พระมหาเจดีย์สี่รัชกาล เป็นพระมหาเจดีย์ประจำรัชกาลที่ ๑-๔ ประดิษฐานอยู่ในกำแพงแก้วสีขาว วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม หรือวัดโพธิ์ ท่าเตียน กทม. ประวัติของพระมหาเจดีย์สี่รัชกาลนั้น มีที่มาดังนี้
พระมหาเจดีย์ประจำรัชกาลที่ ๑ หลังจากพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนแล้วเสร็จ จึงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระเจดีย์ใหญ่ขึ้น เพื่อครอบพระศรีสรรเพชญ์ ซึ่งเป็นพระพุทธรูปยืนองค์ใหญ่ ซึ่งจำลองมาจากวัดพระศรีสรรเพชญ์ที่กรุงศรีอยุธยา ด้วยองค์พระชำรุดมาก เกินที่จะซ่อมให้กลับคืนดีได้ พระเจดีย์องค์นี้ประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีเขียว ฐานกว้าง ๘ วา สูง ๘๒ ศอก ภายในบรรจุพระบรมธาตุ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชถวายพระนามพระมหาเจดีย์องค์นี้ว่า “พระเจดีย์ศรีสรรเพชญดาญาณ”
พระมหาเจดีย์ประจำรัชกาลที่ ๒ เมื่อคราวปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนทั้งพระอาราม ใน พ.ศ.๒๓๗๕ นั้น พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระมหาเจดีย์ขึ้นเพื่อพระราชอุทิศถวายสมเด็จพระบรมราชชนก (รัชกาลที่ ๒) องค์พระเจดีย์ประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีขาว พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ ได้พระราชทานนามภายหลังว่า “พระมหาเจดีย์ดิลกธรรมกรกนิทาน”
พระมหาเจดีย์ประจำรัชกาลที่ ๓ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างเป็นส่วนพระองค์ เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา องค์พระเจดีย์ประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีเหลือง พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ ได้พระราชทานนามภายหลังว่า “พระมหาเจดีย์มุนีบัตบริขาร”
พระมหาเจดีย์รัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระมหาเจดีย์ ตามแบบพระเจดีย์ศรีสุริโยทัย วัดสวนหลวงสบสวรรค์ จ.พระนครศรีอยุธยา เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา พระเจดีย์ประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีขาบหรือน้ำเงินเข้ม พระเจดีย์องค์นี้สร้างเสร็จในสมัยรัชกาลที่ ๕ แต่มิได้พระราชทานนามไว้ จึงเรียกกันต่อๆ มาว่า “พระมหาเจดีย์ทรงพระศรีสุริโยทัย”
พระมหาเจดีย์ประจำรัชกาล มีเพียง ๔ องค์เท่านั้น ด้วยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวคราใกล้จะเสด็จสวรรคตได้มีพระราชดำรัสเฉพาะกับรัชกาลที่ ๕ ว่า “พระเจดีย์วัดพระเชตุพนฯ นั้นกลายเป็นใส่คะแนนพระเจ้าแผ่นดินไป ถ้าจะใส่คะแนนอยู่เสมอจะไม่มีที่สร้าง ควรจะถือว่าพระเจ้าแผ่นดินทั้งสี่พระองค์นั้นท่านได้เคยเห็นกันทั้งสี่พระองค์ จึงมิควรมีพระเจดีย์อยู่ด้วยกัน ต่อไปอย่าให้ต้องสร้างทุกแผ่นดินเลย” (พระราชวิจารณ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูหัวรัชกาลที่ ๕ เรื่องจดหมายเหตุความทรงจำของกรมหลวงนรินทรเทวี)
ดังนั้นในรัชกาลต่อๆมา จึงไม่ปรากฏว่ามีการสร้างพระมหาเจดีย์ประจำรัชกาลแต่อย่างใด
