สวัสดีครับผม Mr. Leon มาแล้วครับ ผมคิดว่าเพื่อนๆ หลายคนคงจะรู้จัก ซามูไร ( 侍:Samurai ) นะครับ คำนี้เนี่ยเดิมทีมาจากคำว่า「さぶらふ」Saburau ที่มีความหมายว่า ผู้ที่คอยปรนนิบัติรับใช้ผู้ที่มียศฐาบรรดาศักดิ์สูงกว่า จากจุดนี้เองทำให้ผมอยากจะเล่าเรื่อง "ทักษะการเลี้ยงคน หรือพูดง่ายๆ คือความยากในการใช้คนนั่นเอง " อาจจะยาวสักหน่อยแต่จะค่อยๆ เล่าแบบให้เห็นภาพที่มาที่ไปของประวัติศาสตร์ก่อนสักนิดนะครับ เริ่มจากที่มาที่ไปของซามูไรกันสักหน่อยก่อนดีกว่า
สืบเนื่องมาจากสมัยก่อนประเทศญี่ปุ่นนั้น มีการนำเอาต้นแบบต่างๆ มาจากประเทศจีน โดยมีจักรพรรดิเป็นศูนย์กลางของอำนาจ และเหล่าบรรดาข้าราชการเสนาอำมาตย์ต่างๆ คือผู้ที่คอยทำงานและซับพอร์ตนโยบายต่างๆ ตอนนั้นมีกฎหมายที่ชื่อว่า 「大宝律令」Taihō ritsuryō เป็นกฎหมายที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อระบบนี้เมื่อปี 701 หรือมากกว่าพันสามร้อยปีมาแล้ว ดังนั้นจึงไม่น่าแปลกใจว่าทำไมเด็กๆ ญี่ปุ่นปัจจุบัน นักเรียนชั้นประถมศึกษาจึงใฝ่ฝันอยากจะเป็น ข้าราชการมากที่สุด หรือไม่ก็ทำงานในสำนักที่มีผู้มีบารมีคุ้มกัน และทำให้คนญี่ปุ่นส่วนใหญ่มีมุมมองว่าการทำงานในบริษัทหรือสำนักงานนั้นมีเกียรติและมีระดับมากกว่าการทำธุรกิจของตัวเอง แม้ว่าการที่จะต้องทำงานในสำนักเช่นนี้จะมี คำศัพท์ที่เรียกว่า 「宮仕え」Miyazukae การทำงานรับใช้ในวังในสมัยก่อนนะครับ แต่การทำงานเป็นลูกน้องคนอื่นเป็นเรื่องลำบากมาก หรือ「すまじきものは宮仕え」Sumajikimono wa miyazukae แปลว่า (แม้ว่าจะอยากทำ)แต่ไม่ทำงานในวัง (บริษัท) น่าจะดีกว่า
อันที่จริงประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นเกี่ยวกับเรื่องนี้มันมีเรื่องราวความเป็นมาที่เกี่ยวข้องกับคำว่าซามูไรด้วยครับ ใครจะเคยรู้บ้างว่าเดิมทีแล้วคำว่า ซามูไร ที่ใครๆ อาจจะเรียกว่าผู้เป็นเสมือน body guard ขององค์จักรพรรดิ แต่ยุคนั้นถ้าเทียบไปซามูไรคือ รปภ. หรือผู้รักษาความปลอดภัยแบบที่เรารู้จักกันว่าพี่รปภ. จะคอยเฝ้ายามตามป้อมหน้าสำนักงานอะไรประมาณนั้น สมัยที่ยังเป็นคล้ายผู้รักษาความปลอดภัยนี่น่าจะอยู่ราวๆ พันปีที่แล้ว พี่ๆ ซามูไรจะอารักขาอยู่ตามจุดปล่องทางออกน้ำทิ้ง เขาเรียกอย่างนี้จริงๆ ครับเพราะจุดที่ซามูไรเฝ้าอยู่คือ 「滝口の武士」Takiguchi no bushi「滝口 」แปลว่าปล่องทางออกของน้ำทิ้ง ตอนนั้นแม้ว่าซามูไรจะคือผู้ที่มีฝีมือในการสู้รบแต่ยังไม่ใช่คนในตำแหน่งที่ใหญ่โตอะไรเลย และแทบจะไม่ได้เจอหน้าจักรพรรดิด้วยซ้ำ แถมถ้าราชวังมีงานเลี้ยงเฉลิมฉลองอะไร ซามูไรยังไม่ได้ถูกเชิญให้เข้างานด้วย ถ้าจะบอกว่าเป็น body guard แต่ body guard อะไรนะไม่ได้เข้าไปทำหน้าที่องครักษ์ นี่แหละคือความเป็นมาคร่าวๆ ของซามูไรครับ
แต่ยังไม่จบครับ มันเพิ่งเริ่มเอง เมื่อยุคสมัยได้เปลี่ยนไป ในปี 1156 เกิดเหตุการณ์ 保元の乱 Hōgen no Ran หรือกบฏปีโฮเง็ง ลูกชายของจักรพรรดิแตกคอกัน คนนึงอยู่ฝั่งอดีตจักรพรรดิ ในตอนนั้นมีการเรียกระดมพลเหล่าซามูไรและเคลื่อนทัพของซามูไรแต่ละฝ่าย เพื่อสู้รบกัน หลังจากนั้นเป็นต้นมาซามูไรเริ่มได้รับการนับหน้าถือตามากขึ้น และถือเป็นจุดเปลี่ยนที่ทำให้ซามูไรมีอำนาจมากขึ้น ตอนนั้นมีพระภิกษุที่มีชื่อเสียง ชื่อว่า 慈円 Jien ได้เขียนหนังสือที่ชื่อว่า 愚管抄 Gukanshou กล่าวไว้ว่า「武者ノ世 Musha no yo ยุคนี้เป็นยุคสมัยของซามูไร 」เป็นยุคที่ซามูไรผงาดขึ้นมามีอำนาจ ( จนทำให้จักรพรรดิ์ เหล่าเครือญาติ รวมทั้งพระภิกษุ เหล่าชนชั้นสูงเบื่อหน่ายมาก )
เป็นจุดเปลี่ยนแบบหน้ามือเป็นหลังมือ จากอารักขาที่ประจำอยู่ตามจุดปล่องทางออกน้ำทิ้ง หรือจากที่เปรียบเหมือนรปภ. หรือถ้าคิดว่าเป็น salary man คนหนึ่งในองค์กร แต่สงครามครั้งนั้นเป็นจุดเปลี่ยนที่ทำให้รปภ. กลับกลายเป็นผู้ยิ่งใหญ่ กล่าวคือ องค์จักรพรรดิ์เปรียบเสมือน ประธานกรรมการบริษัทส่วนซามูไรระดับ Top เปรียบเป็นประธานบริษัท มีอำนาจจัดการเต็ม ยุครุ่งเรื่องของซามูไรเป็นดำเนินมาเรื่อยๆ จนถึงแค่ปี 1867 ซึ่งเป็นยุคที่โชกุนคืนอำนาจให้จักรพรรดิ์ ซามูไรจึงค่อยๆ หายไปด้วย จะว่าไปปัจจุบันก็ไม่มีซามูไรตัวเป็นๆ แบบเมื่อก่อนแล้ว
เมื่อปีที่แล้วจักรพรรดิพระองค์ปัจจุบัน เคยตรัสเกริ่นๆ ไว้ว่าอยากจะสละบัลลังก์ ทำให้คนญี่ปุ่นทั่วไปตกใจกับข่าวนี้มาก บางคนวิจารณ์ว่าไม่เคยเกิดเรื่องแบบนี้มาก่อน แต่ความจริงแล้วเมื่อประมาณพันปีก่อนก็เคยมีจักรพรรดิที่สละราชบัลลังก์เกิดขึ้นมาแล้ว ก็ช่วงเหล่านี้นั่นเองครับ ช่วงที่ซามูไรปล่องน้ำทิ้งผงาดขึ้นมามียศฐาบรรดาศักดิ์ พูดให้เข้าใจง่ายๆ คือเป็นยุคที่ซามูไรมีความเปลี่ยนแปลงแบบหน้ามือเป็นหลังมืออย่างที่กล่าวไปเลยทีเดียว นั่นคือ
เดิมที→ ซามูไร = คนที่คอยปรนนิบัติรับใช้ผู้ที่มียศฐาบรรดาศักดิ์สูงกว่า หรือเปรียบเสมือน = サラリーマン Salaryman !！ในปัจจุบัน
จุดเปลี่ยนเมื่อยุคที่เป็นยุคสมัยของซามูไร ที่เรียกว่า 士業 samuraigyou ( ซามูไร ) จะเปรียบกับยุคปัจจุบันคงจะเป็นคนในอาชีพ เช่น ผู้ที่มีความสามารถมี Qualification , License หรือพวกอาชีพทนายความ นักจัดเก็บภาษี ผู้ที่ประกอบอาชีพที่มีเอกลักษณ์โดดเด่น ผู้ที่มีความรู้เฉพาะด้าน นั่นเอง
กลายเป็นว่าบรรดา Salaryman ！ในปัจจุบันเป็นยุคที่ยากลำบากไปซะแล้วที่ต้องคอยทำงานตามผู้บังคับบัญชา อะไรๆ ก็ต้องแปรเปลี่ยนไปตามเวลานะครับใครจะรู้ว่าวันนี้เราเป็นแบบนี้แต่พรุ่งนี้อะไรจะเกิดก็ไม่รู้ ที่ญี่ปุ่นเองแม้แต่คำพูดหรือความหมายของคำบางทียังมีการเปลี่ยนนิยามแบบ 180° อาทิ สมัยก่อนคำว่า さうざうし sauzaushi = 心がさみしい kokoro ga samishii ( เหงาหัวใจ ) ปัจจุบันกลับกลายเป็น そうぞうしい souzoushii ( เอะอะ หนวกหู โวยวาย ) =うるさい urusai ( น่ารำคาญ ) ความหมายถูกเปลี่ยนไปอย่างสิ้นเชิง
ส่วนซามูไรที่ได้รับความนิยมและมีชื่อเสียงมากที่สุดสำหรับคนญี่ปุ่น คือ 織田信長 Oda Nobunaga พูดไปใครๆ ก็น่าจะรู้จักความเป็นเลิศด้านกลยุทธ์ เศรษฐศาสตร์ โลจิสติก ของเขา เรื่องราวจุดเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญของเหล่าซามูไรดังกล่าวก็มีเขาคนนี้เกี่ยวข้องอย่างมาก ผมจะเล่าต่อในครั้งหน้านะครับ ท่านใดรู้จักหรือเคยอ่านอะไรเกี่ยวกับ 織田信長 Oda Nobunaga มาบ้างแล้วมาพูดคุยแชร์กันได้นะครับ วันนี้สวัสดีครับ
สืบเนื่องมาจากสมัยก่อนประเทศญี่ปุ่นนั้น มีการนำเอาต้นแบบต่างๆ มาจากประเทศจีน โดยมีจักรพรรดิเป็นศูนย์กลางของอำนาจ และเหล่าบรรดาข้าราชการเสนาอำมาตย์ต่างๆ คือผู้ที่คอยทำงานและซับพอร์ตนโยบายต่างๆ ตอนนั้นมีกฎหมายที่ชื่อว่า 「大宝律令」Taihō ritsuryō เป็นกฎหมายที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อระบบนี้เมื่อปี 701 หรือมากกว่าพันสามร้อยปีมาแล้ว ดังนั้นจึงไม่น่าแปลกใจว่าทำไมเด็กๆ ญี่ปุ่นปัจจุบัน นักเรียนชั้นประถมศึกษาจึงใฝ่ฝันอยากจะเป็น ข้าราชการมากที่สุด หรือไม่ก็ทำงานในสำนักที่มีผู้มีบารมีคุ้มกัน และทำให้คนญี่ปุ่นส่วนใหญ่มีมุมมองว่าการทำงานในบริษัทหรือสำนักงานนั้นมีเกียรติและมีระดับมากกว่าการทำธุรกิจของตัวเอง แม้ว่าการที่จะต้องทำงานในสำนักเช่นนี้จะมี คำศัพท์ที่เรียกว่า 「宮仕え」Miyazukae การทำงานรับใช้ในวังในสมัยก่อนนะครับ แต่การทำงานเป็นลูกน้องคนอื่นเป็นเรื่องลำบากมาก หรือ「すまじきものは宮仕え」Sumajikimono wa miyazukae แปลว่า (แม้ว่าจะอยากทำ)แต่ไม่ทำงานในวัง (บริษัท) น่าจะดีกว่า
อันที่จริงประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นเกี่ยวกับเรื่องนี้มันมีเรื่องราวความเป็นมาที่เกี่ยวข้องกับคำว่าซามูไรด้วยครับ ใครจะเคยรู้บ้างว่าเดิมทีแล้วคำว่า ซามูไร ที่ใครๆ อาจจะเรียกว่าผู้เป็นเสมือน body guard ขององค์จักรพรรดิ แต่ยุคนั้นถ้าเทียบไปซามูไรคือ รปภ. หรือผู้รักษาความปลอดภัยแบบที่เรารู้จักกันว่าพี่รปภ. จะคอยเฝ้ายามตามป้อมหน้าสำนักงานอะไรประมาณนั้น สมัยที่ยังเป็นคล้ายผู้รักษาความปลอดภัยนี่น่าจะอยู่ราวๆ พันปีที่แล้ว พี่ๆ ซามูไรจะอารักขาอยู่ตามจุดปล่องทางออกน้ำทิ้ง เขาเรียกอย่างนี้จริงๆ ครับเพราะจุดที่ซามูไรเฝ้าอยู่คือ 「滝口の武士」Takiguchi no bushi「滝口 」แปลว่าปล่องทางออกของน้ำทิ้ง ตอนนั้นแม้ว่าซามูไรจะคือผู้ที่มีฝีมือในการสู้รบแต่ยังไม่ใช่คนในตำแหน่งที่ใหญ่โตอะไรเลย และแทบจะไม่ได้เจอหน้าจักรพรรดิด้วยซ้ำ แถมถ้าราชวังมีงานเลี้ยงเฉลิมฉลองอะไร ซามูไรยังไม่ได้ถูกเชิญให้เข้างานด้วย ถ้าจะบอกว่าเป็น body guard แต่ body guard อะไรนะไม่ได้เข้าไปทำหน้าที่องครักษ์ นี่แหละคือความเป็นมาคร่าวๆ ของซามูไรครับ
แต่ยังไม่จบครับ มันเพิ่งเริ่มเอง เมื่อยุคสมัยได้เปลี่ยนไป ในปี 1156 เกิดเหตุการณ์ 保元の乱 Hōgen no Ran หรือกบฏปีโฮเง็ง ลูกชายของจักรพรรดิแตกคอกัน คนนึงอยู่ฝั่งอดีตจักรพรรดิ ในตอนนั้นมีการเรียกระดมพลเหล่าซามูไรและเคลื่อนทัพของซามูไรแต่ละฝ่าย เพื่อสู้รบกัน หลังจากนั้นเป็นต้นมาซามูไรเริ่มได้รับการนับหน้าถือตามากขึ้น และถือเป็นจุดเปลี่ยนที่ทำให้ซามูไรมีอำนาจมากขึ้น ตอนนั้นมีพระภิกษุที่มีชื่อเสียง ชื่อว่า 慈円 Jien ได้เขียนหนังสือที่ชื่อว่า 愚管抄 Gukanshou กล่าวไว้ว่า「武者ノ世 Musha no yo ยุคนี้เป็นยุคสมัยของซามูไร 」เป็นยุคที่ซามูไรผงาดขึ้นมามีอำนาจ ( จนทำให้จักรพรรดิ์ เหล่าเครือญาติ รวมทั้งพระภิกษุ เหล่าชนชั้นสูงเบื่อหน่ายมาก )
เป็นจุดเปลี่ยนแบบหน้ามือเป็นหลังมือ จากอารักขาที่ประจำอยู่ตามจุดปล่องทางออกน้ำทิ้ง หรือจากที่เปรียบเหมือนรปภ. หรือถ้าคิดว่าเป็น salary man คนหนึ่งในองค์กร แต่สงครามครั้งนั้นเป็นจุดเปลี่ยนที่ทำให้รปภ. กลับกลายเป็นผู้ยิ่งใหญ่ กล่าวคือ องค์จักรพรรดิ์เปรียบเสมือน ประธานกรรมการบริษัทส่วนซามูไรระดับ Top เปรียบเป็นประธานบริษัท มีอำนาจจัดการเต็ม ยุครุ่งเรื่องของซามูไรเป็นดำเนินมาเรื่อยๆ จนถึงแค่ปี 1867 ซึ่งเป็นยุคที่โชกุนคืนอำนาจให้จักรพรรดิ์ ซามูไรจึงค่อยๆ หายไปด้วย จะว่าไปปัจจุบันก็ไม่มีซามูไรตัวเป็นๆ แบบเมื่อก่อนแล้ว
เมื่อปีที่แล้วจักรพรรดิพระองค์ปัจจุบัน เคยตรัสเกริ่นๆ ไว้ว่าอยากจะสละบัลลังก์ ทำให้คนญี่ปุ่นทั่วไปตกใจกับข่าวนี้มาก บางคนวิจารณ์ว่าไม่เคยเกิดเรื่องแบบนี้มาก่อน แต่ความจริงแล้วเมื่อประมาณพันปีก่อนก็เคยมีจักรพรรดิที่สละราชบัลลังก์เกิดขึ้นมาแล้ว ก็ช่วงเหล่านี้นั่นเองครับ ช่วงที่ซามูไรปล่องน้ำทิ้งผงาดขึ้นมามียศฐาบรรดาศักดิ์ พูดให้เข้าใจง่ายๆ คือเป็นยุคที่ซามูไรมีความเปลี่ยนแปลงแบบหน้ามือเป็นหลังมืออย่างที่กล่าวไปเลยทีเดียว นั่นคือ
เดิมที→ ซามูไร = คนที่คอยปรนนิบัติรับใช้ผู้ที่มียศฐาบรรดาศักดิ์สูงกว่า หรือเปรียบเสมือน = サラリーマン Salaryman !！ในปัจจุบัน
จุดเปลี่ยนเมื่อยุคที่เป็นยุคสมัยของซามูไร ที่เรียกว่า 士業 samuraigyou ( ซามูไร ) จะเปรียบกับยุคปัจจุบันคงจะเป็นคนในอาชีพ เช่น ผู้ที่มีความสามารถมี Qualification , License หรือพวกอาชีพทนายความ นักจัดเก็บภาษี ผู้ที่ประกอบอาชีพที่มีเอกลักษณ์โดดเด่น ผู้ที่มีความรู้เฉพาะด้าน นั่นเอง
กลายเป็นว่าบรรดา Salaryman ！ในปัจจุบันเป็นยุคที่ยากลำบากไปซะแล้วที่ต้องคอยทำงานตามผู้บังคับบัญชา อะไรๆ ก็ต้องแปรเปลี่ยนไปตามเวลานะครับใครจะรู้ว่าวันนี้เราเป็นแบบนี้แต่พรุ่งนี้อะไรจะเกิดก็ไม่รู้ ที่ญี่ปุ่นเองแม้แต่คำพูดหรือความหมายของคำบางทียังมีการเปลี่ยนนิยามแบบ 180° อาทิ สมัยก่อนคำว่า さうざうし sauzaushi = 心がさみしい kokoro ga samishii ( เหงาหัวใจ ) ปัจจุบันกลับกลายเป็น そうぞうしい souzoushii ( เอะอะ หนวกหู โวยวาย ) =うるさい urusai ( น่ารำคาญ ) ความหมายถูกเปลี่ยนไปอย่างสิ้นเชิง
ส่วนซามูไรที่ได้รับความนิยมและมีชื่อเสียงมากที่สุดสำหรับคนญี่ปุ่น คือ 織田信長 Oda Nobunaga พูดไปใครๆ ก็น่าจะรู้จักความเป็นเลิศด้านกลยุทธ์ เศรษฐศาสตร์ โลจิสติก ของเขา เรื่องราวจุดเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญของเหล่าซามูไรดังกล่าวก็มีเขาคนนี้เกี่ยวข้องอย่างมาก ผมจะเล่าต่อในครั้งหน้านะครับ ท่านใดรู้จักหรือเคยอ่านอะไรเกี่ยวกับ 織田信長 Oda Nobunaga มาบ้างแล้วมาพูดคุยแชร์กันได้นะครับ วันนี้สวัสดีครับ
