“ฟิวเจอร์เทลส์ แล็บ” เผย 10 ปรากฏการณ์ที่จะเกิดการเปลี่ยนแปลงในสังคมไทย ในระยะเวลา 15 ปีข้างหน้า ทุกมิติทั้งเพศสภาพ สังคม ครอบครัว เศรษฐกิจ การเมือง และวัฒนธรรม ชี้อนาคตการทำงานจะไม่มีข้อจำกัดด้านอายุ (Ageless Workplace) อีกต่อไป และเป็นการทำงานเพื่อเรียนรู้ทักษะใหม่ๆ คาดการณ์อัตลักษณ์ทางเพศลดบทบาทลง และ ครอบครัวสะท้อนความหลากหลายในอนาคต
ศูนย์วิจัยอนาคตศึกษา “ ฟิวเจอร์เทลส์แล็บ” (FutureTales Lab by MQDC) มุ่งศึกษา วิเคราะห์ และรวบรวมข้อมูลที่สำคัญต่ออนาคต เพื่อนำเสนอปรากฏการณ์ที่สำคัญของสังคมไปสู่การคาดการณ์ทางออกสำหรับอนาคตที่พึงประสงค์ร่วมกันของมนุษยชาติ ให้ตอบโจทย์ For all Well-being จึงเป็นที่มาของการพัฒนางานวิจัยครอบคลุมมิติอนาคต ทั้งด้านความเป็นอยู่ การเรียนรู้ วิกฤตสิ่งแวดล้อมหรือแม้กระทั่งเทคโนโลยีและโรโบติกส์อีกด้วย จากงานวิจัยด้านการคาดการณ์อนาคตฉบับล่าสุด พบว่า สังคมไทยในอนาคตจะมีการปรับตัวเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญในหลากหลายมิติ รวมถึงความหลากหลายของอัตลักษณ์ทางเพศมากขึ้น
การศึกษาครั้งนี้ วิเคราะห์คาดการณ์อนาคตเกี่ยวกับปรากฏการณ์ในสังคมไทยที่จะเปลี่ยนแปลงไป เพื่อตอบโจทย์การวิจัยเรื่องอนาคตของการใช้ชีวิตของคนไทย โดยวิเคราะห์ผ่านการเปลี่ยนแปลงของสังคมไทยจากในอดีตย้อนหลังจนถึงปรากฏการณ์ในปัจจุบัน ผ่านการวิเคราะห์ด้วยวิธีการศึกษาเทรนด์หรือแนวโน้ม เพื่อนำเสนอภาพสังคมหลากหลายมิติที่เป็นไปได้ในอนาคต โดยครอบคลุมด้านเพศสภาพ สังคม วัฒนธรรม ครอบครัว เศรษฐกิจ และการเมือง ซึ่งสามารถสรุปการวิเคราะห์ได้เป็น 10 ปรากฎการณ์สำคัญ ดังนี้
1. อาชีพในอนาคตที่ไม่มีวันเกษียณ ปรากฏการณ์ด้านการพัฒนาสายงานและอาชีพในอนาคตนั้น อาจไปสู่การที่ไม่มีอายุสำหรับการเกษียณ การกำหนดอายุสำหรับเกษียณจะกลายเป็นข้อตกลงระหว่างนายจ้างและลูกจ้างเป็นหลัก เพราะรูปแบบการทำงานในอนาคตนั้นสะท้อนความเป็นไปได้ของสถานที่ทำงานในรูปแบบที่ไม่มีข้อจำกัดด้านอายุ (Ageless Workplace) อีกต่อไป เสมือนการไปทำงานคือการไปเรียนรู้ทักษะใหม่ๆ เพื่อตอบโจทย์การทำงานโลกอนาคตด้วยเช่นกัน
2. ความเชี่ยวชาญสู่โลกอนาคต เนื่องด้วยการแข่งขันที่สูงมากขึ้นทำให้การพัฒนาความเชี่ยวชาญของคนยุคถัดไป จะอยู่ในรูปแบบการเรียนเพื่อวุฒิการศึกษาไปพร้อมกับการสร้างแบรนดิ้งความเชี่ยวชาญของตนเองผ่านช่องทางออนไลน์หรือช่องทางอื่นๆ ไปพร้อมกัน
3. อัตลักษณ์ทางเพศที่ไม่สำคัญอีกต่อไป ปรากฏการณ์ด้านเพศสภาพในอนาคตนั้นถูกคาดการณ์ว่า อาจไม่มีความสำคัญอีกต่อไป มีการมองข้ามเรื่องอัตลักษณ์ทางเพศของคน โดยให้ความสำคัญกับเรื่องทักษะความสามารถและความเป็นมนุษย์เป็นหลัก และเริ่มมีความแตกต่างทางเพศสภาพที่เปลี่ยนไปมากกว่าเพียงแค่สองเพศเท่านั้น เป็นกลุ่มหลากหลายทางเพศ (LGBTQ+) หรือมากกว่า กรณีตัวอย่างการจำแนกเพศของผู้ใช้ในโลกออนไลน์ สามารถจำแนกแบ่งเพศได้มากถึง 58 ลักษณะ เพื่อสะท้อนความเป็นตัวตนของคนในยุคปัจจุบันให้มากที่สุด
4. ครอบครัวสะท้อนความหลากหลายในอนาคต การยอมรับความหลากหลายทางเพศสภาพที่เพิ่มขึ้น จะนำไปสู่ครอบครัวในอนาคต ที่จะมีทั้งคู่สมรสข้ามเพศที่เป็นทั้งแม่-พ่อในครอบครัวเดียวกัน พ่อแม่ที่เป็นคู่ชายรักชาย หรือ คู่หญิงรักหญิง หรือแม้กระทั่งความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ด้านการเจริญพันธุ์ที่จะนำไปสู่การเป็นพ่อหรือแม่เลี้ยงเดี่ยวมากขึ้น ต่างจากภาพครอบครัวในอดีตที่มักอยู่ร่วมกันเป็นครอบครัวใหญ่ ทั้งพ่อแม่ลูก และปู่ย่าตายาย
5. ภาวะผู้นำในอนาคต ต่อเนื่องและเป็นไปในแนวทางเดียวกันกับความเปลี่ยนแปลงด้านการยอมรับทางเพศสภาพในอนาคตที่ไม่มีความแตกต่างทางอัตลักษณ์ทางเพศ ซึ่งในอดีตภาพของผู้นำในยุคถัดไปจะไม่ได้ยึดติดกับลักษณะแบบชายเป็นใหญ่เหมือนสังคม (Patriarchal Leader) โดยในปัจจุบันเริ่มมีแนวโน้มและพัฒนาการไปสู่ความหลากหลายของผู้นำมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นผู้นำที่เป็นหญิง เกย์ ผู้หญิงข้ามเพศ และผู้ชายข้ามเพศ
6. กฎหมายกับความสัมพันธ์ของคนและเทคโนโลยีในอนาคต จะมีการเปิดใจยอมรับความสัมพันธ์ระหว่างคนและเทคโนโลยีที่มีมากขึ้น และอาจนำไปสู่การปรับกฎหมายเรื่องการยอมรับความสัมพันธ์ของคู่สมรสระหว่างมนุษย์และปัญญาประดิษฐ์ เนื่องด้วยการพัฒนาปรับปรุงเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ที่สูงมากขึ้น
7. อนาคตสะท้อนเชื้อชาติที่มีความเป็นลูกผสม ความเปลี่ยนแปลงสู่การเป็นลูกครึ่งหรือการแต่งงานมีคู่ครองข้ามเชื้อชาติ หรือข้ามประเทศ จนมีทายาทหรือคนรุ่นถัดไปในสังคมไทยที่มีพื้นฐานหลากหลายเชื้อชาติจนกลายเป็นเรื่องปกติมากขึ้นกว่าเดิม จากตัวเลขเลขทางสถิติที่ผ่านมาในไทยพบว่า ชาวต่างชาติในภาคอีสานประมาณ 27,357 คนนั้น กว่า 90 เปอร์เซ็นต์แต่งงานกับผู้หญิงไทย โดยสอดคล้องไปกับแนวโน้มที่เพิ่มขึ้นถึงสามเท่าในช่วงสองทศวรรษที่ผ่านมา จาก 12,088 คนไปถึง 38,403 คน สำหรับการขอวีซ่าคู่หมั้น ชาวต่างชาติของสหรัฐอเมริกา ซึ่งสภาพการณ์นี้ต่างจากภาพอดีตที่คนในประเทศมีความเป็นไทยชัดเจน หรือยุคปัจจุบันที่ผู้นำหลายภาคส่วนมีเชื้อสายไทย-จีนเป็นหลัก
8. ปรากฏการณ์ฮ่องเต้น้อย หมายถึง กลุ่มเด็กที่เพิ่งเกิดหรือกำลังจะเกิดในอนาคต เนื่องด้วยแนวโน้มของเด็กที่จะเกิดน้อยลงเรื่อยๆ ทำให้สมาชิกในครอบครัวทุ่มเทให้ความสำคัญกับเด็กเกิดใหม่เป็นอย่างมาก ต่างจากอดีต ที่จะเน้นความสำคัญไปที่กลุ่มวัยทำงานหรือวัยกลางคนที่เป็นกลุ่มขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ เป็นหลัก ส่วนปัจจุบันจะเน้นการให้ความสำคัญกับกลุ่มผู้สูงวัยที่มีจำนวนเพิ่มสูงขึ้น ซึ่งหากได้รับการปรับเปลี่ยนทักษะ (Reskill) จะเกิดแนวโน้มที่จะกลับเข้าสู่ตลาดแรงงานอีกครั้ง แต่ภาพอนาคตจะเน้นไปที่กลุ่มเด็กตามปรากฏการณ์ “ฮ่องเต้น้อย” ซึ่งมีกรณีศึกษาจากประเทศจีน ที่สมาชิกในครอบครัวทั้งปู่ย่าตายาย พ่อแม่จะดูแลเด็กเล็กสมาชิกใหม่คนเดียวของบ้าน เนื่องด้วยแนวโน้มจำนวนของเด็กที่จะเกิดนั้นน้อยลงทุกปี
9. การเติบโตของเมืองรองตามภูมิภาค การแบ่งภูมิภาคในอนาคตจะพัฒนาตามรูปแบบการขยายของเมืองรองมากขึ้น ตามเส้นทางการพัฒนาระบบขนส่งมวลชนความเร็วสูงที่เชื่อมต่อไทยและประเทศเพื่อนบ้านในภูมิภาค ภาพการเติบโตของเมืองรองในอนาคตนั้น พัฒนามาจากการแบ่งส่วนภูมิภาคในอดีต ที่ให้ความสำคัญในรูปแบบเมืองหลักของแต่ละส่วนภูมิภาค เช่น เชียงใหม่ เป็นเมืองหลักของภาคเหนือ
10. อนาคตการเมืองสะท้อนรูปแบบกลุ่ม มีความเป็นไปได้ของการเมืองในอนาคตสะท้อนรูปแบบกลุ่มคนที่มีความสนใจประเด็นใกล้เคียงกัน (Clan Based Politics) เช่น ประเด็นสิ่งแวดล้อม หรือประเด็นหลักของการอยู่อาศัยของชุมชนกับนวัตกรรม เป็นต้น
ทั้งหมดคือ 10 ปรากฏการณ์การเปลี่ยนแปลงสำคัญของสังคมไทยในอนาคต การศึกษาวิจัยที่เกี่ยวข้องมีความจำเป็น เพื่อเป็นการรองรับและตอบโจทย์การเปลี่ยนแปลงของสังคมที่นับวันจะมีความซับซ้อนและหลากหลายยิ่งขึ้น และยังช่วยในการออกแบบระเบียบหรือกฎหมายที่เกี่ยวข้องในอนาคตอีกด้วย
โดย - ดร.การดี เลียวไพโรจน์ หัวหน้าคณะที่ปรึกษาฟิวเจอร์เทลส์ แล็บ บริษัท แมกโนเลีย ควอลิตี้ ดีเวล็อปเม้นต์ คอร์ปอเรชั่น จำกัด (FutureTales Lab by MQDC) และ ดร.ภัณณิน สุมนะเศรษฐกุล ผู้อำนวยการวิจัยด้านการคาดการณ์อนาคต ฟิวเจอร์เทลส์ แล็บ
ข้อมูลอ้างอิง:
1 https://abcnews.go.com/blogs/headlines/2014/02/heres-a-list-of-58-gender-options-for-facebook-users
2 http://www.cps.chula.ac.th/newcps/hot_news_detail.php?id=160
3 https://www.marketwatch.com/story/this-country-sent-the-most-foreign-fiancees-to-the-us-in-2016-2017-04-05
4 https://www.independent.co.uk/news/world/asia/one-child-policy-chinas-army-of-little-emperors-8446713.html
ทั้งนี้ ฟิวเจอร์เทลส์ แล็บ (FutureTales Lab by MQDC) คือศูนย์วิจัยเอกชน ที่ทำการศึกษา วิเคราะห์ และรวบรวมข้อมูลที่สำคัญต่ออนาคต เพื่อสร้างอนาคตที่ดีให้กับมนุษยชาติ
โดยเน้นการวิจัยใน 8 เรื่องสำคัญได้แก่อนาคตของการอยู่อาศัย (Future of Living) เทคโนโลยีและนวัตกรรมหุ่นยนต์ (Technology & Robotics) อนาคตของการรักษาสุขภาพ (Future of Healthcare) อนาคตแห่งการเรียนรู้ (Future of Learning) วิกฤตด้านสิ่งแวดล้อมโลก (Climate Crisis) ความหลากหลายทางชีวภาพ (Biodiversity) อนาคตการใช้พลังงาน (Global Energy) และการใช้ชีวิตในอวกาศ (Space Exploration)
นักวิจัยของฟิวเจอร์เทลส์ แล็บ มุ่งวิเคราะห์ข้อมูล สำรวจและคาดการณ์อนาคต พร้อมสร้างแพลตฟอร์มความร่วมมือกับนักอนาคตศาสตร์ระดับประเทศและนานาชาติทั้งจากหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน สถาบันการศึกษา รวมไปถึงชุมชนต่างๆ
ศูนย์ฟิวเจอร์เทลส์ แล็บ ตั้งอยู่ที่โครงการทรู ดิจิทัล พาร์ค กรุงเทพฯ โดยจะเป็นศูนย์หลักในการจัดกิจกรรมเพื่อเผยแพร่ข้อมูลเชิงลึกและแนวคิดใหม่ๆ ในด้านต่างๆ เช่น การออกแบบ นโยบายนักวิจัย และโครงสร้างพื้นฐาน เป็นต้น ข้อมูลและงานวิจัยของศูนย์ฯ เปิดกว้างสำหรับนักวิจัย พันธมิตรทางธุรกิจ และประชาชนทั่วไปที่สนใจเรื่องอนาคตศึกษา
