ผนังกั้นช่องจมูกคด…ทำให้เลือดกำเดาไหลได้อย่างไร
รศ. นพ. ปารยะ อาศนะเสน
ภาควิชาโสต นาสิก ลาริงซ์วิทยา
ผนังกั้นช่องจมูกคดนั้น เป็นภาวะที่พบได้บ่อย อาจทำให้มีอาการทางจมูก หรือไม่มีอาการทางจมูกก็ได้ สาเหตุที่ทำให้ผนังกั้นช่องจมูกคด ได้แก่ ความผิดปกติของการเจริญของผนังกั้นช่องจมูกแต่กำเนิด (เป็นมาตั้งแต่เกิด) หรือเกิดจากอุบัติเหตุได้รับแรงกระแทก (ไม่ได้เป็นมาตั้งแต่เกิด)
มีโรคอะไรแทรกซ้อนจากผนังช่องจมูกคด
1. ริดสีดวงจมูก เนื่องจากอากาศผ่านข้างที่ผนังกั้นช่องจมูกคด หรือข้างที่แคบด้วยความเร็วและแรงกว่าอีกด้าน จะทำให้เยื่อบุจมูกข้างดังกล่าวบวมได้ง่าย และอาจเกิดเป็นริดสีดวงจมูกได้
2. ไซนัสอักเสบ ผนังกั้นช่องจมูกที่คด อาจทำให้การไหลเวียนของอากาศและสารคัดหลั่งของไซนัสข้างที่แคบน้อยลง อาจทำให้เกิดโรคไซนัสอักเสบได้ง่าย
3. โรคของหูชั้นกลาง เนื่องจากเยื่อบุจมูกข้างที่มีผนังกั้นช่องจมูกคด หรือข้างที่แคบจะบวมได้ง่าย อาจส่งผลไปยังรูเปิดของท่อซึ่งเชื่อมระหว่างหูชั้นกลางและโพรงหลังจมูกได้ เนื่องจากเยื่อบุจมูกและโพรงหลังจมูกต่อถึงกัน ทำให้ท่อดังกล่าวบวมและ/หรือทำงานผิดปกติ อาจมีอาการหูอื้อ เสียงดังในหูข้างเดียวกับที่มีผนังกั้นช่องจมูกคดได้
แล้วผนังกั้นช่องจมูก...เกี่ยวอะไรกับเลือดกำเดาไหล
เมื่อผนังกั้นช่องจมูกคดมากระดับหนึ่ง จะทำให้โพรงจมูกข้างที่คดนั้นแคบ และจะทำให้โพรงจมูกอีกข้างหนึ่งนั้นกว้างกว่า เมื่อหายใจเข้าหรือออก ลมที่วิ่งผ่านโพรงจมูกข้างที่แคบ จะวิ่งผ่านด้วยความเร็วและแรงกว่า จะทำให้โพรงจมูกข้างที่แคบแห้งกว่าข้างที่กว้าง เนื่องจากมีการระเหยของน้ำที่ปกคลุมอยู่ที่ผิวเยื่อบุจมูกมากกว่า ทำให้เส้นเลือดของเยื่อบุโพรงจมูกข้างที่แคบอยู่ชิดกับผิวเยื่อบุจมูกมากขึ้น (เมื่อเปรียบเทียบกับข้างที่กว้างกว่า) จึงทำให้เส้นเลือดของโพรงจมูกข้างที่แคบ มีโอกาสที่จะแตกออกมาเป็นเลือดกำเดาไหลได้ง่าย เมื่อผู้ป่วยสั่งน้ำมูกแรงๆ หรือเผลอเอานิ้วไปแคะจมูก หรือเผลอเอาจมูกไปชนอะไรเพียงเล็กน้อย โดยเฉพาะบริเวณผนังกั้นช่องจมูกส่วนหน้าของข้างที่แคบ ซึ่งมักเป็นบริเวณที่เส้นเลือดมักจะแตก เกิดเลือดกำเดาไหลได้ง่าย
ทำไงดีล่ะ…ถ้าผนังกั้นช่องจมูกคด เป็นสาเหตุที่ทำให้เลือดกำเดาไหล
1. ถ้าจะแก้ที่สาเหตุ อาจต้องผ่าตัดให้ผนังกั้นช่องจมูกตรง ไม่คด หรือคดน้อยลง แต่ก็ไม่ได้จำเป็นเสมอไป
2. ถ้ากลัวการผ่าตัด หรือไม่อยากผ่าตัด ก็ต้องพยายามทำให้จมูกข้างที่แคบนั้นไม่แห้ง ชุ่มชื้นอยู่ตลอด เพื่อให้มีชั้นความชื้นที่คอยปกป้องเส้นเลือดในเยื่อบุจมูก ซึ่งอาจทำได้โดย
2.1) ใช้น้ำเกลือสเปรย์พ่นจมูก (ซึ่งมีขายในท้องตลาดหลายยี่ห้อ) ข้างที่แคบบ่อยๆ
2.2) ใช้ขี้ผึ้งป้ายตา เช่น 1% chloramphenical eye ointment มาป้ายผนังกั้นช่องจมูกส่วนหน้าของข้างที่แคบบ่อยๆ (เพราะส่วนใหญ่เลือดกำเดาที่ไหลออกมาจะออกมาจากบริเวณนี้บ่อย) ซึ่งขี้ผึ้งจะให้ความชุ่มชื้นที่เยื่อบุผิวจมูกได้นานกว่าน้ำเกลือสเปรย์พ่นจมูก หรือถ้าไม่อยากป้ายบ่อยๆ อาจป้ายหลังอาบน้ำตอนเช้าและตอนก่อนนอน (2 ครั้ง) ก็ได้
นอกจากนั้น ผู้ป่วยควรดื่มน้ำมากๆ หลีกเลี่ยงการที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เย็นและแห้ง เช่น หลีกเลี่ยงการเปิดแอร์หรือพัดลมเป่าจ่อบริเวณจมูก หรือถ้าจำเป็นต้องอยู่ในห้องแอร์ตลอด โดยเฉพาะเวลานอน อาจหาภาชนะปากกว้างใส่น้ำ แล้วตั้งทิ้งไว้ในห้องนอน หรือใช้เครื่องปรับอากาศให้อุ่นและชื้น (humidifier) ร่วมด้วย
ถ้าปฏิบัติได้ดังนี้ ก็น่าจะบรรเทาปัญหาเลือดกำเดาไหล ที่มีสาเหตุมาจากผนังกั้นช่องจมูกที่คด ลงได้บ้าง ไม่มากก็น้อยนะครับ
*********************
กิจกรรมดี ๆ ที่ศิริราช
# โครงการ “ทำดีได้ด้วยปลายนิ้ว” ระดมทุนสร้างอาคารนวมินทรบพิตร ๘๔ พรรษา โรงพยาบาลศิริราช รวมพลังเป็นหนึ่งเดียว เพื่อการให้ที่ยิ่งใหญ่ที่สุด ชมสาระและบันเทิง วันที่ 17-18 พ.ค. 59 เวลา 10.00-21.00 น. ณ ลาน Parc Paragon ศูนย์การค้าสยามพารากอน สอบถามเพิ่มเติม โทร. 0 2419 7646-8
# จัดให้ความรู้เรื่อง "โรคช็อกโกแลตซิสต์" วันที่ 18 พ.ค. 59 เวลา 12.00–16.00 น. ณ ศูนย์ฝึกอบรมการผ่าตัดสหสาขาผ่านกล้องไทย–เยอรมันฯ ตึกจุฑาธุช ชั้น 8 ขอเชิญผู้ป่วยและผู้สนใจเข้าร่วมงาน โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย (รับจำนวนจำกัด) สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ โทร. 0 2419 4772 และ 08 3542 3237 ในเวลาราชการ
รศ. นพ. ปารยะ อาศนะเสน
ภาควิชาโสต นาสิก ลาริงซ์วิทยา
ผนังกั้นช่องจมูกคดนั้น เป็นภาวะที่พบได้บ่อย อาจทำให้มีอาการทางจมูก หรือไม่มีอาการทางจมูกก็ได้ สาเหตุที่ทำให้ผนังกั้นช่องจมูกคด ได้แก่ ความผิดปกติของการเจริญของผนังกั้นช่องจมูกแต่กำเนิด (เป็นมาตั้งแต่เกิด) หรือเกิดจากอุบัติเหตุได้รับแรงกระแทก (ไม่ได้เป็นมาตั้งแต่เกิด)
มีโรคอะไรแทรกซ้อนจากผนังช่องจมูกคด
1. ริดสีดวงจมูก เนื่องจากอากาศผ่านข้างที่ผนังกั้นช่องจมูกคด หรือข้างที่แคบด้วยความเร็วและแรงกว่าอีกด้าน จะทำให้เยื่อบุจมูกข้างดังกล่าวบวมได้ง่าย และอาจเกิดเป็นริดสีดวงจมูกได้
2. ไซนัสอักเสบ ผนังกั้นช่องจมูกที่คด อาจทำให้การไหลเวียนของอากาศและสารคัดหลั่งของไซนัสข้างที่แคบน้อยลง อาจทำให้เกิดโรคไซนัสอักเสบได้ง่าย
3. โรคของหูชั้นกลาง เนื่องจากเยื่อบุจมูกข้างที่มีผนังกั้นช่องจมูกคด หรือข้างที่แคบจะบวมได้ง่าย อาจส่งผลไปยังรูเปิดของท่อซึ่งเชื่อมระหว่างหูชั้นกลางและโพรงหลังจมูกได้ เนื่องจากเยื่อบุจมูกและโพรงหลังจมูกต่อถึงกัน ทำให้ท่อดังกล่าวบวมและ/หรือทำงานผิดปกติ อาจมีอาการหูอื้อ เสียงดังในหูข้างเดียวกับที่มีผนังกั้นช่องจมูกคดได้
แล้วผนังกั้นช่องจมูก...เกี่ยวอะไรกับเลือดกำเดาไหล
เมื่อผนังกั้นช่องจมูกคดมากระดับหนึ่ง จะทำให้โพรงจมูกข้างที่คดนั้นแคบ และจะทำให้โพรงจมูกอีกข้างหนึ่งนั้นกว้างกว่า เมื่อหายใจเข้าหรือออก ลมที่วิ่งผ่านโพรงจมูกข้างที่แคบ จะวิ่งผ่านด้วยความเร็วและแรงกว่า จะทำให้โพรงจมูกข้างที่แคบแห้งกว่าข้างที่กว้าง เนื่องจากมีการระเหยของน้ำที่ปกคลุมอยู่ที่ผิวเยื่อบุจมูกมากกว่า ทำให้เส้นเลือดของเยื่อบุโพรงจมูกข้างที่แคบอยู่ชิดกับผิวเยื่อบุจมูกมากขึ้น (เมื่อเปรียบเทียบกับข้างที่กว้างกว่า) จึงทำให้เส้นเลือดของโพรงจมูกข้างที่แคบ มีโอกาสที่จะแตกออกมาเป็นเลือดกำเดาไหลได้ง่าย เมื่อผู้ป่วยสั่งน้ำมูกแรงๆ หรือเผลอเอานิ้วไปแคะจมูก หรือเผลอเอาจมูกไปชนอะไรเพียงเล็กน้อย โดยเฉพาะบริเวณผนังกั้นช่องจมูกส่วนหน้าของข้างที่แคบ ซึ่งมักเป็นบริเวณที่เส้นเลือดมักจะแตก เกิดเลือดกำเดาไหลได้ง่าย
ทำไงดีล่ะ…ถ้าผนังกั้นช่องจมูกคด เป็นสาเหตุที่ทำให้เลือดกำเดาไหล
1. ถ้าจะแก้ที่สาเหตุ อาจต้องผ่าตัดให้ผนังกั้นช่องจมูกตรง ไม่คด หรือคดน้อยลง แต่ก็ไม่ได้จำเป็นเสมอไป
2. ถ้ากลัวการผ่าตัด หรือไม่อยากผ่าตัด ก็ต้องพยายามทำให้จมูกข้างที่แคบนั้นไม่แห้ง ชุ่มชื้นอยู่ตลอด เพื่อให้มีชั้นความชื้นที่คอยปกป้องเส้นเลือดในเยื่อบุจมูก ซึ่งอาจทำได้โดย
2.1) ใช้น้ำเกลือสเปรย์พ่นจมูก (ซึ่งมีขายในท้องตลาดหลายยี่ห้อ) ข้างที่แคบบ่อยๆ
2.2) ใช้ขี้ผึ้งป้ายตา เช่น 1% chloramphenical eye ointment มาป้ายผนังกั้นช่องจมูกส่วนหน้าของข้างที่แคบบ่อยๆ (เพราะส่วนใหญ่เลือดกำเดาที่ไหลออกมาจะออกมาจากบริเวณนี้บ่อย) ซึ่งขี้ผึ้งจะให้ความชุ่มชื้นที่เยื่อบุผิวจมูกได้นานกว่าน้ำเกลือสเปรย์พ่นจมูก หรือถ้าไม่อยากป้ายบ่อยๆ อาจป้ายหลังอาบน้ำตอนเช้าและตอนก่อนนอน (2 ครั้ง) ก็ได้
นอกจากนั้น ผู้ป่วยควรดื่มน้ำมากๆ หลีกเลี่ยงการที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เย็นและแห้ง เช่น หลีกเลี่ยงการเปิดแอร์หรือพัดลมเป่าจ่อบริเวณจมูก หรือถ้าจำเป็นต้องอยู่ในห้องแอร์ตลอด โดยเฉพาะเวลานอน อาจหาภาชนะปากกว้างใส่น้ำ แล้วตั้งทิ้งไว้ในห้องนอน หรือใช้เครื่องปรับอากาศให้อุ่นและชื้น (humidifier) ร่วมด้วย
ถ้าปฏิบัติได้ดังนี้ ก็น่าจะบรรเทาปัญหาเลือดกำเดาไหล ที่มีสาเหตุมาจากผนังกั้นช่องจมูกที่คด ลงได้บ้าง ไม่มากก็น้อยนะครับ
*********************
กิจกรรมดี ๆ ที่ศิริราช
# โครงการ “ทำดีได้ด้วยปลายนิ้ว” ระดมทุนสร้างอาคารนวมินทรบพิตร ๘๔ พรรษา โรงพยาบาลศิริราช รวมพลังเป็นหนึ่งเดียว เพื่อการให้ที่ยิ่งใหญ่ที่สุด ชมสาระและบันเทิง วันที่ 17-18 พ.ค. 59 เวลา 10.00-21.00 น. ณ ลาน Parc Paragon ศูนย์การค้าสยามพารากอน สอบถามเพิ่มเติม โทร. 0 2419 7646-8
# จัดให้ความรู้เรื่อง "โรคช็อกโกแลตซิสต์" วันที่ 18 พ.ค. 59 เวลา 12.00–16.00 น. ณ ศูนย์ฝึกอบรมการผ่าตัดสหสาขาผ่านกล้องไทย–เยอรมันฯ ตึกจุฑาธุช ชั้น 8 ขอเชิญผู้ป่วยและผู้สนใจเข้าร่วมงาน โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย (รับจำนวนจำกัด) สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ โทร. 0 2419 4772 และ 08 3542 3237 ในเวลาราชการ