เมื่อจมูกไม่ได้กลิ่น
รศ. นพ.ปารยะ อาศนะเสน
ภาควิชาโสต นาสิก ลาริงซ์วิทยา
การรับกลิ่นเป็นประสาทสัมผัสที่พิเศษอย่างหนึ่งของมนุษย์ หากวันใดที่จมูกไม่สามารถรับกลิ่นได้ ควรจะต้องหาสาเหตุว่าเกิดจากอะไร และจะรักษาได้อย่างไร
การรับกลิ่นมีความสำคัญในการดำรงชีวิต เช่น รับรู้ถึงกลิ่นของอาหารที่รับประทาน เพื่อให้เกิดความพึงพอใจในรสชาติของอาหาร โดยสารที่ทำให้เกิดกลิ่นในอาหาร หรือเครื่องดื่ม ได้ลอยขึ้นมาผ่านโพรงหลังจมูกและไปยังเยื่อบุที่ทำหน้าที่รับกลิ่น ซึ่งอยู่ในส่วนบนของโพรงจมูก ขณะหายใจออก นอกจากนั้น ยังช่วยเตือนภัยในการดำรงชีวิตเช่น สามารถรับรู้กลิ่นของอาหารที่เน่าบูด หรืออาหารที่อาจเป็นพิษ หรือ ก๊าซที่อาจเป็นพิษ เช่น แก๊สหุงต้ม การรับกลิ่นมีความสำคัญในบางอาชีพด้วย เช่น คนปรุงอาหาร, นักชิมไวน์, นักเคมี นอกจากนี้สำหรับแพทย์แล้ว ก็มีความสำคัญในการช่วยวินิจฉัยโรคบางโรค เช่น กลิ่นที่เรียกว่า fetor hepaticus มักพบในผู้ป่วยที่มีการทำงานของตับล้มเหลว
จมูกไม่ได้กลิ่นเกิดจากหลายสาเหตุด้วยกัน แต่ที่พบได้บ่อย ๆ มี 3 สาเหตุ ด้วยกัน คือ
1. ได้รับอุบัติเหตุทางศีรษะ ส่วนใหญ่เกิดจากแรงกระแทกบริเวณด้านหน้าหรือท้ายทอยอย่างรุนแรงทำให้เกิดการการกระชากหรือฉีกขาดของเส้นประสาทรับกลิ่น
2. เกิดจากการติดเชื้อไวรัส ที่ทำให้เกิดไข้หวัด โดยทำให้มีการอักเสบของเส้นประสาทรับกลิ่น
จมูกไม่ได้กลิ่นที่เกิดจากสองสาเหตุนี้ อาจหายเป็นปกติได้ แต่ก็ขึ้นอยู่กับว่าประสาทรับกลิ่นถูกทำลายไปมากน้อยเพียงใด
3. โพรงจมูกอุดตันจากเยื่อบุโพรงจมูกบวมหรืออักเสบเรื้อรัง หรือเกิดจาก ไซนัสอักเสบ โรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ หรือริดสีดวงจมูก ทำให้อากาศที่หายใจเข้าไปเดินทางไปสู่เซลล์ประสาทรับกลิ่นที่อยู่ด้านบนของโพรงจมูกได้น้อย ผู้ป่วยจะมีอาการคัดจมูก น้ำมูกไหล อาการ ไม่ได้กลิ่นจะมีลักษณะค่อยเป็นค่อยไป อาจได้กลิ่นดีกับกลิ่นแย่สลับกันไป ซึ่งการรักษาโรคที่เป็นสาเหตุทำให้โพรงจมูกบวมหรืออุดตัน จะทำให้การรับกลิ่นดีขึ้นได้
นอกจากนี้ยังมีสาเหตุอื่นที่พบได้บ้าง เช่น การสูดรับสารพิษอย่างรุนแรง โรคทางระบบประสาท และโรคพันธุกรรมบางอย่าง หรือโรคที่มีความผิดปกติของเมตาบอลิสมในร่างกาย เช่น เบาหวานหรือต่อมธัยรอยด์ทำงานน้อยกว่าปกติ
ผู้ป่วยที่จมูกไม่ได้กลิ่นจึงควรมาพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัย ซึ่งแพทย์จะซักประวัติ ตรวจร่างกาย ส่องกล้องตรวจภายในโพรงจมูกและไซนัส เพื่อประเมินสมรรถภาพการสูญเสียการรับกลิ่น จะได้ทราบสาเหตุและทำการรักษาได้ถูกต้อง ปัจจุบันการตรวจสมรรถภาพการรับกลิ่นยังทำได้ไม่ดีเท่าการมองเห็นหรือการได้ยิน แต่ก็มีการพัฒนาวิธีต่าง ๆ มากมาย เพื่อใช้ในการประเมินดังกล่าว
จมูกไม่ได้กลิ่นส่วนใหญ่ที่รักษาให้หายขาดได้ มีสาเหตุจากโพรงจมูกอักเสบ และ ไซนัสอักเสบ ซึ่งการรักษาส่วนใหญ่ใช้ยาและทำการผ่าตัด แต่พยาธิสภาพที่เส้นประสาทรับกลิ่น ที่มีสาเหตุมาจากอุบัติเหตุทางศีรษะ หรือไวรัสหวัดนั้น ส่วนใหญ่จะรอเวลาเพื่อให้เส้นประสาทดีขึ้นมาเอง ผู้ป่วยที่จมูกไม่ได้กลิ่นที่มีสาเหตุมาจากโพรงจมูกและไซนัสอักเสบจะมีพยากรณ์ของโรคดีกว่าผู้ป่วยที่จมูกไม่ได้กลิ่นที่มีสาเหตุมาจากอุบัติเหตุทางศีรษะ หรือไวรัสหวัด
การรับกลิ่นเป็นเรื่องสำคัญ หากเมื่อใดเริ่มมีอาการผิดปกติเกิดขึ้นแล้ว อย่าปล่อยไว้ควรรีบมาพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรักษาตามสาเหตุ นอกจากนั้นควรหลีกเลี่ยงอุบัติเหตุทางศีรษะ ไข้หวัด และสัมผัสกับสารเคมีที่มีกลิ่นฉุน ควันต่าง ๆ ที่อาจทำให้เกิดการอักเสบของเส้นประสาทรับกลิ่น ถ้าผู้ป่วยเป็นโรคภูมิแพ้หรือไซนัสอักเสบ ควรได้รับการรักษาที่ถูกต้องแต่เนิ่น ๆ
********************
กิจกรรมดี ๆ ที่ศิริราช
# กิจกรรม “งานวันเด็กแห่งชาติ 2560” (ฟรี) ขอเชิญเด็ก ๆ ร่วมงานในวันที่ 14 มกราคม 2560 เวลา 09.00-15.00 น. ณ พิพิธภัณฑ์ศิริราชพิมุขสถาน รพ.ศิริราช ตื่นตากับรถจักรไอน้ำมิกาโด 950 สวมบทบาทนักโบราณคดีกับ หลุมขุดค้นจำลองทางโบราณคดี ชมภาพยนตร์สี่มิติ พร้อมลุ้นรับของขวัญของรางวัลมากมาย สอบถามเพิ่มเติม โทร. 0 2419 2618-9
# กิจกรรมโครงการ “ค่ายคนทำขา ครั้งที่ 8” ในวันที่ 18 มีนาคม 2560 รับสมัครนักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลาย (วิทยาศาสตร์-คณิตศาสตร์) ตั้งแต่วันที่ 7 มกราคม - 12 กุมภาพันธ์ 2560 สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ โรงเรียนกายอุปกรณ์สิรินธร โทร. 0 2419 3435, 08 0542 4867 (พี่เจส), 06 1384 9263 (พี่ฉัฐ), 09 9108 0950(พี่ฟุก) หรือเฟซบุ๊ก “ค่ายคนทำขา Born to be PO Camp
รศ. นพ.ปารยะ อาศนะเสน
ภาควิชาโสต นาสิก ลาริงซ์วิทยา
การรับกลิ่นเป็นประสาทสัมผัสที่พิเศษอย่างหนึ่งของมนุษย์ หากวันใดที่จมูกไม่สามารถรับกลิ่นได้ ควรจะต้องหาสาเหตุว่าเกิดจากอะไร และจะรักษาได้อย่างไร
การรับกลิ่นมีความสำคัญในการดำรงชีวิต เช่น รับรู้ถึงกลิ่นของอาหารที่รับประทาน เพื่อให้เกิดความพึงพอใจในรสชาติของอาหาร โดยสารที่ทำให้เกิดกลิ่นในอาหาร หรือเครื่องดื่ม ได้ลอยขึ้นมาผ่านโพรงหลังจมูกและไปยังเยื่อบุที่ทำหน้าที่รับกลิ่น ซึ่งอยู่ในส่วนบนของโพรงจมูก ขณะหายใจออก นอกจากนั้น ยังช่วยเตือนภัยในการดำรงชีวิตเช่น สามารถรับรู้กลิ่นของอาหารที่เน่าบูด หรืออาหารที่อาจเป็นพิษ หรือ ก๊าซที่อาจเป็นพิษ เช่น แก๊สหุงต้ม การรับกลิ่นมีความสำคัญในบางอาชีพด้วย เช่น คนปรุงอาหาร, นักชิมไวน์, นักเคมี นอกจากนี้สำหรับแพทย์แล้ว ก็มีความสำคัญในการช่วยวินิจฉัยโรคบางโรค เช่น กลิ่นที่เรียกว่า fetor hepaticus มักพบในผู้ป่วยที่มีการทำงานของตับล้มเหลว
จมูกไม่ได้กลิ่นเกิดจากหลายสาเหตุด้วยกัน แต่ที่พบได้บ่อย ๆ มี 3 สาเหตุ ด้วยกัน คือ
1. ได้รับอุบัติเหตุทางศีรษะ ส่วนใหญ่เกิดจากแรงกระแทกบริเวณด้านหน้าหรือท้ายทอยอย่างรุนแรงทำให้เกิดการการกระชากหรือฉีกขาดของเส้นประสาทรับกลิ่น
2. เกิดจากการติดเชื้อไวรัส ที่ทำให้เกิดไข้หวัด โดยทำให้มีการอักเสบของเส้นประสาทรับกลิ่น
จมูกไม่ได้กลิ่นที่เกิดจากสองสาเหตุนี้ อาจหายเป็นปกติได้ แต่ก็ขึ้นอยู่กับว่าประสาทรับกลิ่นถูกทำลายไปมากน้อยเพียงใด
3. โพรงจมูกอุดตันจากเยื่อบุโพรงจมูกบวมหรืออักเสบเรื้อรัง หรือเกิดจาก ไซนัสอักเสบ โรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ หรือริดสีดวงจมูก ทำให้อากาศที่หายใจเข้าไปเดินทางไปสู่เซลล์ประสาทรับกลิ่นที่อยู่ด้านบนของโพรงจมูกได้น้อย ผู้ป่วยจะมีอาการคัดจมูก น้ำมูกไหล อาการ ไม่ได้กลิ่นจะมีลักษณะค่อยเป็นค่อยไป อาจได้กลิ่นดีกับกลิ่นแย่สลับกันไป ซึ่งการรักษาโรคที่เป็นสาเหตุทำให้โพรงจมูกบวมหรืออุดตัน จะทำให้การรับกลิ่นดีขึ้นได้
นอกจากนี้ยังมีสาเหตุอื่นที่พบได้บ้าง เช่น การสูดรับสารพิษอย่างรุนแรง โรคทางระบบประสาท และโรคพันธุกรรมบางอย่าง หรือโรคที่มีความผิดปกติของเมตาบอลิสมในร่างกาย เช่น เบาหวานหรือต่อมธัยรอยด์ทำงานน้อยกว่าปกติ
ผู้ป่วยที่จมูกไม่ได้กลิ่นจึงควรมาพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัย ซึ่งแพทย์จะซักประวัติ ตรวจร่างกาย ส่องกล้องตรวจภายในโพรงจมูกและไซนัส เพื่อประเมินสมรรถภาพการสูญเสียการรับกลิ่น จะได้ทราบสาเหตุและทำการรักษาได้ถูกต้อง ปัจจุบันการตรวจสมรรถภาพการรับกลิ่นยังทำได้ไม่ดีเท่าการมองเห็นหรือการได้ยิน แต่ก็มีการพัฒนาวิธีต่าง ๆ มากมาย เพื่อใช้ในการประเมินดังกล่าว
จมูกไม่ได้กลิ่นส่วนใหญ่ที่รักษาให้หายขาดได้ มีสาเหตุจากโพรงจมูกอักเสบ และ ไซนัสอักเสบ ซึ่งการรักษาส่วนใหญ่ใช้ยาและทำการผ่าตัด แต่พยาธิสภาพที่เส้นประสาทรับกลิ่น ที่มีสาเหตุมาจากอุบัติเหตุทางศีรษะ หรือไวรัสหวัดนั้น ส่วนใหญ่จะรอเวลาเพื่อให้เส้นประสาทดีขึ้นมาเอง ผู้ป่วยที่จมูกไม่ได้กลิ่นที่มีสาเหตุมาจากโพรงจมูกและไซนัสอักเสบจะมีพยากรณ์ของโรคดีกว่าผู้ป่วยที่จมูกไม่ได้กลิ่นที่มีสาเหตุมาจากอุบัติเหตุทางศีรษะ หรือไวรัสหวัด
การรับกลิ่นเป็นเรื่องสำคัญ หากเมื่อใดเริ่มมีอาการผิดปกติเกิดขึ้นแล้ว อย่าปล่อยไว้ควรรีบมาพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรักษาตามสาเหตุ นอกจากนั้นควรหลีกเลี่ยงอุบัติเหตุทางศีรษะ ไข้หวัด และสัมผัสกับสารเคมีที่มีกลิ่นฉุน ควันต่าง ๆ ที่อาจทำให้เกิดการอักเสบของเส้นประสาทรับกลิ่น ถ้าผู้ป่วยเป็นโรคภูมิแพ้หรือไซนัสอักเสบ ควรได้รับการรักษาที่ถูกต้องแต่เนิ่น ๆ
********************
กิจกรรมดี ๆ ที่ศิริราช
# กิจกรรม “งานวันเด็กแห่งชาติ 2560” (ฟรี) ขอเชิญเด็ก ๆ ร่วมงานในวันที่ 14 มกราคม 2560 เวลา 09.00-15.00 น. ณ พิพิธภัณฑ์ศิริราชพิมุขสถาน รพ.ศิริราช ตื่นตากับรถจักรไอน้ำมิกาโด 950 สวมบทบาทนักโบราณคดีกับ หลุมขุดค้นจำลองทางโบราณคดี ชมภาพยนตร์สี่มิติ พร้อมลุ้นรับของขวัญของรางวัลมากมาย สอบถามเพิ่มเติม โทร. 0 2419 2618-9
# กิจกรรมโครงการ “ค่ายคนทำขา ครั้งที่ 8” ในวันที่ 18 มีนาคม 2560 รับสมัครนักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลาย (วิทยาศาสตร์-คณิตศาสตร์) ตั้งแต่วันที่ 7 มกราคม - 12 กุมภาพันธ์ 2560 สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ โรงเรียนกายอุปกรณ์สิรินธร โทร. 0 2419 3435, 08 0542 4867 (พี่เจส), 06 1384 9263 (พี่ฉัฐ), 09 9108 0950(พี่ฟุก) หรือเฟซบุ๊ก “ค่ายคนทำขา Born to be PO Camp