็คนน้อยเกินไป แต่งานใดๆ สำหรับผู้ชายแล้วก็มีการโยกย้ายทั้งหมด ทุกคนเลยอยากเป็นแค่ราชการท้องถิ่นเล็กๆ น้อยๆ ที่ไม่มีการย้ายงานไกลๆ จึงน่าเสียดายคนเก่งๆ ต้องมาทำงานเป็นราชการท้องถิ่นเล็กๆ สรุปเลยว่า ถ้าทำงานบริษัทญี่ปุ่นที่สังคมญี่ปุ่น ผู้ชายจะถูกฝ่ายบุคคลโอนย้ายแน่นอน อาจจะไม่ทุกปีและไม่เกี่ยวว่าเก่งไม่เก่ง การย้ายงานอาจจะได้เงินเยอะกว่างานที่ประจำการที่ใดที่หนึ่งตลอดไป แต่กลับกลายเป็นว่า งานที่ไม่มีระบบการโยกย้ายจะได้รับความสนใจกว่าในปัจจุบัน แล้วคุณจะเลือกแบบไหนดีครับ วันนี้สวัสดีครับ