การเผชิญหน้าระหว่างรัฐบาลสเปนกับผู้นำแคว้นคาตาโลเนียน่าจะเป็นวิกฤตที่เลี่ยงไม่ได้ ถ้าผู้นำคาตาลัน “คาร์เลส ปุยเดมองต์” ยืนยันเดินหน้าขอประกาศอิสรภาพจากสเปน หลังจากอยู่ภายใต้อำนาจรัฐบาลกลางนานหลายทศวรรษ
ปุยเดมองต์ มีกำหนดจะแถลงต่อประชาชนชาวคาตาลันหลังจากที่ผลการทำประชามติเรื่องการประกาศเอกราชของแคว้นคาตาโลเนียวันอาทิตย์ได้ปรากฏชัดว่าชาวคาตาลันกว่า 90 เปอร์เซ็นต์ต้องการแยกตัวออกจากสเปน
ทุกวันนี้ แม้คาตาโลเนียเป็นแคว้นที่ปกครองตนเอง มีอิสระในการจัดการด้านการศึกษา สาธารณสุข และเก็บภาษี แต่ยังอยู่ใต้บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญสเปน รายได้ส่วนหนึ่งจากภาษีในคาตาโลเนียถูกรัฐบาลกลางเจียดให้แคว้นอื่นๆ
นั่นเป็นความไม่พอใจส่วนหนึ่งที่สุมอยู่ในหัวอกของชาวคาตาลันมานาน!
คาตาโลเนียมีประชากรกว่า 7 ล้านคน มีความมั่งคั่งอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติ เป็นเมืองหลักด้านอุตสาหกรรมของสเปน เป็นเมืองซึ่งการท่องเที่ยวเป็นรายได้หลัก มีเมืองท่าบาร์เซโลนาเป็นเมืองหลวงของแคว้นด้วย
ชาวคาตาลันจึงไม่ต้องการเป็นไก่รองบ่อน และสร้างรายได้ให้ชาวสเปนซึ่งได้เข้าครอบครองผนวกแคว้นคาตาโลเนียในยุคของจอมเผด็จการฟรานซิสโก ฟรังโก หลังจากสงครามกลางเมืองและการแย่งชิงกันระหว่างสเปนและฝรั่งเศส
การสูญเสียคาตาโลเนีย เท่ากับว่าสเปนต้องสูญเสียความมั่งคั่ง ส่วนใหญ่โดยเฉพาะเมืองท่าหลักของประเทศ โดยที่ยังมีปัญหาอย่างหนักด้านเศรษฐกิจ ที่สำคัญ อาจเป็นตัวอย่างให้แคว้นบาสก์ ซึ่งอยู่ใกล้คาตาโลเนียขอเป็นอิสระด้วย
นับเป็นเดิมพันสูงสำหรับรัฐบาลสเปน ด้วยเหตุนี้ ผู้นำรัฐบาลต้องมีพลังหนุนในการสกัดไม่ให้คาตาโลเนียประกาศเอกราช “กษัตริย์เฟลิเป” ของสเปนจึงได้ออกมาแถลงผ่านทีวีวันอังคาร สนับสนุนรัฐบาลนายกฯ มาเรียโน ราฮอย
กษัตริย์เฟลิเปได้ประณามกลุ่มผู้นำแคว้นคาตาโนเนียว่า “มีทัศนคติที่ไร้ความรับผิดชอบ ผิดกฎหมายรัฐธรรมนูญ เป็นการกระทำไม่จงรักภักดีซึ่งยอมรับไม่ได้” ทั้งย้ำว่าจะเกิดปัญหาความมั่นคงด้านเศรษฐกิจ สังคมของประเทศ
โดยปกติแล้วกษัตริย์เฟลิเปมิได้มีบทบาทด้านการเมืองมากนัก การออกมาประณามกลุ่มผู้นำคาตาโลเนียผ่านสื่อโทรทัศน์จึงเป็นปรากฏการณ์ไม่ธรรมดา มีท่าทีแข็งกร้าว อ้างว่าประชาชนบาดเจ็บเพราะผู้จัดทำประชามติหาเรื่องใส่ตัวเอง
หน่วยตำรวจแคว้นคาตาโลเนีย “มอสสอส” ถูกกล่าวหาว่าไม่เข้มแข็งจริงจังในการห้ามการจัดทำประชามติ นายตำรวจถูกศาลสูงเรียกตัวไปชี้แจงข้อกล่าวหาเรื่องการกบฏแบ่งแยกดินแดน สร้างความรู้สึกไม่พอใจมากกว่าเดิม
ถ้าเกิดการเผชิญหน้าแล้วไม่มีฝ่ายใดพร้อมเดินเข้าสู่โต๊ะเจรจาหาทางออกโดยสันติ อาจนำไปสู่การปะทะกันด้วยกำลัง สภาวะเช่นนี้ได้สร้างความหวั่นไหวให้ประชาคมยุโรป บรรยากาศของความไม่แน่นอนทำให้ดัชนีตลาดหุ้นสเปนร่วง
รัฐบาลสเปนมีข้อตกลงสงบศึกกับกลุ่มบาสก์แบ่งแยกดินแดนได้ไม่นาน หลังการสู้รบแบบกองโจร สร้างความเสียหายอย่างมาก การเดินทางผ่านเทือกเขาพิเรนีสซึ่งกั้นพรมแดนกับฝรั่งเศสมีปัญหาในด้านความปลอดภัย
ก่อนเข้าสู่การเมืองท้องถิ่น ไต่ระดับจนเป็นประธานาธิบดีของแคว้น ปุยเดมองต์ทำงานสื่อมวลชนในด้านสิ่งพิมพ์หลายปี ครั้งนี้เป็นเดิมพันสูงเช่นกัน และจะถกกับสภาของคาตาโลเนียวันจันทร์หน้าเพื่อกำหนดท่าทีเรื่องประกาศเอกราช
การแสดงเจตนารมณ์ของชาวคาตาลันในการทำประชามติ ทำให้ปุยเดมองต์ ในวัย 54 ปี มุ่งมั่นเดินหน้าขอประกาศเอกราช แม้รัฐบาลสเปนไม่ยอมรับผล อ้างว่าผิดรัฐธรรมนูญ และมีคนใช้สิทธิเพียง 42 เปอร์เซ็นต์เพราะถูกสกัดกั้น
ในการลงคะแนนเสียงวันอาทิตย์ รัฐบาลได้ส่งตำรวจไปขัดขวางการโหวตในคูหาซึ่งอยู่ในโรงเรียนกว่าพันแห่ง การปะทะกันทำให้มีชาวบ้านบาดเจ็บกว่า 900 ราย เพิ่มความรุนแรงในความเป็นปฏิปักษ์ของชาวคาตาลันมีต่อรัฐบาลสเปน
เมื่อคาตาโลเนียต้องการประกาศเอกราช และสเปนไม่ยินยอม จึงเป็นวิกฤตซึ่งมีผลกระทบอย่างแรงต่ออนาคตของทั้ง 2 ฝ่าย รัฐบาลอาจประกาศภาวะฉุกเฉินใต้เงื่อนไขในรัฐธรรมนูญ ยกเลิกสภาพรัฐปกครองตนเองของแคว้น
ถ้ารัฐบาลสเปนเข้าควบคุมใช้อำนาจเด็ดขาด! ชาวคาตาลันคงไม่ยอม ถ้าฮึดสู้คงเสี่ยงเกิดความรุนแรง อาจนำไปสู่สงครามกลางเมืองหลังจากแค้นฝังหุ่นนานกว่าศตวรรษ ประชาคมยุโรปจะเห็นชอบกับการกระทำของสเปนหรือไม่
รัฐบาลสเปนได้เตือนประชาคมยุโรปว่าปัญหาแคว้นคาตาโลเนียเป็นเรื่องภายในของสเปนที่จะจัดการเอง ไม่ต้องการให้คนนอกมาเป็นตัวกลางไกล่เกลี่ย รัฐสภายุโรปจะถกเรื่องนี้ กรรมาธิการยุโรปยังมองว่าเป็นเรื่องภายในของสเปน
วันอังคารที่ผ่านมา ชาวคาตาลันกว่า 7 แสนคนเดินขบวนสนับสนุนการประกาศเอกราช ถ้าตำรวจจากรัฐบาลกลางใช้กำลังปราบปรามรุนแรงเหมือนวันแสดงประชามติ คงยากที่จะประเมินหรือคาดการณ์ได้ว่าวิกฤตจะร้ายแรงแค่ไหน
เมื่อยังไร้ทางออก ชาวคาตาลันและรัฐบาลสเปนต้องตัดสินใจว่าพร้อมจะรับชะตากรรมหรือไม่ เมื่อเศรษฐกิจของประเทศยังติดหล่มภาวะวิกฤตขณะนี้