“มาเคียเวลลี-คัมภีร์ปีศาจทางการเมือง”(ตอนแปด)

“สอดแนมการเมือง”
“ชัชวาลย์ ชาติสุทธิชัย”

สาเหตุของความยากลำบากในการเข้ายึดครอง  อาณาจักรของชาวเติร์ก คือ บรรดาเจ้าในอาณาจักรไม่มีทางเรียกให้ใครเข้าไปปกครองพวกเขา และใครคนนั้นก็มิอาจคาดหวังถึงความง่ายดายในการก่อกบฏของบรรดาเจ้าที่ห้อมล้อมอยู่นั้น นี่เกิดจากเหตุผลที่กล่าวมาข้างต้น เพราะพลเมืองทุกคนล้วนเป็นทาสและผูกพันกับบรรดาเจ้าด้วยความภักดี เป็นการยากที่พวกเขาจะยอมรับสินบน หรือหากพวกเขายอมรับสินบน ผู้ใดก็ไม่อาจคาดหวังได้ว่า พวกเขาจะเอาประโยชน์ให้แม้เพียงเล็กน้อย เพราะคนผู้นั้นจะไม่สามารถชักจูงประชาชนให้เข้าร่วมกับตนได้ด้วยเหตุผลดังที่ได้ชี้แจงไว้

 ดังนั้น ใครก็ตามที่เข้าโจมตีชาวเติร์ก พึงระลึกไว้เสมอว่า เขาจะพบกับความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันโดยสมบูรณ์ และต้องฝากความหวังไว้กับกองกำลังของตนเอง มากกว่าจะคาดหวังความระส่ำระสายของอีกฝ่าย

ทว่า ในทันทีที่แผ่นดินของชาวเติร์กถูกยึดครอง และพ่ายแพ้ในสมรภูมิด้วยหนทางที่พวกเขาไม่สามารถรวบรวมกองกำลังได้อีก สิ่งที่น่าหวั่นเกรงก็จะมีเพียงผู้สืบสายโลหิตของเจ้าผู้ครองนครเท่านั้น หากสามารถกำจัดปัจจัยนี้เสียสิ้นแล้ว ก็ไม่มีผู้ใดให้ต้องเกรงกลัวอีกต่อไป เพราะจะไม่มีผู้อื่นที่มีความน่าเชื่อถือสำหรับประชาชน และเฉกเช่นเดียวกัน ขณะที่ผู้ชนะไม่อาจวางความหวังไว้กับคนเหล่านี้ก่อนหน้าที่จะได้ชัยชนะ เขาก็จะไม่ต้องกลัวพวกเขาหลังจากนั้น

สิ่งที่เกิดขึ้นกับอาณาจักรที่ปกครองแบบฝรั่งเศส เป็นไปในทางตรงกันข้าม เพราะท่านสามารถเข้าไปในรัฐเช่นนั้นได้โดยง่าย โดยจะมีการสนับสนุนแก่ท่านจากขุนนางชั้นสูงในอาณาจักร เพราะย่อมต้องมีผู้ไม่พึงพอใจ และมักพบผู้ปรารถนาการเปลี่ยนแปลงใหม่เสมอ

ด้วยเหตุผลที่ได้ให้ไว้ พวกเขาสามารถเปิดทางให้ท่านเข้าสู่รัฐ และอำนวยความสะดวกให้ท่านได้ประสบชัยชนะ แล้วความปรารถนาของท่านที่จะรักษาชัยชนะไว้เพื่อตนเอง ก็จะนำพามาซึ่งการพลิกฟื้นความยากลำบากไม่สิ้นสุดมาให้ ทั้งจากเหล่าบรรดาผู้เคยช่วยเหลือท่าน และจากบรรดาผู้ที่ท่านกดขี่ข่มเหง การขจัดผู้สืบสายโลหิตของเจ้าผู้ครองนครคนเดิมนั้นไม่เพียงพอ ด้วยบรรดาขุนนางอื่นๆ ที่ยังอยู่ ณ ที่นั้น จะตั้งตนเป็นผู้นำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงใหม่ๆ อยู่เสมอ และท่านจะไม่สามารถควบคุมหรือกำจัดพวกเขาได้ ท่านจึงจะต้องสูญเสียรัฐนั้นเมื่อใดก็ตามที่โอกาสพวกเขามาถึง

คราวนี้หากท่านพิจารณาว่าสิ่งใดคือธรรมชาติของการบริหารบ้านเมืองของดาริอุส ท่านจะพบว่ามีความคล้ายคลึงกับอาณาจักรเติร์ก ดังนั้นสำหรับพระเจ้าอเล็กซานเดอร์แล้ว เป็นสิ่งจำเป็นอันดับแรกที่ต้องโจมตีดาริอุสให้ย่อยยับ และขจัดเขาออกจากสนามรบ

หลังจากชัยชนะครั้งนั้นด้วยความตายของดาริอุส รัฐจะคงความมั่นคงปลอดภัย ด้วยเหตุผลที่ได้กล่าวไว้ข้างต้น และหากว่าผู้สืบทอดของพระองค์กลมเกลียวกันดี พวกเขาก็จะเป็นสุขได้อย่างวางใจ และไม่เกิดความวุ่นวายใดๆ ในอาณาจักร นอกเสียจากว่าพวกเขาจะยุยงกันเอง

 ทว่า.. เป็นไปไม่ได้ที่จะปกครองรัฐที่มีแบบแผนแบบฝรั่งเศสให้สงบได้เช่นนี้ ดังนั้นการก่อกบฏต่อชาวโรมันในสเปน ฝรั่งเศส และกรีซ จึงเกิดขึ้นเนืองๆ เนื่องจากมีนครรัฐภายใต้เจ้าผู้ครองนครจำนวนมากอยู่ในรัฐเหล่านั้น ตลอดเวลาตราบเท่าที่ความทรงจำของบรรดาผู้ถูกครอบครองยังคงอยู่ ชาวโรมันจะไม่อาจมั่นใจในการครอบครองรัฐเหล่านั้นได้

แต่เมื่อความทรงจำของพวกเขาถูกขจัดด้วยอำนาจ ประกอบกับช่วงเวลาอันยาวนานของการเป็นจักรวรรดิ ชาวโรมันก็จะกลายเป็นผู้ครอบครองรัฐเหล่านั้นอย่างมั่นคง และชาวโรมันครอบครองรัฐเหล่านี้ตามแบบแผนอำนาจการปกครองที่มีอยู่เดิมภายในรัฐ ถึงแม้ว่าในเวลาต่อมาพวกเขาจะต่อสู้กันเอง แต่ละคนต่างพยายามนำส่วนหนึ่งของรัฐเหล่านั้นมาเป็นของตนก็ตาม นอกจากนี้เนื่องจากเชื้อสายของเจ้าผู้ครองนครคนก่อนได้ถูกกำจัดไปสิ้นแล้ว ในเขตแคว้นนั้นจึงไม่ยอมรับผู้ใดนอกจากชาวโรมัน

จากการพิจารณาเปรียบเทียบประเด็นทั้งหมดนี้ จึงไม่น่าแปลกใจกับความง่ายดายอันเกิดแก่ พระเจ้าอเล็กซานเดอร์ ในการยึดครองรัฐในเอเชีย และในความยากลำบากของคนอื่นๆ ดังเช่น กษัตริย์พีร์รุส และเจ้าองค์อื่นๆ จำนวนมากที่คล้ายคลึงกับพระองค์ ต้องประสบในการรักษารัฐภายใต้การปกครอง นี่มิได้เกิดจากการทรงคุณธรรมมากหรือน้อยของผู้ชนะ ทว่ามาจากความแตกต่างของข้าแผ่นดิน

 5. ลักษณะวิธีการปกครอง สำหรับรัฐภายใต้เจ้าผู้ครองนครซึ่งเคยอยู่ด้วยกฎหมายของตนเอง ควรเป็นเช่นไร

ดังได้กล่าวมาแล้วว่า เมื่อรัฐที่ได้มาคุ้นเคยกับการดำรงชีวิตด้วยเสรีภาพภายใต้กฎหมายของตนเอง ก็มีแบบแผนการปกครองอยู่สามแบบสำหรับผู้ต้องการถือครอง

แบบหนึ่งคือ ทำลายให้พินาศ

สองคือ ไปพำนักอยู่ที่รัฐด้วยตนเอง

สามคือ ปล่อยให้เขาอยู่ด้วยกฎหมายของตนเองโดยเรียกบรรณาการจากพวกเขา และจัดตั้งที่นั่นเป็น รัฐคณาธิปไตย ซึ่งรักษามิตรภาพอันดีกับท่าน เพราะเมื่อรัฐเช่นนี้ถูกจัดตั้งขึ้นโดยเจ้าผู้ครองนคร จะเป็นที่ทราบดีว่า รัฐนั้นจะไม่สามารถดำรงอยู่ได้โดยปราศจากมิตรภาพและกองกำลังของท่าน และต้องทำทุกสิ่งทุกอย่างเพื่อรักษาท่านไว้


ทั้งนี้การใช้วิถีดั้งเดิมของพลเมืองในการปกครองนครรัฐที่เคยดำรงอยู่ด้วยเสรีภาพ อาจถือครองได้ง่ายกว่ารูปแบบการปกครองอื่น หากผู้ใดก็ตามต้องการรักษารัฐนั้นเอาไว้ สำหรับตัวอย่างนี้ได้แก่ ชาวสปาร์ตากับชาวโรมัน

 ชาวสปาร์ตาปกครองเอเธนส์และทีบส์โดยการจัดตั้งเป็นคณาธิปไตย กระนั้นพวกเขาก็สูญเสียรัฐทั้งสองไปอีก ส่วนในการปกครองคาปัว คาร์เทจ และนูมันเทีย ชาวโรมันทำลายรัฐเหล่านี้ และพวกเขาไม่สูญเสียมันไป เมื่อชาวโรมันต้องการยึดครองกรีกเช่นเดียวกับที่ชาวสปาร์ตาเคยครอบครอง พวกเขาปล่อยให้กรีกเป็นอิสระ และให้ใช้กฎหมายของตนเองปกครอง ทว่าไม่ประสบความสำเร็จ นั่นจึงเป็นการบีบบังคับให้พวกเขาทำลายนครหลายแห่งในเขตแคว้น เพื่อจะรักษารัฐไว้

ในความเป็นจริง ไม่มีรูปแบบใดที่มั่นคงปลอดภัยในการครอบครองรัฐเหล่านี้มากไปกว่าการทำลายให้พินาศ ผู้ใดก็ตามที่ได้ครอบครองรัฐที่ผู้คนเคยชินกับการดำรงชีวิตอย่างอิสระ และไม่ทำลายรัฐนั้นเสีย รู้ไว้ได้เลยว่าจะต้องถูกมันทำลาย เพราะที่แห่งนั้นคือแหล่งลี้ภัยของการกบฏในนามเสรีภาพ และระเบียบแบบแผนเดิมของนคร ซึ่งสิ่งเหล่านี้ไม่มีวันถูกลืมเลือน ไม่ว่าจะผ่านระยะเวลาอันยาวนาน หรือด้วยผลประโยชน์ที่ได้รับก็ตาม สิ่งใดที่ผู้หนึ่งผู้ใดกระทำหรือกำหนดกฏเกณฑ์ไว้ ชาวเมืองจะไม่ลืมชื่อเรียกขานและแบบแผนเหล่านั้น และจะนำกลับมาใช้ได้ทันทีเมื่อมีเหตุใดๆ เกิดขึ้น เว้นเสียแต่พวกเขาจะถูกทำให้แตกแยกหรือกระจัดกระจายไปเท่านั้น

ดังเช่นที่ ชาวปิชาเคย กระทำ หลังจากถูก ชาวฟลอเรนซ์ กักไว้เป็นทาสหนึ่งร้อยปี หากแต่บรรดานครและมณฑลต่างๆ ที่เคยดำรงชีวิตอยู่ภายใต้เจ้าผู้ครองนคร และผู้สืบเชื้อสายเจ้าที่ถูกกำจัดไปแล้วนั้น เนื่องจากพวกเขาคุ้นเคยกับการเชื่อฟังประการหนึ่ง อีกประการหนึ่งพวกเขาไม่มีเจ้าผู้ครองนครคนเก่าแล้ว และไม่เห็นพ้องที่จะยกผู้หนึ่งผู้ใดในหมู่พวกตนขึ้นมา อีกทั้งไม่รู้ว่าจะดำรงชีวิตอยู่อย่างอิสระได้อย่างไร พวกเขาจึงเชื่องช้ากว่าจะจับอาวุธ เจ้าผู้ได้รัฐนั้นมาครองก็สามารถนำพาพวกเขามาเป็นพวกได้ง่ายยิ่งขึ้น โดยตัวเจ้าเองก็มีความมั่นคงปลอดภัยจากพวกเขา

อย่างไรก็ตาม ในสาธารณรัฐนั้นมีชีวิตที่ยิ่งใหญ่กว่า ความเกลียดชังรุนแรงกว่า ความปรารถนาที่จะแก้แค้นสูงกว่า ความทรงจำแห่งเสรีภาพแต่ครั้งก่อนเก่าจะไม่ปล่อย และไม่อาจปล่อยให้ผู้คนในรัฐอยู่อย่างสงบ ดังนั้นหนทางที่มีสวัสดิภาพที่สุดคือ  กำจัดให้สิ้น หรือไปพำนักอยู่ ณ รัฐนั้น

โอ๊ย!..บทสี่กับห้าเนี่ย “มาเคียเวลลี” เหี้ยมโหดยิ่งกว่า “ปีศาจ” เพราะเน้นหลัก “ยึดครองและทำลาย” ว่ะ!!!