สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) หรือ สวพส. มุ่งมั่นขับเคลื่อนการอนุรักษ์และการพัฒนาพื้นที่สูงควบคู่ไปกับการลดและดูดซับก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ (Net Zero Emissions) เพื่อสร้างสมดุลระหว่างคนกับป่า และร่วมผลักดันประเทศไทยก้าวสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน โดยได้กำหนดเป้าหมายสำคัญในการเข้าสู่ความเป็นกลางทางคาร์บอน (Carbon Neutrality) ภายในปี 2570 และมุ่งสู่การปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์อย่างสมบูรณ์ภายในปี 2593
หนึ่งในพื้นที่ดำเนินงานต้นแบบที่สำคัญของสวพส. คือ อุทยานหลวงราชพฤกษ์ จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งถูกพัฒนาขึ้นเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม พลังงานสะอาด และการจัดการพื้นที่สีเขียวอย่างยั่งยืน โดย สวพส. ใช้อุทยานฯ เป็นพื้นที่ต้นแบบและขยายผลงานวิจัยด้านการตรวจวัดคาร์บอนในต้นไม้ การประเมินศักยภาพการดูดซับก๊าซเรือนกระจก การผลิตและการใช้ประโยชน์จากถ่านชีวภาพ (Biochar) การจัดการเศษไม้และกิ่งไม้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด ตลอดจนการฟื้นฟูพื้นที่สีเขียวเพื่อเพิ่มการกักเก็บคาร์บอนในระยะยาว สามารถสะท้อนแนวคิดการพัฒนาพื้นที่สูงคาร์บอนต่ำได้อย่างเป็นรูปธรรม
นอกจากนี้ สวพส. ยังได้ดำเนินงานนำร่องร่วมกับชุมชนบนพื้นที่สูงกว่า 4,096 ไร่ โดยใช้กลไก PES (Payment for Ecosystem Services) หรือการจ่ายค่าตอบแทนเพื่อการให้บริการของระบบนิเวศ ที่เปิดโอกาสให้ชุมชนเป็นผู้ดูแลรักษาป่าไม้และทรัพยากรธรรมชาติ ขณะเดียวกันก็ได้รับผลตอบแทนจากการอนุรักษ์ทรัพยากร เพื่อสร้างคุณค่าใหม่ทั้งทางเศรษฐกิจและคุณภาพชีวิต โดยตั้งเป้าหมายการขยายพื้นที่ดำเนินงานให้ครอบคลุมถึง 300,000 ไร่ ภายในปี 2575 ซึ่งจะช่วยเพิ่มศักยภาพการดูดซับก๊าซเรือนกระจกได้ไม่น้อยกว่า 240,000 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่าต่อปี
การดำเนินงานทั้งหมดของ สวพส. ตั้งอยู่บนหลักการสำคัญ 3 ประการ คือ 1.การวิจัยและสร้างองค์ความรู้ที่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้จริง 2.การต่อยอดผลวิจัยสู่การปฏิบัติและการขยายผลในพื้นที่สูงอย่างยั่งยืน และ3.การพัฒนาสวพส.ให้เป็นศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบ ถ่ายทอดองค์ความรู้และนวัตกรรมสู่สังคมไทย
เป้าหมายสูงสุดของสวพส. คือการเป็นองค์กรต้นแบบที่ไม่เพียงมุ่งรักษาสิ่งแวดล้อม หากแต่ยังสร้างสมดุลใหม่ที่ยั่งยืนระหว่างคนกับป่า ผ่านการทำงานวิจัย การจัดการทรัพยากร และการขับเคลื่อนชุมชนไปสู่เศรษฐกิจเชิงนิเวศอย่างแท้จริง เพื่อก้าวสู่ Carbon Neutrality ในปี 2570 และ Net Zero Emissions ในปี 2593 ได้อย่างมั่นคง
“เรา คือ อดีตที่วางรากฐานไว้อย่างมั่นคง เรา คือ ปัจจุบันที่ลงมือเปลี่ยนแปลงด้วยข้อมูลและเป้าหมาย และเรา คือ อนาคต…ที่คุณสามารถร่วมสร้างได้ สวพส. พร้อมแล้ว... แล้วคุณล่ะ พร้อมหรือยัง?”
