ธรรมะกับสุขภาพ : สมองพัฒนาได้ ด้วยการเจริญสติ (ตอนจบ)

ท่านผู้อ่านครับ ตอนที่แล้วผมได้กล่าวถึงสมองของคนเรา ว่าสามารถพัฒนาได้ เปลี่ยนแปลงได้ ทั้งในแง่โครงสร้าง เซลล์ต่างๆ หรือการทำงานของเซลล์สมอง ซึ่งจะมีผลในแง่ความคิด อารมณ์ การเรียนรู้ ความจำ ซึ่งจะส่งผลให้เราสามารถทำงานต่างๆอย่างได้ผลดี ทำให้เรามีชีวิตอย่างมีความสุข มีสติปัญญา

งานวิจัยวิทยาศาสตร์ทางสมองแสดงให้เห็นว่า โดยการทำภาวนา การฝึกสมาธิ การเจริญสติ ช่วยพัฒนาสมองของเราได้ ซึ่งในเรื่องนี้ ดร.ริค แฮนซัน (Rick Hanson,Ph.D) นักวิทยาศาสตร์ด้านประสาทจิตวิทยา(Neuropsychologist) ได้เขียนไว้ในหนังสือ สมองพุทธะ (Buddha’s Brain) อันโด่งดัง

ในหนังสือเล่มนี้ได้กล่าวว่า การเจริญสติเป็นการใช้การพัฒนาจิตเปลี่ยนสมองและเปลี่ยนชีวิตของเราได้ การฝึกการเจริญสติหรือการทำสมาธิมีผลดังนี้ คือ

1. ทำให้เซลล์สมองและวงจรการเชื่อมต่อในสมองในการทำงานของสมองซีกซ้ายเจริญขึ้น โดยเฉพาะบริเวณด้านหน้าผากซ้าย ซึ่งทำให้เรามีความสุข และอารมณ์ในด้านบวกมากขึ้น

2. ทำให้สารเคมีในสมอง คือ เซโรโทนิน(Serotonin) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาท มีมากขึ้น ทำให้เกิดความผ่อนคลาย นอนหลับง่าย ไม่เกิดอาการซึมเศร้า ถ้าสารตัวนี้ลดน้อยลง จะเกิดโรคซึมเศร้า และนอนหลับยาก

3. ทำให้ระบบประสาทพาราซิมพาเธทิค (Parasympathetic) ทำงานเด่นขึ้น คือทำให้ใจสงบลง ลดความเครียดการเต้นของหัวใจลดลง ความดันโลหิตลดลง การเผาผลาญอาหารในร่างกายลดลง แก่ช้าลง และอายุยืนขึ้น

กล่าวโดยย่อ การฝึกสมาธิหรือการเจริญสติ เป็นการพัฒนาสมอง เปลี่ยนอารมณ์ เปลี่ยนชีวิตของเรา เป็นวิธีการที่นักวิทยาศาสตร์ทางสมองใช้กันอยู่แทนการกินยา เพราะยาลดความกังวล ยาต้านโรคซึมเศร้า ยาเหล่านี้เป็นการแก้ปลายเหตุ ต้องใช้ประจำ อาการข้างเคียงมาก ราคาแพง ซึ่งการรักษาของแพทย์ในปัจจุบันเริ่มเปลี่ยนแปลงไป หลังจากผ่านการทดลองวิจัยมานานกว่า 2 ทศวรรษ

ดร. ริค แฮนซัน

ดร. ริค แฮนซัน จบปริญญาตรีด้านจิตวิทยา จากมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย ลอสแองเจลิส(UCLA) ในปี ค.ศ. 1974และจบปริญาโทด้านจิตวิทยาพัฒนาการ และปริญญาเอกทางจิตวิทยาคลินิก จากมหาวิทยาลัยแห่งรัฐซานฟรานซิสโก (San Francisco State University) ในปี ค.ศ. 1991

หลังจากนั้นเขาทำงานอิสระในการให้คำปรึกษาแก่ผู้ป่วย ผู้ปกครอง เด็ก และครอบครัว เป็นที่ปรึกษาทางจิตวิทยาในโรงเรียนหลายแห่ง รับเชิญไปบรรยายในสถาบันต่างๆ และเขียนหนังสือแนวจิตวิทยา

ด้วยการสะสมประสบการณ์ในการให้คำปรึกษาปัญหาต่างๆ แก่ครอบครัว ทำให้เขาทราบปัญหาที่เกิดขึ้น เขาได้เริ่มเขียนหนังสือแนวจิตวิทยาให้ความรู้ในการพัฒนาแก่แม่และเด็ก ชื่อ Mother Nurture ในปี 2002 หลังจากนั้นเขาเริ่มสนใจด้านการวิจัยระบบประสาท จึงได้ร่วมกับเพื่อนที่เป็นแพทย์ด้านประสาทวิทยา ชื่อ นายแพทย์ริชาร์ด เมนเดียส (Richard Mendius,MD) ตั้งสถาบันศึกษาวิจัยด้านระบบประสาทและการฝึกจิตภาวนา ชื่อ Wellspring Institute

สถาบันแห่งนี้ได้จัดทำหนังสือรายเดือนและเว็บไซต์ www.Wisebrain.org และจัดให้มีการฝึกอบรมด้านพัฒนาสมองโดยการเจริญสติ การฝึกสมาธิ หลักสูตรต่างๆ แก่ประชาชนทั่วไป

ในปี ค.ศ. 2009 ดร.แฮนซัน และเพื่อนก็เขียนหนังสือชื่อ สมองพุทธะ (Buddha’s Brain) ซึ่งเป็นหนังสือที่สร้างชื่อเสียงให้เขาแลคณะในเวลาต่อมา รวมทั้งหนังสือชื่อ Just One Thing ซึ่งอธิบายวิธีการปฏิบัติ 52 วิธีอันทรงพลังในการพัฒนาให้เป็นสมองพุทธะ

ปัจจุบัน ดร.แฮนซันได้รับเชิญไปบรรยายในมหาวิทยาลัยหลายแห่ง เช่น ที่ มหาวิทยาลัยออกฟอร์ด มหาวิทยาลัยฮาร์วาด มหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ด และได้ร่วมงานวิจัยกับสถาบัน Greater Good Science Center ที่ มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์ ประเทศสหรัฐอเมริกา

ดร.ริค แฮนซัน เริ่มปฏิบัติธรรมตั้งแต่ปี 1974 เขาผ่านการฝึกภาวนาจากหลายสถาบันและหลายรูปแบบ ผ่านการอบรมหลักสูตรผู้นำการสอนธรรมแก่ชุมชน เคยเป็นกรรมการของสถานปฏิบัติธรรม Spirit rock อยู่ 9 ปี สถาบันแห่งนี้เป็นที่รวมของปัญญาชน นักวิทยาศาสตร์ นักวิชาการด้านการภาวนาที่มีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับของสังคมอเมริกัน

เขาสอนปฏิบัติธรรมหลักสูตรต่างๆ ในสถานปฏิบัติธรรมหลายแห่ง เช่น สถาบันสติ สถาบันวิปัสสนากรรมฐานเมืองแบร์ แมสซาชูเซตส์ และศูนย์ปฏิบัติธรรมซาน ราฟาเอล แคลิฟอร์เนีย เป็นต้น

นับว่า ดร.แฮนซันเป็นอาจารย์สอนการปฏิบัติธรรมที่มีประสบการณ์อย่างยาวนาน เป็นผู้รู้ด้านธรรมปฏิบัติที่ลึกซึ้ง ดังนั้น เขาจึงได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง ท่านผู้อ่านสามารถเข้าไปดูข้อมูลของเขาได้ที่ www.rickhanson.net และเข้าไปฟังคำบรรยายใน www.youtube.com/Buddha’s Brain จะมีให้ฟังหลายตอน

เมื่อเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2555 รายการพื้นที่ชีวิต ทางสถานีโทรทัศน์ Thai PBS ได้ส่งทีมงานไปสัมภาษณ์ ดร. ริค แฮนซัน ที่ ซาน ราฟาเอล ซานฟรานซิสโก มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ท่านผู้อ่านเข้าไปชมได้ที่ www.youtube.com/พื้นที่ชีวิต ตอน สมองพุทธะ ก็จะได้ความรู้ความเข้าใจเพิ่มขึ้น

นายแพทย์ริชาร์ด เมนเดียส

สำหรับ นายแพทย์ริชาร์ด เมนเดียส เพื่อนผู้ร่วมเขียนหนังสือสมองพุทธะ เป็นแพทย์ทางประสาทวิทยา โดยเฉพาะโรคลมชัก เขาสนใจการปฏิบัติธรรมอย่างมาก โดยเริ่มปฏิบัติธรรมในปี ค.ศ. 1980 กับพระอาจารย์ Shinzen Young พระอาจารย์ในพุทธศาสนานิกายเซน ที่ลอสแองเจลิส และปฏิบัติธรรมสำนักอาจารย์ แจ๊ค คอนส์ฟิล แห่ง Spirit Rock Meditation Center, พระอาจารย์อมโรภิกขุ เจ้าอาวาสวัดอมราวดี กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ และพระอาจารย์สุเมโธภิกขุ อดีตเจ้าอาวาสวัดอมราวดี ซึ่งทั้งสองรูปนี้เป็นลูกศิษย์หลวงพ่อชา วัดหนองป่าพง จ.อุบลราชธานี

นายแพทย์เมนเดียส ก่อตั้งสถาบัน Wellspring สำหรับการศึกษาวิทยาศาสตร์ทางสมองกับการปฏิบัติธรรม ร่วมกับ ดร. แฮนซัน ปัจจุบัน เขาสอนธรรมปฏิบัติแก่นักโทษในคุก San Quentin และที่สถาบันสติ รวมทั้งที่ Spirit Rock Meditation Center

(จาก นิตยสารธรรมลีลา ฉบับที่ 152 สิงหาคม 2556 โดย นพ.แพทย์พงษ์ วรพงศ์พิเชษฐ)