ตอนที่ 038
เมื่อรู้รูปนามถูกต้องแล้ว
จะรู้อะไรบ้าง
1.4 เมื่อรู้รูปนามถูกต้องแล้ว จะรู้อะไรบ้าง หากผู้ปฏิบัติมีสติสัมปชัญญะระลึกรู้รูปนามที่กำลังปรากฏตรงตามความเป็นจริงแล้ว ก็จะเกิดความรู้ขึ้นมา 3 ขั้นตอน คือรู้สภาวะ รู้จริง และรู้ละ ดังนี้คือ
1.4.1 ขั้นแรกจะรู้สภาวะของรูปนามที่กำลังปรากฏอยู่ (ญาตปริญญา) เช่นพอมีสติรู้สึกตัวขึ้นมาก็รู้ว่า รูปนั่งกำลังปรากฏอยู่ หรือโทสะ (นามเจตสิก) กำลังปรากฏอยู่ เป็นต้น อย่างไรก็ตามถ้ามีสภาวะบางอย่างที่ผู้ปฏิบัติไม่รู้จักชื่อปรากฏขึ้นก็ไม่ต้องกังวล สิ่งสำคัญคือตัวสภาวะ ไม่ใช่ชื่อของสภาวะ แค่รู้ว่าสิ่งบางสิ่งปรากฏอยู่ก็พอแล้ว
1.4.2 ขั้นต่อมาเมื่อสติปัญญาพัฒนามากขึ้น ก็จะเริ่มรู้จริง (ตีรณปริญญา) ว่า รูปนามหรือสิ่งบางสิ่งที่กำลังปรากฏอยู่นั้น มีความเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา สิ่งเหล่านั้นล้วนแสดงความจริงคือการเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไปตามเหตุตามปัจจัย ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตาคือไม่อยู่ในอำนาจบังคับของใคร
1.4.3 ขั้นต่อมาเป็นขั้นของการรู้ละ (ปหานปริญญา) คือละความรู้ผิดเข้าใจผิดเกี่ยวกับรูปนาม แล้วลดหรือหมดความยึดถือรูปนามไปตามลำดับ แต่ทั้งนี้ต้องเข้าใจเสียก่อนว่า คำว่ารู้ละไม่ได้หมายถึงการละอารมณ์รูปนาม แต่เป็นการรู้รูปนามตรงตามความเป็นจริง จนละความเห็นผิดและความยึดถือรูปนามลงได้เท่านั้น
อีกนัยหนึ่ง เมื่อรู้รูปนามได้อย่างถูกต้องแล้ว ปัญญาจะพัฒนาไปตามลำดับ นับตั้งแต่ (1) การมีความเห็นถูกว่าสัตว์ บุคคล ตัวตน เรา เขา ไม่มี มีแต่รูปกับนาม (ทิฏฐิวิสุทธิ/นามรูปปริจเฉทญาณ) (2) รูปนามมีเหตุมีปัจจัยก็เกิดขึ้น หมดเหตุหมดปัจจัยก็ดับไป (กังขาวิตรณวิสุทธิ/ปัจจยปริคคหญาณ) (3) รู้หนทางที่จะเรียนรู้ความจริง ของรูปนามให้ยิ่งๆ ขึ้นไป ด้วยการเจริญสติสัมปชัญญะจนเห็นไตรลักษณ์ และรู้ว่านอกจากการเจริญสติสัมปชัญญะแล้ว ไม่ใช่วิธีเรียนรู้เรื่องรูปนาม (มัคคามัคคญาณทัสสนวิสุทธิ/สัมมสนญาณและตรุณอุทยัพพยญาณ) (4) ลงมือรู้รูปนาม เห็นความเกิดดับของรูปนามตามความเป็นจริง จนจิตเกิดความเบื่อหน่ายคลายกำหนัด และจิตเป็นกลางต่อรูปนามด้วยปัญญา จนกระทั่งจิตยอมรับหรือคล้อยตามความจริงของอริยสัจจ์ในที่สุด (ปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ/พลวอุทยัพพยญาณ - อนุโลมญาณ และนับโคตรภูญาณเข้าไว้ด้วยโดยอนุโลม) แล้ว (5) ปล่อยวางความยึดมั่น รูปนาม หลุดพ้นเพราะความไม่ยึดมั่น (ญาณทัสสนวิสุทธิ/มัคคญาณ และนับผลญาณกับปัจจเวกขณญาณเข้าไว้ด้วยโดยอนุโลม) (ศึกษาเพิ่มเติมจากหลักธรรมเรื่องวิสุทธิ 7 และโสฬสญาณ หรืออภิธัมมัตถ สังคหะปริจเฉทที่ 9 กัมมัฏฐานสังคหวิภาค)
(อ่านต่อวันจันทร์หน้า/
สมุทัยควรละ)
เมื่อรู้รูปนามถูกต้องแล้ว
จะรู้อะไรบ้าง
1.4 เมื่อรู้รูปนามถูกต้องแล้ว จะรู้อะไรบ้าง หากผู้ปฏิบัติมีสติสัมปชัญญะระลึกรู้รูปนามที่กำลังปรากฏตรงตามความเป็นจริงแล้ว ก็จะเกิดความรู้ขึ้นมา 3 ขั้นตอน คือรู้สภาวะ รู้จริง และรู้ละ ดังนี้คือ
1.4.1 ขั้นแรกจะรู้สภาวะของรูปนามที่กำลังปรากฏอยู่ (ญาตปริญญา) เช่นพอมีสติรู้สึกตัวขึ้นมาก็รู้ว่า รูปนั่งกำลังปรากฏอยู่ หรือโทสะ (นามเจตสิก) กำลังปรากฏอยู่ เป็นต้น อย่างไรก็ตามถ้ามีสภาวะบางอย่างที่ผู้ปฏิบัติไม่รู้จักชื่อปรากฏขึ้นก็ไม่ต้องกังวล สิ่งสำคัญคือตัวสภาวะ ไม่ใช่ชื่อของสภาวะ แค่รู้ว่าสิ่งบางสิ่งปรากฏอยู่ก็พอแล้ว
1.4.2 ขั้นต่อมาเมื่อสติปัญญาพัฒนามากขึ้น ก็จะเริ่มรู้จริง (ตีรณปริญญา) ว่า รูปนามหรือสิ่งบางสิ่งที่กำลังปรากฏอยู่นั้น มีความเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา สิ่งเหล่านั้นล้วนแสดงความจริงคือการเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไปตามเหตุตามปัจจัย ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตาคือไม่อยู่ในอำนาจบังคับของใคร
1.4.3 ขั้นต่อมาเป็นขั้นของการรู้ละ (ปหานปริญญา) คือละความรู้ผิดเข้าใจผิดเกี่ยวกับรูปนาม แล้วลดหรือหมดความยึดถือรูปนามไปตามลำดับ แต่ทั้งนี้ต้องเข้าใจเสียก่อนว่า คำว่ารู้ละไม่ได้หมายถึงการละอารมณ์รูปนาม แต่เป็นการรู้รูปนามตรงตามความเป็นจริง จนละความเห็นผิดและความยึดถือรูปนามลงได้เท่านั้น
อีกนัยหนึ่ง เมื่อรู้รูปนามได้อย่างถูกต้องแล้ว ปัญญาจะพัฒนาไปตามลำดับ นับตั้งแต่ (1) การมีความเห็นถูกว่าสัตว์ บุคคล ตัวตน เรา เขา ไม่มี มีแต่รูปกับนาม (ทิฏฐิวิสุทธิ/นามรูปปริจเฉทญาณ) (2) รูปนามมีเหตุมีปัจจัยก็เกิดขึ้น หมดเหตุหมดปัจจัยก็ดับไป (กังขาวิตรณวิสุทธิ/ปัจจยปริคคหญาณ) (3) รู้หนทางที่จะเรียนรู้ความจริง ของรูปนามให้ยิ่งๆ ขึ้นไป ด้วยการเจริญสติสัมปชัญญะจนเห็นไตรลักษณ์ และรู้ว่านอกจากการเจริญสติสัมปชัญญะแล้ว ไม่ใช่วิธีเรียนรู้เรื่องรูปนาม (มัคคามัคคญาณทัสสนวิสุทธิ/สัมมสนญาณและตรุณอุทยัพพยญาณ) (4) ลงมือรู้รูปนาม เห็นความเกิดดับของรูปนามตามความเป็นจริง จนจิตเกิดความเบื่อหน่ายคลายกำหนัด และจิตเป็นกลางต่อรูปนามด้วยปัญญา จนกระทั่งจิตยอมรับหรือคล้อยตามความจริงของอริยสัจจ์ในที่สุด (ปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ/พลวอุทยัพพยญาณ - อนุโลมญาณ และนับโคตรภูญาณเข้าไว้ด้วยโดยอนุโลม) แล้ว (5) ปล่อยวางความยึดมั่น รูปนาม หลุดพ้นเพราะความไม่ยึดมั่น (ญาณทัสสนวิสุทธิ/มัคคญาณ และนับผลญาณกับปัจจเวกขณญาณเข้าไว้ด้วยโดยอนุโลม) (ศึกษาเพิ่มเติมจากหลักธรรมเรื่องวิสุทธิ 7 และโสฬสญาณ หรืออภิธัมมัตถ สังคหะปริจเฉทที่ 9 กัมมัฏฐานสังคหวิภาค)
(อ่านต่อวันจันทร์หน้า/
สมุทัยควรละ)