แจ๊ค หม่า หายไปไหน ?

"ฝั่งขวาเจ้าพระยา"
"โชกุน"

นานกว่า สองเดือนแล้ว ที่ แจ๊ค หม่า ผู้ก่อตั้ง อาลีบาบา อีคอมเมิร์ซ ยักษ์ใหญ่ของจีนและของโลก หายหน้าหายตาไปจากวงจรข้อมูลข่าวสาร จนเกิดข่าวลือว่า เขาถูกรัฐบาลจีนอุ้มตัวไปเก็บไว้

ครั้งสุดท้ายที่ มหาเศรษฐีวัย 56 ปี ผู้มีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อน เศรษฐกิจจีน เข้าสู่เศรษฐกิจดิจิทัล และสังคมไร้เงินสด ปรากฏตัวต่อสาธารณะ คือ เมื่อวันที่ 24 ตุลาคมปีที่แล้ว ที่เขาไปพูดบนเวทีประชุมเรื่องการเงินที่นครเซี่ยงไฮ้ ครั้งนั้น เขาวิจารณ์นโยบายการกำกับดูแลธุรกิจการเงิน ของทางการจีนอย่างรุนแรงว่า เป็นอุปสรรคยับยั้ง นวัตกรรมในอุตสาหกรรมการเงิน

หม่าเปรียบเปรย โมเดลธุรกิจของธนาคารจีนว่า ยังทำตัวเหมือนโรงรับจำนำ ที่ลูกหนี้ต้องเอาทรัพย์สินมาวางค้ำประกันก่อน จึงจะได้เงินกู้

“ เราไม่สามารถเอาวิธีบริหารสถานีรถไฟไปใช้กับสนามบินได้ เราไม่สามารถจัดการอนาคตตด้วยวิธีการเก่าๆ ได้“
แจ๊คหม่า พูดต่อจาก หวาง ซิชาน รองประธานาธิบดีจีน ซึ่งกล่าวถึง ความเสี่ยงเชิงระบบของธุรกิจการเงิ นและ ระบบการเงินจะแยกออกจากเศรษฐกิจจริงไม่ได้

สิ่งที่แจ็คหม่า พูด ในที่สัมมนา ที่มีเจ้าหน้าที่ระดับสูงของหน่วยงานกำกับดูแลธุรกิตการเงินจีน นั่งฟังอยู่ จึงเหมือนเป็นการตอบโต้โดยตรงต่อนโยบายของปักกิ่ง โดยเฉพาะนโยบายของสีจิ้นผิง ผู้นำมาหมายเลข 1 ซึ่งเพิ่งจะประกาศแผน 5 ปี ที่มีเรื่อง การควบคุมความเสี่ยงของระบบการเงิน อยู่ในแผนด้วย

คำพูดของแจ๊ค หม่าในวันนั้น จึงเป็นการท้าทายอำนาจของรัฐบาลกลาง และตัวสีจิ้นผิงโดยตรง ซึ่งเขาอาจจะไม่รู้ตัว เพระปกติก็มีนิสัยพูดจาโผงผาง ตรงไปตรงมาอยู่แล้ว แต่นั่นคือ จุดเริ่มต้นของจุดจบ

ราวๆ 1 สัปดาห์ต่อมา แจ๊คหม่า กับประธาน และซีอีโอ ของ “แอนท์” ถูกเรียกตัวไปพบกับ ผู้แทนของ ธนาคารประชาชนจีน หรือ ธนาคารกลาง คณะกรรมการกำกับกิจการธนาคารและประกันและคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์ของจีน โดยไม่ได้มีการนัดหมายมาก่อน ซึ่งเป็นปรากฎการณ์ที่ไม่เคยเกิดขึ้น

แอนท์ แถลงการณ์สั้นๆว่า เป็นการแลกเปลี่ยนความเห็นเรื่อง ความมั่นคงและเสถียรภาพของระบบการเงิน
วันรุ่งขึ้น คือ วันที่ 3 พฤศจิกายน ตลาดหุ้นเซี่ยงไฮ้ ประกาศระงับ การนำหุ้นไอพีโอ ของแอนท์ เข้าซื้อขาย จากกำหนดการที่จะนำหุ้นเข้าตลาดในวันที่ 4 พฤศจิกายน พร้อมกับตลาดหุ้นฮ่องกง ที่ หุ้นไอพีโอแอนท์ซึ่งได้รับอนุมัติให้เข้าตลาดมาตั้งแต่กลางเดือนกันยายน

สิ่งที่แจ๊ค หม่าพูดที่เซี่ยงไฮ้ตอนปลายเดือนตุลาคม ทำให้เงินที่จะได้จากการระดมทุน ที่คาดว่า มีมูล่าถึง 34 พันล้านเหรียญสหรัฐฯ เป็นไอพีโอ ที่ใหญ่ที่สุดในโลก หายวับไปกับตา หุ้นอาลีบาบา ซึ่งถือหุ้น แอนท์ 1 ใน 3 ในตลาดหุ้นแนสแดค ร่วงลงทันที 2 เปอร์เซ็นต์ และปรับลงมาเรื่อยๆจนถึงวันนี้

แอนท์ (Ant) เป็นเจ้าของแอบ พลิเคชั่น “ Alipay” ซึ่งเป็น กระเป๋าเงินอิเล็กทรอนิกส์ ใช้สำหรับชำระค่าสินค้า บริการแบบออนไลน์ มีผู้ใช้มาถึง 700 กว่าล้านคน ที่ใช้ในชีวิตประจำวันทุกวัน ข้อมูลของผู้ใช้จำนวนมหาศาล ทั้งฝั่งผู้ซื้อสินค้า และฝั่งผู้ขาย ถูกต่อยอดสร้างธุรกิจสินเชื่อรายย่อย บนแพล็ตฟอร์ม Huabei และสินเชื่อเอสเอ็มอีบนแพล็ตฟอร์ม Jeibei

แอนท์ใช้เงินของตัวเองมาปล่อยกู้บนแพล็ตฟอร์มทั้งสอง เพียง 2 % เท่านั้น ที่เหลือเป็นเงินทุนจากสถาบันการเงินประมาณ 100 แห่ง ธนาคารกลางจีน และคณะกรรมการกำกับธนาคารมองว่า วิธีการทำธุรกิจของ Ant อาจทำให้ระบบธนาคารเกิดความเสี่ยงเชิงระบบ และ แอนท์ ไม่ใช่สถาบันการเงินแบบดั้งเดิม จึงไม่อยู่ภายใต้กฎกติกาการกำกับดูแลธนาคาร เพราะ แอนท์ถือว่า ตัวเองเป็น บริษัทเทคโนโลโลยี่ ที่นำนวตกรรมมาใช้กับระบบสินเชื่อ

ทางการจีน ออกกฎเกณฑ์ใหม่ๆมาควบคุม ธุรกิจสินเชื่อออนไลน์ ไม่เพียงแต่แอนท์ แต่รวมถึงรายอื่นๆ แต่ แอนท์ เป็นเจ้าใหญ๋จึงตกเป็นเป้า เช่น การกำหนดให้ เจ้าของแพล็ตฟอร์ม ต้องใช้เงินทุนของตน 30 % ในการปล่อยกู้ ต้องส่งมอบข้อมูลของบริษัท ให้กับบริษัทจัดอันเครดิต ส่งข้อมูลลูกหนี้ เข้าระบบเครดิตแห่งชาติ ซึ่ง แจ๊ค หม่าไม่เห็นด้วย แต่ก็ไม่เคยคัดค้านอย่างชัดเจน จนกระทั่งมา น็อตหลุด บนเวทีที่เซี่ยงไฮ้

พรรคคอมมิวนิสต์จีนยอมรับว่า เอกชนจีน อย่างแจ๊ค หม่า มีคุณูประการในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจจีนให้ผงาดขึ้นมาในเวทีโลก แต่ก็มีเส้นแบ่งชัดเจนว่า จะไม่ยอมให้มีพฤติกรรมที่ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อระบบเศรษฐกิจ ก่อนหน้านี้มีเจ้าของ ผู้บริหารธุรกิจอสังหาริมทรัพย์ ประกันภัย บริษัทจัดการสินทรัพย์ ที่ขยายการลงทุนในต่างประเทศ หรือ ออกผลิตภัณฑ์การเงินขายให้ประชาชนถูกจับกุมดำเนินคดี ในข้อหาคอรัปชั่น

สำหรับจีน ในยุคสีจิ้นผิง ความมั่นคง และอำนาจอยู่เหนือเรื่องใดๆ

หลังจาก แอนท์ ถูกระงับการนำหุ้นเข้าตลาดหุ้นเซี่ยงไฮ้ แจ๊ค หม่า ยังเจออาฟเตอร์ช็อค 2 ลูกใหญ่ๆก่อนสิ้นปี 2020 คือ อาลีบาบา ถูกคณะกรรมการด้านการแข่งขัน สอบสวนว่า มีพฤติกรรมบีบบังคับให้ผู้ค้า ต้องเลือกขายสินค้าบนแพล็ตฟอร์ม ของอาลีบาบาเท่านั้น ห้ามไปขายบนแพล็ตฟอร์มอื่นๆ และ คณะกรรมการกำกับกิจการธนาคาร ส่งสัญญาณว่า จะสลายธุรกิจการเงินของแอนท์ โดยให้แอนท์ กลับไปให้บริการชำระเงินผ่าน Alipay ซึ่งมีรายได้ค่าธรรมเนียเล็กน้อยเพียงอย่างเดียว ไม่ให้ทำธุรกิจสินเชื่อออนไลน์ ที่มีรายได้มากกว่า

การหายตัวไปของแจ๊ค หม่า ถือว่า เป็นเรื่องปกติ สำหรับเจ้าของธุรกิจ ผู้บริหารกิจการจีน ที่ถูกผู้นำจีนเขม่น หรือตั้งข้อหา ที่จะทำตัวเงียบๆ ส่วนใหญ่แล้ว จะจบลงด้วยการถูกดำเนินคดี และหายไปในที่สุด สำหรับแจ๊ค หม่า จนถึงขณะนี้ ยังไม่มีสิ่งบ่งชี้ว่า จะถูกดำเนินคดีหรือไม่ แต่สามเรื่องใหญ่ๆที่เกิดขี้นต่อเนื่องกัน นับว่า เป็นสงครามสั่งสอน ที่หนักหนาสาหัสแล้ว