เมื่อก่อนคนกรุงส่วนใหญ่ใช้ชีวิตอยู่ริมคลอง เพราะเป็นเส้นทางสัญจรทั้งไกลและใกล้ ต่อมาเมืองกรุงถูกพัฒนาขึ้น ทำให้คลองถูกลืม ใช้เพียงเพื่อระบายน้ำเป็นหลัก แม้ว่าปัญหาการจราจรทำให้คนกรุงกลับมาเลือกใช้ลำคลองเดินทาง แต่ก็มีเพียงไม่กี่สายเท่านั้น
การพัฒนาคลองสายหลัก “คลองผดุงกรุงเกษม” หนึ่งในโครงการฟื้นเมือง เชื่อมย่าน สานอนาคต ที่ต้องการฟื้นฟูย่านเมืองเก่าของกรุงเทพฯ นำร่องคืนวิถีชีวิตริมคลองในอดีตควบคู่ไปกับการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน โดยการให้ประชาชนมีส่วนร่วมได้ใช้ประโยชน์ ช่วยกันดูแลรักษาคลองให้สะอาด สวยงามและปลอดภัย
นั่นเป็นเป้าหมายของกรุงเทพมหานคร ในการปรับปรุงภูมิทัศน์คลองผดุงกรุงเกษม ซึ่งก่อนหน้านำร่องด้วย โครงการเรือโดยสาร “รักษ์โลก” กลับมาเปิดเส้นทางสัญจรทางน้ำกลางเมือง โดยให้บริการเรือโดยสารพลังงานไฟฟ้าอย่างเต็มรูปแบบ และสามารถเชื่อมต่อกับระบบขนส่งสาธารณะหลัก ได้แก่ รถโดยสารประจำทาง รถไฟฟ้าและเรือด่วนเจ้าพระยา ทำให้คนกรุงลงเรือต่อรถ ขึ้นรถต่อเรืออย่างสะดวก จนถูกบันทึกว่ากรุงเทพฯเป็นเมืองแรกในภูมิภาคอาเซียนที่เพิ่มทางเลือกการเดินทางด้วยบริการเรือขนส่งสาธารณะให้สะดวกยิ่งขึ้น
พล.ต.อ.อัศวิน ขวัญเมือง ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร กล่าวว่า การพัฒนาปรับปรุงภูมิทัศน์คลองผดุงกรุงเกษม ขณะนี้ (พ.ย.2564) ก่อสร้างได้แล้ว 21% เร็วกว่าแผน 3% คาดว่าจะแล้วเสร็จตามกำหนดในเดือน มี.ค.2565 โดยในฝั่งหัวลำโพงน่าจะแล้วเสร็จเดือน ธ.ค.2564
ฟื้นคลองผดุงฯ เป็น 1 ในคลองที่กทม.กำหนดพัฒนาปรับปรุง ภูมิทัศน์ บูรณาการความร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ประชาชนและผู้ประกอบการในพื้นที่ เพื่อให้เกิดการมีส่วนร่วมในการดูแลรักษาแหล่งน้ำให้สวยงามสะอาด สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมและแนวทางการอนุรักษ์ และส่งเสริมอัตลักษณ์ของชุมชน ทำให้คลองสามารถใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย อาทิ เป็นเส้นทางสัญจร สถานที่พักผ่อน สถานที่ออกกำลังกาย
“ผมพยายามอย่างเต็มที่เพื่อให้กรุงเทพฯ เป็นเมืองแห่งคลองที่สวย และงดงามอีกครั้ง อยากให้คนกรุงเทพฯ ได้กลับมามีวิถีชีวิตกับคลองเหมือนในอดีต เมื่อคลองดีขึ้นคนก็จะรักและหวงแหนคลอง ช่วยกันรักษาคลองให้สวยงาม สะอาดอย่างยั่งยืน”
การพัฒนาคลองผดุงฯ จะทำให้คนได้อยู่กับคลองเหมือนในอดีต ผู้คนได้ใช้ประโยชน์ร่วมกันมากขึ้น กทม.พัฒนาให้เป็นพื้นที่สาธารณะเพื่อทุกคน ได้ใช้เป็นที่พักผ่อนหย่อนใจในเมือง ใช้เดินเล่น ออกกำลังกาย นั่งเล่นริมน้ำ นัดพบปะพูดคุยกัน การพัฒนาคลองผดุงกรุงเกษม แบ่งเป็น 6 โซน ระยะทางรวม 4,480 เมตร ได้แก่ โซน 1 ตลาดน้อย ระยะทาง 680 เมตร โซน 2 หัวลำโพง 1,250 เมตร โซน 3 โบ๊เบ๊ 450 เมตร โซน 4 นางเลิ้ง 700 เมตร โซน 5 สถานที่ราชการ 700 เมตร และโซน 6 เทเวศร์ ระยะทาง 700 เมตร
ล่าสุดเริ่มดำเนินการในโซน 2 ช่วงจากสะพานเจริญสวัสดิ์ถึงสะพานกษัตริย์ศึก ระยะทาง 1,250 เมตร โดยรื้อถอนราวกันตกเดิม รื้อคันหินและทางเท้าเดิม สร้างคันหิน และทางเท้าใหม่ ทุบรื้อพื้นที่ทางเท้าเดิม สร้างพื้นฐานทางเท้าใหม่ ย้ายเสาไฟฟ้าส่องสว่างเดิมและเตรียมงานสร้างท่าน้ำ
สำหรับภูมิทัศน์คลองผดุงฯ โฉมใหม่ จะมีหน้าตาเปลี่ยนไป กลายเป็นย่านริมคลองน่าอยู่ ทำให้คนกรุงเข้าไปใช้ประโยชน์ในพื้นที่มากขึ้น โดยมีการปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานของคลองที่สำคัญ ดังนี้
1. เพิ่มทางเท้าให้กว้างขึ้นถึง 5-9.5 เมตร โดยปรับจุดจอดรถ (Pocket Lane) และแนวกระถางต้นไม้เดิมออก เปลี่ยนพื้นที่ทางเดินเท้าให้ได้เดินเล่น ออกกำลังกายแบบปลอดภัย พร้อมมีทางลาดสำหรับผู้ที่ใช้รถวีลแชร์และคนพิการ ให้ทุก ๆ คนใช้พื้นที่ร่วมกันได้
2. นำราวกันตกทรายล้างเดิมที่หนาออก เปลี่ยนเป็นราวกันตกใหม่ริมคลองที่มีความโปร่งและกลมกลืนมากขึ้น พร้อมกับขยับไปไว้ชิดกับขอบตลิ่ง เพื่อให้คนมีพื้นที่ในการเดินมากขึ้น
3. เพิ่มขนาดท่าน้ำให้กว้างขึ้น ให้มีพื้นที่นั่งเล่น พบปะพูดคุย พักผ่อนหย่อนใจกันได้มากขึ้น
4. เพิ่มพื้นที่สีเขียว ปลูกต้นไม้เพิ่มเติมให้เป็น Street Tree ที่มีความร่มรื่นสวยงาม
5. ทำทางเดินลอดใต้สะพานกษัตริย์ศึก ให้มีทางเดินข้ามไปฝั่งโบ๊เบ๊ได้ปลอดภัย ให้ทุกคนสามารถมาเดินเล่น ออกกำลังกายก็สามารถทำได้สบาย
“การฟื้นเมืองอย่างคลองผดุงกรุงเกษม จะเชื่อมย่าน เชื่อมคน ให้คนได้กลับมาใช้ชีวิตกับคลองได้มากขึ้น และจะเป็นต้นแบบของการพัฒนาและฟื้นคืนชีวิตให้กับอีกหลายๆ คลองในกทม.ครับ” ผู้ว่ากทม.กล่าว
เส้นทางเรือโดยสารรักษ์โลก คลองผดุงกรุงเกษม
ถือว่าเป็นการนำร่องวิถีสัญจรรักษ์โลก เมื่อนำเรือโดยสารพลังงานไฟฟ้ามาทดแทนการใช้น้ำมัน นอกจากช่วยลดมลพิษยังสอดคล้องกับแนวทางการพัฒนาลำคลอง และการพัฒนาวิถีชีวิตให้คนยุคใหม่ตระหนักถึงการช่วยรักษาและปกป้องสภาพแวดล้อม
เส้นทางเรือโดยสารรักษ์โลก ในคลองผดุงกรุงเกษม แล่นผ่านบริเวณใจกลางพระนคร ถ้านับจากจุดเริ่มสถานีรถไฟหัวลำโพงจนถึงท่าเรือตลาดเทวราช ก่อนออกไปสู่แม่น้ำเจ้าพระยา ได้เห็นสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์มากมาย รวมถึงย่านพาณิชยกรรมและตลาดชื่อดังตั้งแต่อดีต เช่น ตลาดโบ๊เบ๊ ตลาดมหานาคและตลาดเทเวศร์
เส้นทางเรือรวมระยะทางราว 5 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางตลอดสายไม่เกิน 30 นาที จึงมีประโยชน์กับผู้ใช้งานหลากหลายกลุ่มทั้งนักเรียน นักศึกษา คนทำงาน และนักท่องเที่ยว
