ถามชีวิต : รู้จักความเครียด... ความลับจากลม

ขณะนี้ ถ้าจิตใจของคุณกำลังเครียด ความคิด วนเวียน สับสน ฟุ้งซ่าน รู้สึกอึดอัด ไม่สบายใจ ไม่สบายกาย

ลองกลับมาอยู่กับตัวเองสักพัก ดีไหมครับอยู่กับความรู้สึกที่เราไม่ต้องการ เผชิญหน้ากับมันอย่างกล้าหาญโดยไม่ดิ้นรน ต่อต้าน

ลองสังเกตดูว่า ในแต่ละขณะร่างกายของเราจะมีระดับความตึงเครียด และผ่อนคลายไม่เท่ากัน

เมื่อตื่นนอนตอนเช้า หลังจากการพักผ่อนอย่างเต็มอิ่ม เราจะรู้สึกว่าร่างกายของเรา ผ่อนคลาย จิตใจสงบ สบาย แต่เมื่อได้ผ่านกิจวัตรประจำวัน ต้องเผชิญกับปัญหาต่างๆ นานัปการ มีเรื่องที่ต้องขบคิดหาทางออก หรือมีเรื่องเร่งด่วนผ่านเข้ามา โดยไม่ได้เตรียมการ เราจะพบว่า ร่างกายของเรา เกิดปฏิกิริยา ขึ้นหลายอย่าง

เป็นความตึงเครียดที่เกิดขึ้นทั้งร่างกาย และจิตใจ ร่างกายแสดงความเครียด โดยการหดเกร็งตัวของกล้ามเนื้อ และเร่งการทำงานทุกส่วน

ขณะที่ จิตใจแสดงความเครียด โดยการคิดวนเวียน ฟุ้งซ่าน วิ่งไปมาในหลายเรื่อง

เมื่อไหร่ก็ตามที่คุณรับรู้ว่า ร่างกายเกิดความเครียด หรือรับรู้ว่า จิตใจกระสับกระส่าย ไม่สงบ ไม่สบาย ก็น่าจะเป็นเวลาที่เราหันมาดูแลร่างกาย และจิตใจ ซึ่งจริงๆ แล้วสามารถทำได้ง่ายๆ เพียงแค่การหายใจอย่างถูกวิธี

เริ่มจากการจัดท่านั่งให้อยู่ในท่าที่สบาย เลือกเก้าอี้หรือที่นั่งที่คุณชอบ ตั้งตัวให้ตรง วางฝ่าเท้าราบไปกับพื้น ปล่อยแขนทั้งสองข้างตามสบาย

ผ่อนลมหายใจเข้าออกยาว ๆ สักพักหนึ่ง หายใจเข้า...กลั้นไว้ หายใจออก...ผ่อนลมหายใจให้ยาวกว่าลมหายใจเข้า

กำหนดความรู้สึกที่บริเวณฝ่าเท้า สังเกตดูว่าฝ่าเท้าของเราวางน้ำหนักลงกับพื้นแต่ละจุดไม่เท่ากัน เคลื่อนความรู้สึกมาที่ปลายนิ้วเท้า และหลังเท้า

จากนั้น ค่อยๆ เคลื่อนความรู้สึกขึ้นมาช้าๆ

มาที่น่อง........ต้นขา ........สะโพก.......ช่องท้อง .........ช่องอก.........ไหล่.........คอ.........ศีรษะ......... ไปที่ส่วนยอดของศีรษะ.........

เมื่อเคลื่อนความรู้สึกมาที่ส่วนยอดศีรษะ ให้ปล่อยความรู้สึกนึกคิดต่างๆ ให้ผ่านออกไป

ปล่อยใจให้ว่าง แล้วเคลื่อนความรู้สึกลงมาช้าๆ มาที่ศีรษะ คอ อก ช่องท้อง สะโพก ต้นขา น่อง มาที่ปลายเท้า

ผ่อนลมหายใจตามสบาย ทำความรู้สึกอยู่กับร่างกาย วางใจให้เหมือนกับว่า เราไม่มีอะไรต้องทำ ไม่มีอะไรต้องกังวล เพียงแค่อยู่อย่างสบายๆ และหายใจอย่างผ่อนคลาย ...

ลองฝึกดูนะครับ ทุกครั้งที่หายใจเข้า ให้รับรู้ว่าเรากำลังนำอากาศบริสุทธิ์เข้าสู่ร่างกาย ซึ่งจะช่วยให้เรารู้สึกสดชื่นขึ้น เมื่อกลั้นลมหายใจ ให้รับรู้ว่า เรากำลังนำความรู้สึกตัว กลับมาอยู่กับตัวเอง และเมื่อหายใจออก ให้รับรู้ว่า เรากำลังปล่อยความกังวลใจออกไปจากร่างกาย

รู้สึกสบายขึ้นใช่ไหมครับ เพราะโดยทั่วไปเมื่อเราหายใจอย่างถูกวิธี สักพักเราจะสบายตัว สบายใจมากขึ้น จนรู้สึกได้

กล้ามเนื้อที่เครียดตึง จะค่อยๆ ผ่อนคลายลง ร่างกายที่เร่งการทำงาน หัวใจเต้นเร็ว ร้อน เหงื่อออก ก็จะค่อยๆ สบายขึ้น เช่นเดียวกับจิตใจที่มีความคิด วิ่งวุ่น วนเวียน สับสน ก็จะค่อยๆ สงบลงอีกครั้งหนึ่ง

นี่เป็นวิธีสร้างความสุขอย่างง่ายๆ กับลมหายใจเข้าออกของเรา ที่สำคัญ เป็นวิธีที่เราสามารถสร้างความสุขให้ตัวเองได้ตลอดเวลา

ลองทำดูนะครับ ทุกครั้งที่รู้สึกว่าร่างกายตึงเครียด จิตใจว้าวุ่น สับสน ลองจัดเวลาให้ตัวเอง นั่งอย่างรู้ตัว มีสติกับลมหายใจเข้าออก เพื่อนำความสงบผ่อนคลายมาสู่ร่างกายและจิตใจของเรา

เมื่อเราได้พักอย่างเพียงพอ ร่างกายและจิตใจก็จะกลับมามีความพร้อม สามารถทำหน้าที่ต่างๆได้อย่างมีประสิทธิภาพอีกครั้งหนึ่ง

(เรียบเรียงจาก บทสื่อเสียงชุด "ถามชีวิต" www.jitdee.com)

(จากหนังสือธรรมลีลา ฉบับที่ 125 เมษายน 2554 โดย นพ.ประเวช ตันติพิวัฒนสกุล กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข แผนงานสร้างเสริมสุขภาพจิต สสส.))