“การพนันคือความหวังของคนจน แต่เป็นกีฬาของคนรวย” นี่คือวาทะของผู้ใช้นามปากกาเทียนวรรณ เขียนไว้นานแล้ว แต่เนื้อหายังทันสมัยเข้ากับสถานการณ์ในปัจจุบันได้เป็นอย่างดี โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในขณะที่รัฐบาลกำลังหาทางแก้ไขราคาสลากกินแบ่งรัฐบาลแพงกว่าราคาขายที่กำหนดไว้ 80 บาทเป็น 100-110 บาท
ทำไมราคาสลากกินแบ่งรัฐบาลจึงแพง และจะแก้ไขปัญหานี้ได้อย่างไร
ก่อนที่จะตอบปัญหานี้ ผู้เขียนใคร่ขอให้ท่านผู้อ่านรู้และเข้าใจคำว่า ราคาขาย ซึ่งกำหนดหรือตั้งขึ้นโดยอาศัยองค์ประกอบ 3 ประการคือ
1. ต้นทุนการผลิต (Production Cost) ซึ่งผู้ผลิตต้องจ่ายไปในการผลิตสินค้าแต่ละชนิด ทั้งในส่วนของต้นทุนคงที่ (Fixed Cost) และต้นทุนผันแปร (Variable Cost)
2. ต้นทุนดำเนินการ (Operation Cost) ได้แก่ ค่าใช้จ่ายในการดำเนินการ เช่น การขนส่ง ค่าใช้จ่ายสำนักงาน เป็นต้น
3. กำไร ซึ่งผู้ประกอบการต้องการ
องค์ประกอบ 3 ประการนี้รวมกันเท่ากับราคาขาย
สลากกินแบ่งรัฐบาลก็ทำนองเดียวกัน ราคาขายที่กองสลากกำหนดก็เกิดขึ้นจากการทำองค์ประกอบ 3 ประการนี้มารวมกันแล้วกำหนดเป็นราคาขายส่งให้กับผู้ที่ได้รับโควตา และมีการขายต่อไปจนถึงคนขายปลีกให้กับผู้อื่น
ดังนั้น ราคาที่เพิ่มขึ้นจากราคาที่กองสลากกำหนดจึงเกิดจากราคาทุนที่ผู้ขายปลีกรับซื้อมาทำกำไรที่ผู้ขายต้องการ ด้วยเหตุนี้ถ้าจะให้ราคาขายปลีกสลากกินแบ่งรัฐบาลไม่เกิน 80 บาท ก็จะต้องเริ่มจากกองสลากกำหนดส่วนลดให้กับผู้ซื้อที่ได้รับโควตาในอัตราที่มากพอจะนำไปลดให้กับผู้ขายปลีก โดยที่ทั้งสองฝ่ายมีส่วนต่างเป็นกำไรคุ้มค่าแก่การลงทุน ส่วนจะเป็นเท่าใดนั้น จะต้องมีการศึกษารายละเอียดเกี่ยวกับค่าใช้จ่ายของผู้ประกอบการในแต่ละขั้นตอนไป
แต่ที่เห็นว่าควรจะดำเนินการตัดออกไปจากกระบวนการค้าสลากกินแบ่งรัฐบาลได้ทันทีก็คือ ผู้ประกอบการในลักษณะเสือนอนกินที่อ้างสิทธิพิเศษขอโควตาจากกองสลาก และไม่ดำเนินการใดๆ ด้วยตนเอง ยินยอมให้ผู้อื่นเข้ามารับโควตาไปโดยที่ตนเองไม่ต้องยอมรับการเสี่ยงใดๆ เพราะผู้ประกอบการในทำนองนี้ ไม่ว่าจะมีอยู่ในธุรกิจประเภทใด จะเป็นเหตุให้เกิดต้นทุนขึ้นโดยไม่จำเป็น
นอกเหนือจากการตัดผู้ประกอบการประเภทเสือนอนกินแล้ว ผู้ขายประเภทฉวยโอกาสขึ้นราคาตามความต้องการซึ่งเพิ่มขึ้นจากเหตุการณ์บางประการที่ทำให้ผู้คนในสังคมเกิดความเชื่อในเรื่องโชคลาง และต้องการเสี่ยงโชคก็จะต้องจัดการให้หมดไปจากวงการขายสลากกินแบ่งรัฐบาลด้วย
ถ้ารัฐบาลแก้ปัญหาโดยเริ่มต้นจากการให้ส่วนลดแก่ผู้ซื้อตามโควตาในจำนวนที่มากพอที่จะนำไปแบ่งส่วนลดให้แก่ผู้ขายปลีกได้ในระดับที่ขายแล้วมีกำไร โดยไม่ต้องขายเกิน 80 บาท และในขณะเดียวกันควบคุมผู้ขายปลีกมิให้ฉวยโอกาสขายเลขที่ประชาชนต้องการตามกระแสแห่งความเชื่อเกินราคา 80 บาทได้
เพียง 2 มาตรการนี้เชื่อได้ว่าจะทำให้ราคาขายปลีกสลากกินแบ่งรัฐบาลลดลงได้แน่นอน ถึงแม้จะไม่ต่ำเท่าที่รัฐบาลกำหนดคือ 80 บาทในทันที แต่เชื่อว่าไม่นานคงจะลดลงได้ตามที่รัฐบาลต้องการ ทั้งนี้อนุมานได้จากเหตุปัจจัยดังต่อไปนี้
1. สลากกินแบ่งรัฐบาลมิใช่สิ่งจำเป็นในการดำรงชีพ เฉกเช่นปัจจัย 4 แต่ที่ยังขายได้ทั้งๆ ที่ราคาสูงกว่าที่กำหนดไว้ ก็ด้วยเป็นบ่อเกิดแห่งความหวังของคนจน และเป็นแรงจูงใจให้เกิดความตื่นเต้นของคนรวย โดยที่ผู้ซื้อซึ่งเป็นคนจนหลีกเลี่ยงความเดือดร้อนได้ด้วยการไม่ซื้อ ส่วนผู้ซื้อซึ่งเป็นคนรวยไม่เดือดร้อนจากการขายเกินราคา เพราะมิได้ซื้อด้วยความหวังถูกรางวัลเพียงได้ตื่นเต้นกับความเสี่ยงเท่านั้น
2. ถ้ามีการตัดผู้ประกอบการประเภทเสือนอนกินออกไป และในขณะเดียวกันควบคุมมิให้ผู้ขายโก่งราคาโดยอาศัยความเชื่ออันเกิดขึ้น และทำให้ผู้ซื้อยอมจ่ายแม้ราคาจะแพงให้อยู่ในกรอบของราคาที่กำหนดคือ 80 บาทได้ เชื่อได้ว่าราคาสลากกินแบ่งรัฐบาลจะลดลง และถึงแม้จะมีผู้ขายเกินอยู่บ้าง แต่คงมีผู้ซื้อน้อยลงและจะยังคงเหลือผู้ซื้อประเภทคนจนหวังรวย และคนรวยหวังความตื่นเต้น ซึ่งล้วนแล้วแต่พร้อมจะจ่ายเพื่อแลกกับความหวัง และความตื่นเต้น ผู้ซื้อประเภทนี้ยินดีที่จะยอมรับราคาแพงโดยไม่คิดว่าตนเองเดือดร้อนแน่นอน
3. ถ้าแก้ไขตามข้อ 1 และข้อ 2 แล้ว ยังมีการขายเกินราคา และรัฐบาลยังต้องการแก้ปัญหานี้อยู่ ทางเดียวที่เหลืออยู่คือการขายสลากกินแบ่งรัฐบาลออนไลน์ซึ่งควบคุมราคาขายได้แน่นอน แต่ก็จะต้องเสี่ยงกับการเดินขบวนเรียกร้องจากผู้ขายรายย่อย ซึ่งเป็นคนยากจนและคนพิการ โดยมีนายทุนผู้เสียประโยชน์อยู่เบื้องหลัง
อีกประการหนึ่งเกี่ยวกับสลากกินแบ่งรัฐบาลราคาแพง ถ้ามองในแง่ของปัญหาสังคมแล้วเป็นปัญหาซึ่งมีผลกระทบต่อคนสองกลุ่มคือ
1. คนจนที่หวังรวยจากการพนันที่ถูกกฎหมายชนิดนี้
2. คนรวยที่หวังความตื่นเต้นอันเกิดจากการเสี่ยงโชค ในทำนองเดียวกับการเล่นการพนันกีฬาชนิดต่างๆ
ในความเป็นคนทั้งสองกลุ่มนี้มิได้เดือดร้อนจากราคาสลากกินแบ่งรัฐบาลซึ่งแพงกว่าราคาที่กำหนด เพราะเป็นผู้ซื้อที่ยอมจ่ายเพื่อแลกกับสิ่งที่ตนหวัง
ดังนั้น การที่รัฐบาลลงมาแก้ปัญหานี้ ก็เท่ากับช่วยให้คนจนเล่นการพนันเพื่อหวังแก้ความจนเพิ่มขึ้นโดยไม่ตั้งใจ และถ้าข้อสันนิษฐานนี้ถูกต้อง ก็เท่ากับรัฐช่วยให้คนจนซื้อสลากเพิ่มขึ้นเนื่องจากราคาถูกลง แต่ในทางกลับกัน ทำให้คนจนมีค่าใช้จ่ายในสิ่งที่ไม่จำเป็นเพิ่มขึ้น
ทำไมราคาสลากกินแบ่งรัฐบาลจึงแพง และจะแก้ไขปัญหานี้ได้อย่างไร
ก่อนที่จะตอบปัญหานี้ ผู้เขียนใคร่ขอให้ท่านผู้อ่านรู้และเข้าใจคำว่า ราคาขาย ซึ่งกำหนดหรือตั้งขึ้นโดยอาศัยองค์ประกอบ 3 ประการคือ
1. ต้นทุนการผลิต (Production Cost) ซึ่งผู้ผลิตต้องจ่ายไปในการผลิตสินค้าแต่ละชนิด ทั้งในส่วนของต้นทุนคงที่ (Fixed Cost) และต้นทุนผันแปร (Variable Cost)
2. ต้นทุนดำเนินการ (Operation Cost) ได้แก่ ค่าใช้จ่ายในการดำเนินการ เช่น การขนส่ง ค่าใช้จ่ายสำนักงาน เป็นต้น
3. กำไร ซึ่งผู้ประกอบการต้องการ
องค์ประกอบ 3 ประการนี้รวมกันเท่ากับราคาขาย
สลากกินแบ่งรัฐบาลก็ทำนองเดียวกัน ราคาขายที่กองสลากกำหนดก็เกิดขึ้นจากการทำองค์ประกอบ 3 ประการนี้มารวมกันแล้วกำหนดเป็นราคาขายส่งให้กับผู้ที่ได้รับโควตา และมีการขายต่อไปจนถึงคนขายปลีกให้กับผู้อื่น
ดังนั้น ราคาที่เพิ่มขึ้นจากราคาที่กองสลากกำหนดจึงเกิดจากราคาทุนที่ผู้ขายปลีกรับซื้อมาทำกำไรที่ผู้ขายต้องการ ด้วยเหตุนี้ถ้าจะให้ราคาขายปลีกสลากกินแบ่งรัฐบาลไม่เกิน 80 บาท ก็จะต้องเริ่มจากกองสลากกำหนดส่วนลดให้กับผู้ซื้อที่ได้รับโควตาในอัตราที่มากพอจะนำไปลดให้กับผู้ขายปลีก โดยที่ทั้งสองฝ่ายมีส่วนต่างเป็นกำไรคุ้มค่าแก่การลงทุน ส่วนจะเป็นเท่าใดนั้น จะต้องมีการศึกษารายละเอียดเกี่ยวกับค่าใช้จ่ายของผู้ประกอบการในแต่ละขั้นตอนไป
แต่ที่เห็นว่าควรจะดำเนินการตัดออกไปจากกระบวนการค้าสลากกินแบ่งรัฐบาลได้ทันทีก็คือ ผู้ประกอบการในลักษณะเสือนอนกินที่อ้างสิทธิพิเศษขอโควตาจากกองสลาก และไม่ดำเนินการใดๆ ด้วยตนเอง ยินยอมให้ผู้อื่นเข้ามารับโควตาไปโดยที่ตนเองไม่ต้องยอมรับการเสี่ยงใดๆ เพราะผู้ประกอบการในทำนองนี้ ไม่ว่าจะมีอยู่ในธุรกิจประเภทใด จะเป็นเหตุให้เกิดต้นทุนขึ้นโดยไม่จำเป็น
นอกเหนือจากการตัดผู้ประกอบการประเภทเสือนอนกินแล้ว ผู้ขายประเภทฉวยโอกาสขึ้นราคาตามความต้องการซึ่งเพิ่มขึ้นจากเหตุการณ์บางประการที่ทำให้ผู้คนในสังคมเกิดความเชื่อในเรื่องโชคลาง และต้องการเสี่ยงโชคก็จะต้องจัดการให้หมดไปจากวงการขายสลากกินแบ่งรัฐบาลด้วย
ถ้ารัฐบาลแก้ปัญหาโดยเริ่มต้นจากการให้ส่วนลดแก่ผู้ซื้อตามโควตาในจำนวนที่มากพอที่จะนำไปแบ่งส่วนลดให้แก่ผู้ขายปลีกได้ในระดับที่ขายแล้วมีกำไร โดยไม่ต้องขายเกิน 80 บาท และในขณะเดียวกันควบคุมผู้ขายปลีกมิให้ฉวยโอกาสขายเลขที่ประชาชนต้องการตามกระแสแห่งความเชื่อเกินราคา 80 บาทได้
เพียง 2 มาตรการนี้เชื่อได้ว่าจะทำให้ราคาขายปลีกสลากกินแบ่งรัฐบาลลดลงได้แน่นอน ถึงแม้จะไม่ต่ำเท่าที่รัฐบาลกำหนดคือ 80 บาทในทันที แต่เชื่อว่าไม่นานคงจะลดลงได้ตามที่รัฐบาลต้องการ ทั้งนี้อนุมานได้จากเหตุปัจจัยดังต่อไปนี้
1. สลากกินแบ่งรัฐบาลมิใช่สิ่งจำเป็นในการดำรงชีพ เฉกเช่นปัจจัย 4 แต่ที่ยังขายได้ทั้งๆ ที่ราคาสูงกว่าที่กำหนดไว้ ก็ด้วยเป็นบ่อเกิดแห่งความหวังของคนจน และเป็นแรงจูงใจให้เกิดความตื่นเต้นของคนรวย โดยที่ผู้ซื้อซึ่งเป็นคนจนหลีกเลี่ยงความเดือดร้อนได้ด้วยการไม่ซื้อ ส่วนผู้ซื้อซึ่งเป็นคนรวยไม่เดือดร้อนจากการขายเกินราคา เพราะมิได้ซื้อด้วยความหวังถูกรางวัลเพียงได้ตื่นเต้นกับความเสี่ยงเท่านั้น
2. ถ้ามีการตัดผู้ประกอบการประเภทเสือนอนกินออกไป และในขณะเดียวกันควบคุมมิให้ผู้ขายโก่งราคาโดยอาศัยความเชื่ออันเกิดขึ้น และทำให้ผู้ซื้อยอมจ่ายแม้ราคาจะแพงให้อยู่ในกรอบของราคาที่กำหนดคือ 80 บาทได้ เชื่อได้ว่าราคาสลากกินแบ่งรัฐบาลจะลดลง และถึงแม้จะมีผู้ขายเกินอยู่บ้าง แต่คงมีผู้ซื้อน้อยลงและจะยังคงเหลือผู้ซื้อประเภทคนจนหวังรวย และคนรวยหวังความตื่นเต้น ซึ่งล้วนแล้วแต่พร้อมจะจ่ายเพื่อแลกกับความหวัง และความตื่นเต้น ผู้ซื้อประเภทนี้ยินดีที่จะยอมรับราคาแพงโดยไม่คิดว่าตนเองเดือดร้อนแน่นอน
3. ถ้าแก้ไขตามข้อ 1 และข้อ 2 แล้ว ยังมีการขายเกินราคา และรัฐบาลยังต้องการแก้ปัญหานี้อยู่ ทางเดียวที่เหลืออยู่คือการขายสลากกินแบ่งรัฐบาลออนไลน์ซึ่งควบคุมราคาขายได้แน่นอน แต่ก็จะต้องเสี่ยงกับการเดินขบวนเรียกร้องจากผู้ขายรายย่อย ซึ่งเป็นคนยากจนและคนพิการ โดยมีนายทุนผู้เสียประโยชน์อยู่เบื้องหลัง
อีกประการหนึ่งเกี่ยวกับสลากกินแบ่งรัฐบาลราคาแพง ถ้ามองในแง่ของปัญหาสังคมแล้วเป็นปัญหาซึ่งมีผลกระทบต่อคนสองกลุ่มคือ
1. คนจนที่หวังรวยจากการพนันที่ถูกกฎหมายชนิดนี้
2. คนรวยที่หวังความตื่นเต้นอันเกิดจากการเสี่ยงโชค ในทำนองเดียวกับการเล่นการพนันกีฬาชนิดต่างๆ
ในความเป็นคนทั้งสองกลุ่มนี้มิได้เดือดร้อนจากราคาสลากกินแบ่งรัฐบาลซึ่งแพงกว่าราคาที่กำหนด เพราะเป็นผู้ซื้อที่ยอมจ่ายเพื่อแลกกับสิ่งที่ตนหวัง
ดังนั้น การที่รัฐบาลลงมาแก้ปัญหานี้ ก็เท่ากับช่วยให้คนจนเล่นการพนันเพื่อหวังแก้ความจนเพิ่มขึ้นโดยไม่ตั้งใจ และถ้าข้อสันนิษฐานนี้ถูกต้อง ก็เท่ากับรัฐช่วยให้คนจนซื้อสลากเพิ่มขึ้นเนื่องจากราคาถูกลง แต่ในทางกลับกัน ทำให้คนจนมีค่าใช้จ่ายในสิ่งที่ไม่จำเป็นเพิ่มขึ้น
